İzlanda bin yıl önce kaybettiği ormanlarının peşinde...

İzlanda, Viking işgali ve volkan patlamalarıyla kaybettiği ormanlarını yeniden yeşertmek için çalışıyor. Bin yıl önce uçsuz bucaksız ormanlarla kaplı olan İzlanda, toprak kalitesini geliştirmek, tarımı desteklemek ve iklim değişikliğiyle mücadele etmek için çölleşmeyle savaşıyor. Ancak, Atlas Okyanusu'nda yer alan ada ülkesinin iklimi ve coğrafi koşulları ormanlaşmaya pek müsait değil. Uzmanlar, bunun çok zorlu bir görev olduğunu belirtiyor.

Bir zamanların o coşkulu ormanlarının sadece küçük bir parçasını bile geri getirmek yavaş ve sonu gelmez bir görev olarak görülüyor. Son yıllarda dikilen 3 milyondan fazla ağaca rağmen, İzlanda'da ormanla kaplı alan çok az arttı. Yeniden ağaçlandırma çalışmalarının öncelik haline geldiği 20. yüzyılda ormanla kaplı alanın yüzde bir civarında olduğu tahmin ediliyor.

İzlanda Ormancılık Birliği'nden Jonsson görevlerini “Kesinlikle büyük bir mücadele” olarak tanımlıyor. Birlik, yaklaşık 365 bin nüfuslu ülkenin farklı bölgelerinden yerel ormancılık gruplarıyla çalışmalar yürütüyor. Jonsson, “Geçen yüzyılın ormanlarının belki yüzde 50'sini geri getirebildik” diyor.

BİTKİ ÖRTÜSÜ TUTUNAMIYOR

İzlanda'nın hem aktif bir volkan bölgesi olması, hem de kutup iklimine sahip olması, topraklarında kolay kolay ağaç yetiştirilmesine müsaade etmiyor.

Toprakların ağaçtan yoksun oluşu ve volkanik patlamalar İzlanda'da çok ciddi toprak kaymalarına neden olmuş. Bitki örtüsü tutunamadığı için ülkenin birçok noktasında çiftçilik ve hayvan otlatma neredeyse imkansız hale gelmiş. Güçsüz topraklara bir de İzlanda'nın sert rüzgarları eklenince toprakta daha büyük hasarlar ortaya çıkmış.

İzlandalı çiftçiler yüzyıllar boyunca toprak kaymalarıyla ve rüzgardan harap olmuş toprağı toparlamak için çalışmış. Başkent Reykjavik'te 1882'de yaşanan kum fırtınası ise bir dönüm noktası olmuş. Şiddetli kum fırtınasından sonra İzlanda hükümeti yeniden ağaçlandırma ve arazi koruma çalışmaları başlatmış.

1882'deki kum fırtınası o kadar büyükmüş ki bölgedeki çiftlikler başta olmak üzere birçok arazi toprak altında kalmış. Yaklaşık iki hafta süren kum fırtınası sonrasında bütün bitki örtüsü yok olma noktasına gelmiş. Yüzlerce koyun telef olmuş. Bölgedeki göllerden biri neredeyse tamamen kumla dolmuş. Kum fırtınası bittiğinde çiftçiler göllerin yüzeylerinde ölü alabalıklar bulmuşlar.

İzlanda Toprak Koruma Dairesi'nden araştırma koordinatörü Dr. Gudmundur Halldorsson, kum fırtınasından sonra neredeyse her şeyin yok olduğunu aktarıyor. Halldorsson, “İnsanların fark etmediği şey şu: Böyle bir kaybı ilerleyen yıllarda da yaşayabiliriz...” diyor.

Ada ülkesinin yüzde 2'si yeniden ağaçlandırıldı, yani İzlandalıların çalışmaları meyvelerini vermeye başladı. 2100'de ise ormanla kaplı alanın yüzde 12'ye yükselmesi hedefleniyor.

VİKİNGLER NE YAPMIŞTI?

Vikingler, İzlanda'ya 870 ve 930 yıllarında yerleştiler. Araştırmacılar, o dönemde İzlanda'nın yüzde 25 ila 40'ının ormanla kaplı olduğunu belirtiyor. Uzmanlara göre, huş ağaçlarının yanı sıra kavak ve söğütlerle kaplı topraklarda yürütülen yoğun tarım faaliyetleri ve koyun otlatma, ağaçlık alanın tahrip olmasına neden oldu. Sonrasında da ormanlar yakacak odun ve odun kömürü üretimiyle harap oldu. Halihazırda volkanik patlamalardan etkilenen araziler bir daha iyileşemedi. Halldorsson, “Buraya gelen insanlar Demir Çağı kültürüne sahipti ve Demir çağı kültürünün gerektirdiği şeyleri yaptılar” diyor.

Halldorsson, bölgeye yerleşenlerin saman ve arpa üretebilmek için ağaçları kestiklerini aktarıyor. Yerleşimciler, demiri işlemek için odun kömürü ve yerleşim inşa edebilmek için de kalas kullanmışlar.

İzleyen yüzyıllarda ise İzlanda'daki yanardağların patlamaları, arazinin üzerinde  kalın volkanik katmanlar oluşturdu. Kül, besin açısından zengin olmasına rağmen, suyu tutamayan ve rüzgarla etrafa yayılan bir toprak yapısına neden oldu.

İzlanda'da ormancılık sektöründe araştırmalar yürüten antropolog Elisabeth Bernard, İzlanda'nın geçmişinde yaşadığı çölleşmeyi şu sözlerle anlatıyor:

“Burada geçen milenyumda çok şiddetli bir çölleşme yaşanmış. 20. yüzyılın başına gelindiğinde sadece yüzde 0,5 oranında arazi ormanla kaplıymış.”

*Bu haberde, New York Times'ta "Vikings Razed the Forests. Can Iceland Regrow Them?" ve Le Monde'de "En Islande, des habitants replantent des arbres au pied des glaciers et sur des déserts de lave" başlıklarıyla yayımlanan makalelerden faydalanılmıştır.

Kaynak: Web Özel