Birleşik Krallık sistemi değiştiriyor: Kilo mu pound mu?

Birleşik Krallık hükümeti, geleneksel imparatorluk ölçüm sistemine dönmek için bir adım atmaya hazırlanıyor. Meyve ve sebze tezgahlarında gram ve kilogramın yerini artık ons ve pound alacak. Karar hükümet tarafından Brexit'in getirdiği “özgürlüklerden” biri olarak lanse ediliyor.

Peki Birleşik Krallık, AB üyesiyken özgür değil miydi? Açıkçası ülke aslında bu konuda tam olarak özgür değildi. AB, üyelerine ürünleri metrik sisteme göre etiketlemeyi zorunlu kılıyor. Birleşik Krallık ise bu noktada bir istisnaya sahipti.

POUNDLAR, ONSLAR, GALONLAR...

Zorunlu olan metrik sistemin yanında etiketlerde imparatorluk sistemi değerleri de yer almaktaydı. Yeni düzenlemeye göre, ülkede etiketlerde artık sadece poundlar, onslar, galonlar boy gösterecek.

Brexit sürecini idare eden bakan David Frost'un verdiği “müjde” Brexit destekçileri tarafından heyecanla ve coşkuyla karşılandı. Aslında Brexit destekçileri, bu kararı biraz da sembolik olarak AB'nin günlük yaşama müdahale eden tavrına bir tepki olarak görüyor, bu sebeple kararı coşkuyla destekliyor.

FARKLILIKLAR

Bunun sembolik bir değeri olduğunu hatırlatmakta fayda var. Trafiği soldan akan, para birimi olarak AB üyeliği boyunca Euro kullanmayan ülke, bir tek pasaportunu 1988'de bordoya çevirmişti. Brexit sonrası pasaportlar da klasik maviye döndü.

Tüm bu değişimlerin ve farklılıkların odak noktalarından biri de ölçü birimleri. Zira 2015'te yapılan geniş çaplı bir ankete göre 18-39 yaş arası katılımcıların yüzde 62.5'i kısa mesafe ölçümlerinde metrik sistemi kullanmayı tercih edeceğini söylüyor. 60 yaş üzerinde bu oran yüzde 12.

Yemek pişirirken gram ve litre tercih edenlerin oranı ise 18-39 yaş arasında yüzde 70 iken 60 yaş üstünde yüzde 28. Ancak boyunun uzunluğunu metre cinsinden bilenlerin oranı yalnızca yüzde 37 iken ağırlığını kilogram cinsinden ifade edebilenlerin oranı yüzde 39 olarak dikkat çekiyor.

Burada bir kafa karışıklığı olduğu aşikar. Birleşik Krallık ikili bir sistemi kullanıyor. 1965'te metrik sisteme geçmek için adım atan ülke bunu nihayete erdirmedi. O günden beri karma bir sistem kullanılmakta. Öte yandan metrik sistemin savunucuları bunun AB dayatması olmadığını ifade ediyor. Bunda da haklılar zira ülke geçişe 1965'te başlarken AB, kapılarını Birleşik Krallık'a 1973'te açmıştı.

Metrik sisteme karşı olan Active Resistance to Metrication hareketinin üyelerinden Tony Bennett ise “Ağırlık ve ölçü sistemimiz günlük hayatlarımızın yazılı kültürümüzün ve dilimizin bir parçası” diyor ve Türkçe'deki “Halep oradaysa arşın da burada” veya “iki dirhem bir çekirdek” deyimlerine benzeyen, ölçü birimlerinin geçtiği İngilizce deyimlerden örnek veriyor.

Bu sistemin uluslararası ticareti kolaylaştıran ve uzunluk, ağırlık, hacim ölçümü yaparken benzer, dönüşümü kolay 10'luk değerler kullanılmasını sağlayan bir sistem olduğuna vurgu yapıyor.

TÜRKİYE'DE METRİK SİSTEM

Metrik sistem Fransız İhtilali'nden sonra ortaya çıktı. Bu sisteme ilk geçmek isteyen ülkelerden biri olan Osmanlı İmparatorluğu, çalışmalarına 1869'da Sultan Abdülaziz döneminde başladı, geçiş Sultan II. Abdülhamid döneminde 1881'de gerçekleşti.

Ancak nasıl ki Fransa'da Napolyon, 1700'lerin sonunda geçilen metrik sistemden gelenekçi bir tavırla 1812'de vazgeçtiyse; Osmanlı'da da 1881'de resmileşen değişimden 1895'te geri dönüldü. Metrik sistem cumhuriyetin kurulmasıyla 1931'de yürürlüğe giren Ölçü Kanunu ile Türkiye'de resmileşti.

Dünya metrik sistem kullanırken ABD'nin ve Birleşik Krallık'ın imparatorluk sistemini kullanıyor olması (Liberya ve Myanmar da bu sistemi kullanıyor) bazı karışıklıklara da yol açıyor.

EN PAHALI KARMAŞA!

Bunların en ünlüsü Mars Climate Orbiter kazası. 1998'de NASA tarafından Mars yörüngesine atmosfer incelemeleri ve iklim olaylarını incelemek için gönderilen ve diğer ismi de Mars Surveyor 98' olan uzay aracı mühendislerin metrik sistem ile imparatorluk sistemi arasında geçişte yaptıkları hesaplama hatası nedeniyle parçalandı. Bu tarihi hata o günün parasıyla 327.6 milyon dolara mal oldu.

Uzmanlara göre bu direncin altında geleneklere bağlılık, alışkanlıklar, siyasi atmosfer ve köklü değişikliklere kapalılık da yatıyor.

metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr

Kaynaklar: The New York Times (Britain Signals Intent to Revert to the Imperial System), BBC, YouGov (Britain’s metric muddle not changing any time soon), Vox

Kaynak: Web Özel