Kış geliyor yine karanlıkta kalkmaya başladık... Güneş psikolojimizi nasıl etkiliyor?

Yaz ayları bitti. Sonbaharı da geride bıraktık. Altı yıldır enerji tasarrufu gerekçesiyle kalıcı yaz saati uygulamasına devam ediliyor. İşine, okuluna gidecek pek çok vatandaş ekseriyet ile karanlıkta uyanıyor. Yetkililer enerji tasarrufu sebebiyle yaz saati uygulamasının kalıcı olduğu görüşünde.

Karanlıkta uyanan insanların bazıları bir süre daha ayılmakta sorun yaşadıklarını dile getiriyor. Bugünü ele alalım. İstanbul'da Güneş saat 07:30’da doğdu. Bu saatte pek çok insan yolda. Trafiğin en ağır saatleri başlamış oluyor.

Psikolog Uğur Şentürk, karanlıkta uyanmaktan çocukların çok etkilendiğini ifade ederken okul fobisi olanların bu fobisinin tetikleneceğini aktarıyor. Şentürk ofis çalışanlarından bazılarının ise hava kararmadan ofise girdiklerini ve hava kararınca yeniden evlerine vardıklarını söyleyerek bu insanların güneş ışığından çok az faydalandığını belirtiyor.

Prof. Dr. Nursu Çakın Memik, haberglobal.com.tr’ye yaptığı açıklamada, “Uyanma, kalkma işlerinin bir sırayla olması, karanlığın yavaş yavaş başlaması, karanlığın tamamen olmasıyla uyuma ve bütün bunlar ritmi etkiliyor. Bu ritim bozulduğu zaman gün motivasyonunu, enerjiyi, performansı ve öğrenmeyi çok etkiliyor” diyordu. Çakın Memik, insan zihninin havanın kararmasının bir işin bitiyor olduğu ile bağladığını da sözlerine eklemişti.

ABD’li araştırmacı Kari Leibowitz, 2015 yılında 12 ay boyunca Norveç’in Tromso şehrinde yaşadı. Kutup Kışı ismi verilen dönemde bölgede olan Leibowitz, günde 2-3 saat güneş görülerek yaşamanın nasıl bir şey olduğunu anlatıyor: Yaptığımız çalışmaya göre insanların güneşin çok az görüldüğü kış mevsimindeki mutluluk seviyelerini anlamaya çalışıyorduk. Norveç’in kuzeyinde yaşayıp kışları daha az güneş ışığı görenlerin, güneyde yaşayıp daha fazla güneş alanlara göre kışı daha çok sevdikleri ortaya çıktı. Örneğin Tromso’da ben bunun kültürel bir şey olduğuna inanıyorum.

HAZİRANDA 5 SAAT GECE

Kuzey Kutup Dairesi'ne yakın olan İskandinavya’da ise yazları farklı bir durum söz konusu. Örneğin haziran ayında İsveç’te hava sadece 5 saat kararıyor. Yazları çok daha fazla güneş ışığı olduğu için insanların normal uyku sürelerinden 2-3 saat az uyudukları tespit edilmiş.

Stockholm Üniversitesi’nde Kültürel Antropoloji üzerine çalışan, Profesör Aka Daun, “İnsanlar psikolojik olarak daha güçlü hissediyorlar ve yazın daha mutlular” ifadelerini kullanıyor. Daun, İsveç’te sevilen şarkıların ana temasının bile aşk ve yaz ayları ile ilgili olduğunu söylüyor.

GÜN IŞIĞININ METABOLİZMAYA ETKİSİ

Hipokrat’ın günlüklerine mevsimlerin insan sağlığı üzerine etkisi olduğuna dair notlar aldığı biliniyor. Modern çalışmalar gün ışığından az faydalanan insanlarda metabolizma problemleri çıktığını ortaya koydu. Özellikle gece mesai yapan insanların gündüz çalışanlara göre daha fazla kilo problemi yaşaması dikkat çekiyor.

Bazı insanlar psikolojik olarak güneşe çıkmaya korkuyor. Bu korkuya heliphobia ismi veriliyor. Genellikle bu insanlarda güneş ışınlarının deriye vereceği zararların oluşturduğu bir korku duvarı olduğu düşünülebilir. Güneş ışınlarının beynin mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin salgılamasına yardımcı olduğu biliniyor. Düşük serotonin seviyesinin depresyona kadar ulaşabildiği ifade ediliyor.

DÜNYANIN EN GÜNEŞLİ YERİ

Bugün Kuzey Yarım Küre'de en fazla güneş ışığı alan şehir, ABD’nin Arizona eyaletinin Yuma kenti. Kent kışları 11 saat, yazları ortalama 13 saat güneş ışığı alıyor. Kent yılda ortalama 4 bin 15 saat güneş ışığı alıyor. İkinci sırada yine Arizona’dan Phoenix şehri yer alıyor. Bu şehir yılda 3 bin 872 saat güneş alıyor. Dünyanın en kısa süre güneş alan kenti yılda 37 gün ile yukarıda bahsettiğimiz Tromso. Yılda 840 saat güneş ışığı almakta. Şehrin ortalama sıcaklığı yıl boyunca yedi santigrat derece.

Türkiye’de en fazla güneş ışığı alan il yılda 3 bin 508 saat ile Hakkari. İstanbul yılda 2 bin 446 saat, İzmir 2 bin 986 saat, Ankara 2 bin 611 saat güneş alıyor.

Kaynaklar: Haberglobal.com.tr, The Atlantic, Enerji Mühendisleri Odası, Psycology Today, Time, New York Times

Kaynak: Web Özel