Aynı insan bir doz Çin bir doz Biontech aşısı olabilir mi?

Derleme: Haberglobal.com.tr

Dünyayı esarete mahkum eden koronavirüsü için salgının üzerinden bir yıl geçmeden aşılar üretilmeye başladı. Şu an dünyada 13 onaylı aşı var. 67 aşının ise klinik testleri devam ediyor. Aşı alternatifleri bol olmasına rağmen aşıya ulaşmak o kadar da kolay değil. Ülkeler farklı üreticiler ile anlaşmalar yapıp alternatiflerinin sayısını artırmak istiyor. Ağırlıklı olarak Çin'den ithal ettiği SinoVac aşısını kullanan Türkiye'ye bugün 2.8 milyon da Biontech aşısı geldi. Peki ya farklı doz aşıların tek bir insana uygulanması bilimsel olarak mümkün mü?

Ocak ayında İngiltere Sağlık Bakanlığı aşılama hızı yavaşlayınca ilk dozu Pfizer-Biontech olan vatandaşların ilk doz oldukları aşı stokta bulunmaması durumunda, farklı bir aşı olabilmesini onayladı. Yani İngiltere’de bazı vatandaşların ilk dozlarını Pfizer-Biontech olduktan sonra ikinci doz zamanı geldiğinde bu aşı yoksa ikinci dozlarını AstraZeneca olabilmelerinin önü açıldı. Bakanlık bu kararı aldığında konu hakkında yeterince test yapılmadığı için pek çok uzman eleştirmişti.

Biontech'in Almanya, Marburg'daki üretim tesisi bugün gazetecilerin ziyaretine açıldı. Fotoğraf: AA

KLİNİK AŞAMAYA GEÇİLDİ

İngilizlerin kararının ardından aşı üretim çalışmalarında da yer alan Oxford Üniversitesi farklı aşı markalarının aşılarının insanlar üzerinde 1. Ve 2. doz olarak kullanılmasının testlerini yapmaya başladı. Farklı ülkeler de benzer çalışmalar yaparken kimileri hayvanlar üzerinde başarılı oldu ve klinik aşamaya geçildi.

Farklı doz aşı çalışmalarını gerçekleştiren Melbourne Üniversitesi’nden Adam Wheatley, “Bence enteresan bir verinin arifesindeyiz” diyerek farklı doz aşıların etkinlik oranlarından umutlu olduğunu ifade etti.

Bilim dünyası yıllarca HIV ve Ebola gibi virüslerle mücadele ederken farklı aşı kombinasyonlarını denedi. Wheatley, “Farklı aşıların insanlar üzerindeki etkilerini ölçmek maliyetli bir test” ifadelerini kullanıyor.

TÜBİTAK COVID-19 Türkiye Platformu çatısı altında çalışmaları süren ve en yenilikçi aşı yöntemlerinden biri kabul edilen virüs benzeri parçacıklara dayalı (VLP) aşı çalışması, insan denemelerine geçen dünyadaki 4'ncü aşı adayı oldu ve Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) listesine girmeyi başardı. Fotoğraf: AA

İKİNCİ DOZUN ETKİSİ AZALABİLİYOR

Viral vektör aşılarda (AstraZeneca, Sputnik V) kişiler ilk dozu aldıktan sonra bağışıklık geliştirebiliyor. Bu aşıdan ikinci doz enjekte edildiğinde bağışıklık sistemi viral vektörü çok hızlı yok edebiliyor ve ikinci dozun etkisi azalabiliyor.

Sputnik V aşısının mucidi Gamelaya da Covid-19 aşısını geliştirirken aynı tekniği kullandı. İlk dozun içinde Ad5 virüsü kullanırken ikincisinde farklı bir adenovirüsü vücuda enjekte ettiler. Sputnik V aşısı bilimsel etkinliği kanıtlanmış önemli bir aşı olarak kabul ediliyor.

Salgın Hastalıklara Hazırlık Buluşları Koalisyonu (CEPI) aşı organizasyonundan Dr. Jakob Cramer aşıları karıştırmanın sadece viral vektör tiplerde değil başka aşı çeşitlerinde de faydalı olabileceği görüşünde.

Weill Cornell Medicine’dan Dr. John Moore henüz araştırmaların tamamlanmadığını farklı tipte dozların başarılı olup olmadığının henüz bilinemeyeceğini söylüyor.

Moore, “Covid-19 için farklı dozların etkilerini gözlemek çok mantıklı ama gerekli mi?” diyerek mevcut aynı doz aşıların vücutta yeteri kadar antikor sağladığını söylüyor.

İLK DOZLA TANIYOR İKİNCİ DOZLA GÜÇLENDİRİYOR

BBC'nin uzman sağlık muhabiri Smitha Mundasad'ın analizine göre farklı doz aşı vurulmasının daha etkili olma ihtimali var. Mundasad, "Örneğin AstraZeneca aşısı zararsız bir virüs kullanıyor. Bu bir postacı gibi aşının anahtar bir kısmını teslim ediyor. Bu anahtar vücudun virüsü tanımasına ve bir savunma mekanizması kurmasına yardımcı oluyor. Bazı bilimsel önerilere göre farklı bir ikinci doz vurulduğu zaman bağışıklık artabiliyor" ifadelerini kullandı.

HİNDİSTAN EL KOYMUŞTU

Farklı doz aşıların daha yüksek etkinlik veya koruyuculuk sağlayıp sağlamadığı bir yana tek marka aşıdan yeteri kadar alamayan ülkeler için bu oldukça önemli. Örneğin vatandaşlarına AstraZeneca aşısı yapan Hindistan geçen hafta yeteri kadar farklı doz aşısı olmadığı için aşılara el koymuştu.

Oxford tarafından farklı doz Pfizer-Biontech/Oxford-AstraZeneca testlerinin sonuçları için 830 denekten kan örnekleri alındı. Çin’de de farklı tipte aşıların iki doz olarak uygulama testlerine devam ediliyor. Fareler üzerinde yapılan deneyler ise başarılı oldu.

*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü The New York Times'ta Carl Zimmer imzasıyla yayımlanan 'Getting One Vaccine Is Good. How About Mix-and-Match?', (Bir aşı olmak iyi. Peki ya kombine etmek?) isimli makaleden alınmıştır.

Ek kaynak: BBC

Haber Global ekibi yerli aşı çalışmasının devam ettiği laboratuvarı ziyaret etmişti!?