Baharat çeşitleri nelerdir? Baharat isimleri, özellikleri nelerdir?

Yaprak, tohum, meyve, kabuk ve kökler... Bitkiler dünyasının keşfedilen bu zenginlikleri, kullanıldığı günden beri mutfaklarımızın vazgeçilmezi oldular. Lezzet, tat, aromanın yanı sıra şifa da dağıttılar. İşte yemekleri lezzet şölenine dönüştüren baharat dünyasında kısa bir gezi...

Yemeklere farklı lezzet ve tat katan baharatlar eski çağlardan beri kullanılıyor. Baharat kelimesi, Arapça‘dan dilimize geçmiş çoğul bir kelime. Eskiden Doğu ülkelerinden tüm dünyaya dağılan baharat bu uzun yolculuğa ancak kurutularak dayanabiliyordu. Bu nedenle taze olarak kullanılan bitkilerden çok, bu bitkilerin kurutulmuş hallerine baharat diyoruz.

Baharat Çeşitleri İsimleri: Neye Göre Gruplandırılır?

Yapraklarından Elde Edilen Baharatlar: Bu gruptaki baharatlar, bitkinin yapraklarından elde edilir. Yapraklar kurutulur ve öğütülerek yemeklerde ve çeşitli gıdalarda kullanılır. Biberiye, defne, fesleğen, kekik, nane, zahter ve tarhun bu baharatlar arasında yer alır.

Meyveden Elde Edilen Baharatlar: Buradaki baharatların ham maddesi bitkinin meyve kısmıdır. Karabiber, kırmızı biber, kimyon, kişniş, vanilya ve yenibahar bu listede bulunmaktadır.

Tohumdan Elde Edilen Baharatlar: Çemen otu, çörek otu, hardal, kakule, susam, bitkinin tohumundan elde edilir ve mutfakta yer alır. Tohumdan elde edilen farklı kokularda çeşitli baharatlar vardır ve çoğunun şifasından en iyi şekilde yararlanmak için onları öğüterek tüketmek gerekir.

Yemeklerde kullanılan baharat çeşitleri listesi sizler için hazırlandı:

Et Yemeklerinde Kullanılan Baharatlar: Karabiber, kekik, sarımsak kurusu, zerdeçal, köri, yenibahar, kişniş ve karabiber; Balık menüleriniz için defne yaprakları hoş bir tat verecektir.

Sebze Yemekleri İçin: Pul biber, nane ve karabiber.

Hamur Yemeklerinde Kullanılan Baharatlar: Fesleğen, Dağ kekiklerinin ve dereotunun da hamurlara vereceği lezzet oldukça keskindir. Mantı üzerinde sumak ve nane tercih edebilirsiniz.

Salatalar için: Taze nane, taze kekik ve sumak ile birlikte sumak.

BAHARAT ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Beyaz Biber

Kuru halde kullanılan ve taneli yapıya sahip olan beyaz, yeşil, kırmızı ve karabiber aynı ağacın meyvesidir. Ham hali yeşildir. Olgunlaşmaya başladığında beyaz biber adını alır ve boyu daha küçüktür, rengi fildişini andırır. Karabiber kadar aromatik ve acımtırak değildir. Toz halinde kullanılırsa sosların rengini bozmaz ve çok hoş lezzet verir.

Yenibahar

Amerika'nın sıcak bölgelerinde yetişen bir bitkinin küçük meyvesidir. Tohum halindeyken kurutularak dövülür. Dolma, köfte, iç pilav ve bazı keklerde kullanılır. Köri adlı karışımında da yer alır.

Zencefil

Sıcak bölgelerde yetişen, köklü bir bitkidir. Itırlı kök saplarının kurutularak toz haline getirilmesiyle baharat elde edilir. Beyaz ve esmer olarak 2 çeşittir. Çorba, sosis, kuru fasulye, patates, dolmalar, ızgara etler, pilavlar, pasta, meyve salataları ve keklerde kullanılır. Köri adı verilen baharat karışımında bulunur ve afrodizyak özelliği taşır.

