Enerji fiyatlarının enflasyon üzerinde nasıl bir etkisi var?

Dünya 20. yüzyılda birkaç kez gözüken, 21. yüzyılın ise en büyük enerji krizinin içinden geçiyor. Arap ülkelerinin 1973 petrol ambargosundan farklı olarak bu kez Körfez’in petrolünü batıya satmaması gibi bir durum yok. 1979 İran İslam Devrimi sonrasında piyasalar yeni rejimin petrol politikasını tahmin edemediği için piyasalarda hareketli günler yaşanmıştı.

Pandemi sonrası artan talepten sonra, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi petrolün varilini 75 dolarlardan 120 dolar seviyesine kadar çıkardı. Enerji fiyatlarının dünyanın her ülkesinde rekor kıran enflasyona da doğrudan etkisi var. Batılı ülkeler, artan enflasyonla faiz artışı ile mücadele etmeye çalışırken Türkiye ihracata dayalı büyüme modeli çerçevesinde faizleri enflasyonun çok altında tutuyor. Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu geçen haftalarda, “Çoğu ülke faiz artırımı yapıyor. Kim yanlış, kim doğru yapıyor? Zaman gösterir” ifadelerini kullandı. Enerji fiyatlarındaki dalgalanmanın nerede duracağının henüz bir tam cevabı yok.

'ENFLASYONA İZİN VERMİYORDU'

Amerikalı Ekonomist Tiffany Wilding’e göre; şu an yaşanan enerji krizi pek çok büyük ekonominin karbon emisyonunu azaltmaya çalıştığı bir döneme denk gelmesi açısından önceki krizlerden farklı. BCA Araştırma’dan Bob Ryan yıllardır düşük seviyelerde seyreden enerji fiyatlarının pek çok ülkede enflasyonun oluşmasına izin vermediğini aktarıyor. ABD’de 2015-2019 yılları arasında enerji hane halklarının harcamasının yüzde 4.1’ini oluşturdu. 1929 ekonomik buhranından sonra bu beş yıllık periyotların en düşüğü oldu.

Geçen yılın haziranına göre; bu yılın haziran ayında ABD’de bir hanenin harcamalarının yüzde 9,1’ini enerji oluşturdu. Dünyada pek çok ekonomist bu enerji krizinin geçici olmadığını, bu sebeple vatandaşların kendini yüksek enflasyona hazırlaması gerektiğini düşünüyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun hesabına göre; Haziran ayında bir önceki yılın aynı ayına göre vatandaşların ulaştırma için harcadıkları para yüzde 123 arttı. Geçen yıl motorinin litresi 8 TL civarındayken bu yıl 25 TL’yi aştığı görüldü. IMF’ye göre dünyada enflasyonu gıda ve enerji fiyatları yükseltiyor. Ukrayna’nın tahıl ihracatındaki aksamalar emtia piyasalarında endişe ile karşılanmış, Türkiye’nin arabuluculuğunda Odesa limanındaki tahılların İstanbul’a getirilmesi kararı alınmıştı.

DOĞALGAZ ENFLASYON ÜZERİNDE BASKI YAPIYOR

Avrupa doğalgazın yaklaşık yüzde 40’ını Rusya’dan alıyor. Kuzey Akım hattı üzerinden Almanya’ya gelen doğalgaz şu an ‘teknik bir sorun’ sebebiyle yüzde 20 seviyesine kadar indi. Kuzey Akım 2 projesine ise Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden dolayı izin verilmedi. Almanya’da enerji fiyatları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 35 arttı. AB, birlik içinde ortak enerji tasarrufu yapabilmek için arayış içinde. Alman enerji şirketi Uniper geçen haftalarda yüzde 30 hissesi devlet tarafından satın alınarak iflastan kurtarıldı. Almanya doğalgaz ihtiyacının 3’te 1’ini Rusya’dan karşılıyor.  

Yılın başında elektrik faturası zam şampiyonu olmuştu. Sanayide 2021 yılı II. Dönem elektrik fiyatlarına göre; 1 kWh saat elektrik için ödenen tutar bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 68.9 artmıştı. 2022 yılına ait istatistik henüz yayımlanmadı.

Enerji maliyetlerindeki artışın enflasyonu nasıl yukarı çektiği TÜİK'in Temmuz ayı enflasyon rakamlarına da yansıdı. Geçen yılın aynı dönemine göre ulaştırma enflasyonu yüzde 119.1 oldu. Yıllık TÜFE ise yüzde 79.60 olarak gerçekleşti.

Kaynaklar: Wall Street Journal, Reuters, AA, TÜİK, haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel