Afganistan'da kim kimdir?

ABD'nin Afganistan'la mücadelesinin üzerinden 20 yıl geçti. Operasyon 11 Eylül sonrası milliyetçilik rüzgarı ile ABD iç politikasında bir başarı olarak gösterilse de 20 yıl sonra Birleşik Devletler yine bir enkaz bıraktı, ülke yeniden Taliban’ın kontrolüne geçti. Taliban işgal ettiği Afganistan’da bir şeriat rejimi kurmak istiyor. Şu an merkezi hükümetten bazı yetkililer ve Taliban yeni bir hükümetin kurulmasıyla ilgili pazarlık görüşmelerini yapıyorlar. 

Peki Afganistan’da kim kimdir? Türk askerinin de bulunduğu bu Asya ülkesinde yaşananlar göç dalgalarından dolayı Türkiye’yi de oldukça yakından ilgilendiriyor. 

CUMHURBAŞKANI EŞREF GHANİ

Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesinin ardından Tacikistan'a kaçtığı iddia edilen Cumhurbaşkanı Eşref Ghani 2014 yılında görevine başladı. Ghani ABD’lilerin ülkede kurdurduğu ilk hükümet olan Hamid Karzai yönetiminde maliye bakanı olarak görev alıyordu. Ghani daha sonra ülkedeki yabancı askerlerin kontrol noktalarını Afgan güçlerine bırakması konusunda aktif rol oynadı.

ABD ÖZEL ELÇİSİ ZALMAY KHALİLZAD

Zalmay Khalilzad Eylül 2018’de ABD tarafından Taliban ile müzakere etmek için görevlendirildi. Afganistan’ın kuzey şehri Mazar-e Şerif’te doğan Khalilzad, ABD’nin Irak, Afganistan ve Birleşmiş Milletler Büyükelçisi olarak görev yapmıştı.

Khalilzad geçen nisan ayında Kongre’de bir oturumda ülkedeki durumu şu sözler ile açıklamıştı: Bence Afganların önünde pazarlık ile oluşturulacak bir politik düzen veya uzun bir savaş olacak.

TALİBAN LİDERİ HİBETULLAH AHUNDZADE

2016’da başa geçen Taliban lider Hibetullah Ahundzade görevi Akhtar Muhammed Mansur’un ABD tarafından öldürülmesinden sonra almıştı. Örgüt 1996-2001 arasında devleti yönetirken Ahundzade üst düzey yargı üyesi olarak görev yapıyordu. Hibetullah Ahundzade yıllardır medyanın önüne çıkmıyor.

BAŞ MÜZAKERECİ ABDÜL GHANİ BARADAR (ortada)

Taliban’ın siyasi lideri olarak bilinen Abdül Ghani Baradar, Katar’ın başkenti Doha’da ikamet ediyor. Taliban 90’ların ikinci yarısının başında ortaya çıkarken Sovyetlerin Afgan işgaline direnen mücahit saflarında da görev aldı.

2010 yılında Pakistan’da tutuklanan Baradar sekiz yıl hapis yattıktan sonra serbest bırakıldı. Baradar 2020 yılında ABD ile temas kuran ilk Taliban üyesi oldu. Taliban’ın siyasi lideri ABD Başkanı Donald Trump ile çatışmaların durdurulması konusunda bir telefon görüşmesi yapmıştı.

Şu an Taliban’ın ülkeyi ele geçirmesiyle birlikte Baradar de facto bir lider konumuna geldi. Taliban’ın Kabil’de kontrolü ele almasından sonra yaptığı açıklamada, “Beklenmeyen bir zafer elde ettik. Allah karşısında alçak gönüllü olmalıyız. Şimdi mesele halka hizmet ve güvenlik sağlamak ve onlara gücümüz yettiğince iyi bir gelecek hazırlamak” değerlendirmesinde bulundu.

HAMİD KARZAİ

Afganistan’ın en uzun süre hizmet eden Cumhurbaşkanı Hamid Karzai bu göreve 2001 yılında ABD’liler tarafından getirildi. 2014 yılında görevini bırakırken hükümetleri kimileri tarafından rüşvetçilik ile suçlandı. Taliban başkent Kabil’e girdikten sonra yanına kızlarını da alarak bir video çeken Karzai, “Afganistan’ın Taliban liderliğine geçişini barış içinde çözmeye çalışacağız” ifadelerini kullandı.

TALİBAN

1990’larda Afganistan’da gücü ele geçiren Sovyetlere karşı mücadele eden militanlardan oluşuyordu. Taliban’ın pek çok üyesi Afganistan’da etnik çoğunluğu oluşturan Paştun’lardan oluşuyor.

Taliban 1996 yılında Kabil’i ele geçirerek bir ‘İslam emirliği’ kurmuştu. Taliban rejimi altında kadınlar eğitim alamıyor ve çarşaf giymeye zorlanıyorlardı. Müzik ve diğer medya araçları yasaktı.

BİSMİLLAH HAN MUHAMMEDİ

Muhammedi, Ghani hükümetinde Savunma Bakanı olarak görev yapıyordu. Bakana geçen günlerde Taliban tarafından suikast girişiminde bulunulmuş ve olaydan sağ kurtulmuştu.

KABİL

Kabil yaklaşık 4 milyon insana ev sahipliği yapıyor. 2001 yılından bu yana nispeten gelişti. Şehrin merkezinde ‘yeşil bölge’ olarak bilinen elçilik binalarının ve başkanlık sarayının bulunduğu iyi korunmuş bir alan var.

DOHA

Katar’ın başkenti Doha, Afganistan ile ABD’li yetkililerin müzakerelerini gerçekleştirdikleri yer. Afgan hükümeti ve Taliban yetkilileri de müzakere için Doha’da bir araya gelmişti.

Kaynaklar: Washington Post, New York Times, Reuters (Fotoğraflar)