Kekik

Akdeniz bölgesinde yetişir. 100’den fazla türü olan kekiğin ülkemizde yaklaşık 40 çeşidi vardır. Dallar çiçek açtığı zaman toplanıp küçük demetler halinde kurutulur. Şifalı bir bitki olup kendine has kokusu hemen fark edilir. Izgara etler, marinatlar; rosto ve kebaplar, köfteler, salatalar, domatesli soslar, sulu et, balık ve tavuk yemeklerinde kullanılır. Tavuk ve et yemeklerinde kullanabileceğiniz ev yapımı kekikli zeytinyağına sitemizden ulaşabilirsiniz.

Fesleğen

Fesleğen, küçük yapraklı, güzel ve keskin kokulu bir bitkidir. Türk mutfağında az, İtalyan mutfağında ise sıkça ve bol kullanılır. Avrupa ülkelerinde domates salçası, soslar, köfte, çorba ve salatalarda tercih edilir. Tüm et yemeklerinde, salata ve sebze yemeklerinde kekiğin yerine de kullanılabilir. Güçlü kokusu sarımsağı tamamlar ve sirkeye çeşni katar.

Tarhun

Doğu Avrupa ülkelerinde yetişen ıtırlı bir bitkidir. Yaprağı çok baharatlıdır. Salçalı et yemekleri, salça, sos, yumurta ve salatalarda kullanılır. Mayonez tarhun karıştırılarak hazırlanan sirkeyle yapıldığında kendine has bir lezzet ve koku taşır

Karabiber

Asya, Hindistan ve Endonezya’da yetişir. Kuru ve siyah tanelerinin baharlı ve acı bir tadı vardır. Hemen hemen tüm yemeklerde genellikle toz, bazen de tane halinde kullanılır. İştah açıcı ve sindirimi kolaylaştırıcı özelliği vardır.

Karanfil

Batı Hint Adaları, Brezilya ve Sri Lanka’da yetişen karanfil ağacı çiçeğinin tomurcuklarıdır. Tozu ve sap üzerindeki doğal haliyle kullanılır. Keskin, kuvvetli ve hoş bir tadı vardır.

Kişniş

Yaprakları maydanozu andıran ve kuru meyvesi baharat olarak kullanılan bir bitkidir. Minik turuncu renkli tohumlar kurutulur. fiurup, likör, komposto, şekerleme ve her tür soğanlı yemeklerde, şarküteri ürünlerinde kullanılır. Kişnişte bulunan yağ ise sabun, parfüm ve kolonya üretiminde kullanılır.

Köri

Birkaç baharatın karışımından elde edilir. Özellikle Asya’da, en çok da Hindistan’da kullanılır. Köri kişniş, kimyon, zerdeçal, rezene, acı kırmızıbiber, karabiber, kakule, tarçın, karanfil, yenibahar, zencefil, kereviz tohumu, çemen, hint cevizi, kuru nane, hardal tohumu, haşhaş tohumu, susam ve safran karışımından oluşur.

Anason

Kokulu, ince yapraklı, narin dallı bir bitkidir. Daha çok eczacılıkta ve içki yapımında kullanılır. Bisküvilere çok hoş bir aroma katar. Karın ağrısı, hazımsızlık, mide ve bağırsak gazlarını gidermede etkilidir. Ayrıca bebeklerin diş çıkarmalarını da kolaylaştırır.

Kakule

Zencefil familyasından gelen kakule, tropik ve İskandinav ülkelerinin mutfaklarında çok kullanılır. Arap ülkelerinde kahvelere katılır. Safran ve vanilyadan sonra en pahalı baharatlardan biridir. Beyni, solunum yollarını ve sindirim sistemini rahatlatıcı etkisi vardır. Afrodizyak etkisiyle de bilinir.

Safran

Güney Avrupa, Hindistan ve ülkemizde Safranbolu’da yetişen çiçekli bir bitkidir. Çiçek tepecikleri kurutularak bütün ya da toz halinde kullanılır. Suda hemen eriyen ve çok az miktarı bile koyu sarı bir renk veren safran, zeytinyağında hiç erimez. Dünyanın en pahalı baharatlarından biridir.

