Gözünüzü kapattığınızda bir sahili görebiliyor musunuz?

Gözünüzü kapatın ve uçsuz bucaksız bir sahilde, kumlara basa basa yürüdüğünüzü düşünün. Yanınızda en sevdiğiniz insanı hayal edebilirsiniz, belki de az sonra o sahilde kurulan çok güzel bir sofraya oturacaksınız. Bunları zihninizde hayal edebiliyor musunuz?

Yapılan araştırmalara göre insanların yüzde 4’ü bunu yapamıyor. Düşünemedikleri için değil, isteseler de tıbben beyinleri buna müsait değil. Bu duruma ‘zihin körlüğü’ veya Antik Yunan'dan gelen ismi ile aphantasia adı veriliyor. Bu kişilerin gördükleri rüyaları da aktarmakta zorlanıyorlar.

Time Dergisi yazarı Nayantara Dutta kendisinde zihin körlüğü olduğunu 21 yaşında bir arkadaşı ile kafede otururken keşfetmiş. Bir arkadaşı aphantasia ile ilgili okuduğu bir makaleyi kendisine aktarırken onda da bu durumun olduğu kanısına varmış. Dutta o yaşına kadar koyunları saymanın, kendini bir sahilde hayal etmenin sadece varsayımsal düşünceler olduğuna inanıyormuş, kendisinin bunları istese de hayal edemediğini o an fark etmiş.

İSME ARİSTO İLHAM OLDU

Konu hakkında araştırma yaptıktan sonra annesinde de benzer bir durumun olduğunu keşfetmiş, araştırmalarda derinleştikçe zihin körlüğünün kalıtımsal olabileceği sonucuna varmış. Zihin körlüğü kelimesinin kökeni Aristo’nun altıncı duyu olarak adlandırdığı phantasia (hayal etmek) kelimesinden geliyor. Aphantasia ise bu kelimenin olumsuzu yani fantezi kuramamak, hayal edememek anlamına geliyor.

Bunun aksi de mümkün. İnsanların yüzde 10’unda da çok ciddi bir fotografik hafıza oluyor, bu duruma da hyperphantasia ismi veriliyor. Aphantasia ve hyperphantasia zihin durumlarının ismi 21. yüzyılda kondu. 2015 yılında Exeter Üniversitesi’nden davranışsal ve zihinsel nöroloji alanında çalışan Profesör Doktor Adam Zeman, bu iki zihin durumuna isim verdi.

BEYNE SİNYAL GÖNDEREMİYORLAR

20. yüzyılın güçlü psikolojik akımı davranışçılık insanların hayal güçleri üzerine bilimsel çalışmaların ikinci planda kalmasına sebep oldu. Zeman kurdukları hayallerindeki görüntüleri zihinlerinde canlandırmakta zorlanan insanların "Anı sanki orada ama ulaşamıyorum" dediklerini söylüyor. Zeman, “Bir cismi görmediklerinde yani onun yokluğunda beyinlerine onu canlandıracak bilgiyi gönderemiyorlar” demekte.

Zeman, kurdukları hayalleri zihinlerinde canlandıramayan insanların, sesleri anımsamak, kokuları hayal etmek gibi yetilerinin de olmadığını aktarıyor. Yani beş duyu organının dahil olduğu hisleri beyinlerinde canlandıramıyorlar. Tabi bunun vakadan vakaya değişkenlik gösterebileceğini de anımsatmak gerekiyor.

RÜYALARI HAYAL MEYAL HATIRLIYORLAR

Aphantasia durumu olan insanlarla yapılan bir araştırmaya göre hastaların yüzde 63’ü görüntüleri zihinlerinde canlandıramıyor ancak rüyalarını hayal meyal hatırlıyorlar. Aphantasia rahatsızlığı olan insanların IQ’sunun ortalama vatandaşlara göre; daha yüksek olduğunu ortaya koydu. (115’e 110)

İngiltere’deki Sussex Üniversitesi’nde doktora araştırmacısı olarak görev yapan Carla Dance aphantastics insanların hayatlarında yaşadıkları bir anıyı kolayca anımsayamadıklarını aynı zamanda insanların yüzlerini de zihinlerinde çok zor canlandırdıklarını söylüyor.

'DÜNYAYI DENEYİMLEMENİN FARKLI BİR YOLU'

Avustralya’daki New South Wales Üniversitesi’nden bilişsel nöroloji uzmanı Joel Pearson ise zihin körü insanların el yeteneklerinin çok gelişkin olduğunu aktarıyor. Dance, “Aphantasia dünyayı deneyimlemenin farklı bir yolu. İşin sonunda kendiniz için doğu öğrenme yöntemini bulursanız, sorun çözülecektir” diyor.

Animasyon filmleri ile ünlü Pixar gibi dünyanın en yaratıcı şirketlerinden birinin kurucularından Ed Catmull aphantasia’dan muzdarip. Bu zihin durumunun adı yeni konsa da 1880 yılında Sir Francis Galton 100 erkek arasında yaptığı araştırmada bazı erkeklerin zihinlerinde bir kahvaltı masasını canlandıramadıklarını fark etmişti.

Henüz vakaların tedavisine ilişkin somut bir öneri yok. 2017 yılında yayımlanan bir akademik makaleye göre 31 yaşındaki bir aphantasia’ya sahip bir kişinin imge gücünü geliştirmek için hafıza oyunları oynandı, objeleri ve dış mekanları gözlerinde canlandıracakları aktiviteler verildi, bilgisayar programları ile resimleri tanımlayacakları testler yapmaları istendi ve durumunda ilerleme görüldü.

*Kaynaklar: Time, Healthline

Kaynak: Web Özel