Koronavirüsten daha ölümcül ama o kadar para etmiyor!
Afrika kıtasında Covid-19'dan daha öldürücü olan sıtmaya bir türlü çare bulunamıyor. Fakat sıtma aşısı üretmek cüzdanlar için Covid-19 kadar kârlı değil... Aşı geliştirenler ise kaynak yokluğundan ne yapacağını bilemiyor.
Ateş, titreme, baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma, kas ağrısı, terleme, göğüs ağrısı ve öksürük... Bu belirtiler bugün Batı toplumları için bir sorun olmaktan çıkan sıtma hastalığının özellikleri.
Afrika ülkesi Burkina Faso'daki pek çok hastanede Covid-19 kaynaklı olarak hiçbir ölüm vakası kaydedilmedi. Fakat ölüm defterine işlenen başka bir hastalık yüzünden mezarlıklarda yer kalmadı.
Uzmanlar sıtmaya ‘unutulmuş salgın’ diyorlar. Sinekler tarafından yayılan bu hastalık her yıl 400 bin can alıyor. Hayatını en fazla kaybeden grup ise Afrikalı çocuklar.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre geçen 15 ayda Afrika’da 130 bin kişi sıtmadan dolayı hayatını kaybetti. Kıtada sıtmadan kaynaklı daha fazla insanın öldüğü tahmin edilirken Covid-19’un aşısının neden bu kadar çabuk bulunduğu fakat sıtma aşısının yaygın kullanıma sunulmadığı merak ediliyor.
'SİNİRİMİZİ BOZUYOR'
Afrika ülkesi Burkina Faso’nun Sağlık Enstitüsü bölge direktörü Halidou Tinto, “Covid’in sıtmaya göre çok daha fazla ilgi çekmesi sinirimizi bozuyor” diyor. Tinto sıtmanın Batı ülkelerinde ortaya çıkan bir hastalık olsa dünyanın çok daha çabuk çözüm bulacağı görüşünde.
Tinto ülkede sıtmaya çözüme en yakın olarak gösterilen aşı projesinin de yöneticisi. Bir yılı aşkın süredir yapılan deneylere göre ülkedeki çocukların yüzde 77’sinde aşıda başarı sağlandı.
PANDEMİDEN ÖNCE EN HIZLI ONAY: 4 YIL
Burkina Faso’daki araştırmacılar şu an Dünya Sağlık Örgütü’nden (DSÖ) aşı onayı bekliyor. DSÖ 'acil olmayan durumlarda' etkinlik oranı yüzde 75 olan aşılara onay veriyor. Pandemiden hemen önce, Dünya Sağlık Örgütü tarafından en hızlı onay alan aşı dört yıllık bir sürenin ardından kaba kulak aşısı olmuştu.
Afrika’da sıtmadan kaynaklı ölüm oranları yıllar içinde düşse de hala ciddi seviyede. Örneğin 2000-2019 yılları arasında hastalığın öldürücülüğü yüzde 60 azalmış.
SADECE ABD COVID İÇİN 9 MİLYAR DOLAR HARCADI...
Sıtma aşısının yaygın bir şekilde üretilememesinin temel sebebi ekonomik. ABD Covid-19 aşısının üretimi için 9 milyar dolar harcarken, dünyada 2007 yılından 2018 yılına kadar sıtma araştırmalarına 7.3 milyar dolar harcandı.
Afrika ülkeleri arasında da ekonomik olarak daha sıkıntıda olanların sıtmadan daha çok etkilendiği biliniyor. Oxford’daki Jenner Enstitüsü’nde sıtmaya karşı aşı geliştiren ekibin başındaki Adrian Hill, “İngiltere’de veya ABD’de artık sıtma yok. Onların böyle tropik hastalıklarla savaşmak için bir bütçeleri var” diyor.
KALABALIK BİR GRUP GEREKİYOR
Burkina Faso’daki aşı ekibi ise etkinlik ve aşının yan etkilerini test etme konusunda sıkıntı yaşıyor. Covid aşılarından da bildiğimiz gibi aşıları test etmek için kalabalık gruplar gerekli. Aşı çalışmalarında yeni bir faza geçildikçe daha kalabalık bir grup ve takip gerekiyor. Bunların hepsini sağlamak da imkan meselesi.
SIK SIK MUTASYONA UĞRUYOR
Sıtma virüsü çok sık mutasyona uğrayabiliyor, bilim insanları bu yüzden virüsün gen haritasını çıkarmak için yoğun bir mücadele içinde.
Oxford’daki Jenner Enstitüsü önümüzde aylarda DSÖ’ye başvurmayı planlıyor, Burkina Faso ile birlikte üç ülkede daha 4,800 kişinin üstünde yeni sıtma aşıları test ediliyor.
Dünyanın en büyük Covid-19 aşısı üreticisi Hindistan Serum Enstitüsü şimdiden sıtma aşılarını üretmek için anlaşma imzaladı.
'800 BİN HAYAT KURTARABİLİRİZ'
Burkina Faso’da aşı çalışmaları üzerine yoğunlaşan ekip iki yıl içinde aşılarına onay alabilirlerse 800 bin kişinin daha ölümünün engelleneceğini iddia ediyorlar.
Burkina Faso durumundan dolayı acil kullanım onayı yoluna da gidebilir. 20 milyon nüfuslu ülkede her yıl 4 bin kişi sıtmadan ölüyor.
Sıtma havalar yağmurlu olup sinekler ortaya çıktığı zaman daha fazlalaşıyor. Sıtmanın ülkede kriz olmadığı bir zaman hiç olmamış.
Sıtma ile boğuşan Burkina Faso’daki bir diğer tehlike ise DAEŞ ve El-Kaide. Bu örgütler yüzünden son yıllarda 1 milyondan fazla insan evlerini terk etmek zorunda kalmış.
*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü The Washington Post gazetesinde Henry Wilkins ve Danielle Paquette imzasyıla yayımlanan 'Malaria is far deadlier in Africa than the coronavirus. Why is the vaccine taking so long?' (Afrika'da sıtma koronavirüsten daha ölümcül. Neden aşı bu kadar uzun sürüyor?) isimli makaleden alınmıştır.