Haşhaş

Ana vatanı Akdeniz havzası, Anadolu ve Mezopotamya olan anason bir kültür bitkisidir. Taneleri ekmeklerin üzerini süslediği gibi çeşitli peynirlere tat vermek için katılır. Tanelerinden elde edilen yağ ise ekmek ve tatlılarda kullanılır. Çok minik olan haşhaş tanelerinin 900.000 tanesi toplam yarım kilo gelir.

Lavanta

Çok yönlü kullanılabilen lavanta, haziran-ağustos ayları arasında mavi veya mor renkli çiçekler açan, aromatik kokulu çalımsı bir bitkidir. Kurabiyelere çok hoş ve farklı bir tat katar. Çayının ferahlatıcı etkisi vardır. Küçük lavanta keselerinin içine konan lavanta çiçekleriyle eviniz mis gibi kokabilir.

Kimyon

Itırlı tohumları olan bir bitkidir. Koyu sarı renkli olan tohumlarının kokusu ve tadıyla baharatlar arasında ayrı bir yeri vardır. Ülkemizde ve dünyanın pek çok yerinde yetişir. Gaz giderici özelliği olan kimyon özellikle sucuklarda, çorba ve soslarda, lahanalı, patatesli yemeklerde kullanılır.

Rezene

Avrupa, Asya, Hindistan ve Mısır’da yetişir. Taze yaprakları, gövdesi, kökü, taze ve kuru tohumu, tozu ve suyu kullanılır. Kurusu yemeklere koku ve tat verir. Avrupa ülkelerinde bazen anason yerine kullanılır. Çorbalarda, Çerkez tavuğu’nda, kuzu etinde, soslarda, ızgara balıkta, bazı keklerde ve bazı konservelerde kullanılır.

Nane

Ballıbabagillerden, çiçekleri beyaz, ıtırlı, küçük bir bitkidir. Akdeniz ülkelerinde yetişir. Su nanesi, yabani nane, yeşil nane gibi çeşitleri vardır. Türk mutfağında çorbadan salataya kadar hemen her türlü yemekte kullanılır.

Biberiye

Biberiye, Akdeniz kuşağında bol yetişen bir bitkidir. Küçük, ince, dar ve hoş kokulu yaprakları, tüm et yemekleri ve salçalarda, kuzu ve piliç çevirmede, marinatlarda, patates, omlet, çorba, sos, kabak ve domatesli yemeklerde kullanılır.

Sumak

Tropikal ve Güney Afrika kökenli bir bitkidir. Mayhoş bir tadı olan mercimek şeklindeki taneleri, dövülüp baharat olarak kullanılır. Kurutulmuş meyveleri, mor renkli ve ekşimsidir. Özellikle Adana, Urfa ve Antep yöresinde soğanlı salatalarda ve kebapların içinde bol kullanılır.

Muskat

İrice zeytin büyüklüğünde olan bu baharatın diğer adı cevz-i bevvadır. Toz halinde tavalarda, beşamel soslarda, et, dolma ve sarmalarda kullanılır. Fazlası zararlı olabileceğinden az miktarda kullanılmalıdır.

Reyhan

Anayurdu Hindistan olmasına rağmen bütün Akdeniz ülkelerinde yetişir. Tatlı ve keskin kokuludur. Yapraklarının rengi açık yeşilden koyu yeşile değişir. Et ve sebze yemeklerinin, salataların en güzel eşlikçisidir. Pişen yemeklere, ateşten almadan hemen önce eklenmelidir.

Mercanköşk

Diğer adı merzengüş olan, yaprakları küçük ve ıtırlı bir bitkidir. Kekik gibi kokar; kuruyunca tadı olgunlaşır ve keskinleşir. Akdeniz ülkelerinde yetişir. Yemeklerde hem tazesi hem de kurusu kullanılır. Izgara etler, marinatlar, rosto, salçalı kebaplar, köfteler, salata sosları, patatesler ile et, tavuk ve balık sularında kullanılır.

Zerdeçal

Güzel kokulu bir bitkidir. Yaprakları sivri uçlu, çiçekleri sarıdır. Kök saplarından safranı andıran boyalı bir madde çıkar. Buna ‘Hint safranı’ denir. Genellikle zerde yapımında safran yerine zerdeçal kullanılır. Ayrıca turşu, füme, balık çorbası, pilav ve bazı keklerde kullanılır.