Karşılıksız tutar bir yılda 2 kat arttı... | Çek mağdurları ne yapmalı?
Çek hala yaygın olarak kullanılan bir ödeme aracı. Karşılıksız çıkan çek tutarı ise yılın ilk 4 ayında geçen yıla oranla 2 kat arttı. Peki vatandaşlar karşılıksız çek ile karşılaştıklarında ne yapmalı? Karşılıksız çekin cezası nedir?
Eren Sakarya / Sibel Gülersöyler
Bir ödeme aracı olan çek, üzerinde yazan miktar kadar bankadan ödeme alınabilen bir belge niteliği taşımakta. Çek alacaklısı, bu belgeyi bankaya ibraz ederek çekte yazan miktarı bankadan tahsil edebiliyor. Bu ödeme aracı, kanundaki koruma hükümleri nedeniyle piyasada hala yaygın olarak kullanılıyor. Özellikle ticaret yapanlar arasında vadeli ödeme opsiyonu nedeniyle çek kullanmak oldukça popüler. Alacaklı tarafından tahsil edilecek para, çekin üzerinde yazan tarihte tahsil edilebiliyor.
Ancak kimi zaman çekler karşılıksız çıkabiliyor. Yani çeki yazan kişinin hesabında çekte yazan miktar kadar para olmayabiliyor. Bu durumda alacaklı ödeme alamıyor. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi'nde yer alan verilere göre 2023'ün ilk 4 ayında karşılıksız çek işleminin tutarı ise 10 milyar 788 milyon 546 bin TL oldu. Bu 4 ayda bankalara 38 bin 1 adet karşılıksız çek ibraz edildi. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde bu miktar 5 milyar 355 milyon 829 bin TL idi. Yani bir yılda karşılıksız çek tutarı 2 katına çıktı.
Avukat Hadi Dündar, bir çekin karşılıksız olması demek çekin üzerinde yazan para tutarı kadar, çeki düzenleyen kişinin hesabında paranın olmaması anlamına geldiğini belirtiyor. Dündar "Böyle bir durumda çek karşılıksız niteliğini alır" ifadelerini kullanıyor. Ödemede bulunamayan banka çekin üzerine “karşılıksızdır” ibaresinin basacağını söyleyen Dündar, "Karşılıksız damgası basıldıktan sonra çek kişiye geri verilir" diye belirtiyor.
Avukat Hadi Dündar çeki düzenleyen kişinin sorumluluğu doğmakta olduğunu, kişinin kendi hesabında var olan paradan daha fazla bir rakam ile çek ile düzenleyemeyeceğini söylüyor. Örneğin hesapta bin lira para olması halinde çeke yazılan tutar bin lirayı aşmamalı. Dündar "Çek bir ödeme aracı. Banka görevlisine hamili tarafından çek bankaya ibraz edildiğinde de ödemenin yapılması gerekir. Bu sebeple çekin karşılıksız çıkması durumunda çekin sahibinin sorumluluğu doğar" ifadelerini kullanıyor.
ELİNDE KARŞILIKSIZ ÇEK OLAN KİŞİ NE YAPMALI?
Hadi Dündar elinde karşılıksız çek olan kişinin icra takibinin başlatılması gerektiğini söylüyor. Dündar "İcra takibinin başlatılmasıyla aleyhine icra takibi başlatılan kişiye ödeme emri gönderilir. Bu ödeme emrine, çeki yazan kişi 5 gün içerisinde itiraz etmezse icra takibi kesinleşir" ifadelerini kullanıyor.
Avukat Ferit Durbin ise icra takibinin kesinleşmesinden sonra çeki elinde bulunduran kişi, borçlu adına haciz işlemlerinin başlatılmasını talep edebileceğini söylüyor. Durbin şu ifadeleri kullanıyor:
"Haciz işlemiyle birlikte çeki yazan borçlunun üzerine kayıtlı olan mallarına el konulması sağlanır. Daha sonradan haciz işlemiyle el konulan malların satılması talep edilir ve ardından satılan malların miktarıyla çekin sahibine karşılıksız çekteki alacağı ödenir. Aynı zamanda başlatılan icra takibiyle birlikte çekin bedelinin tahsili sağlandığı gibi işleyen faizinde tahsili sağlanır"
KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇU CEZASI NEDİR?
Avukat Ferit Durbin çeki elinde bulunduran kişi şikayetçi olması halinde, 'karşılıksızdır' işleminin yapılmasına sebebiyet veren kişiye hakkında karşılıksız çek düzenleme suçundan dolayı ceza davası açılacağını söylüyor. Kural olarak karşılıksız çekin bankaya ibraz edildiğinde suç oluşacağını söyleyen Durbin, davanın açılabilmesi için, çekin alacaklısının, suçu öğrendiği tarihten itibaren üç ay ve her halükarda bir yıl içerisinde şikayette bulunması gerekli olduğunu belirtiyor.
Avukat Durbin "İşlemin yapılmasına sebep olan kişi, bu işlemin yapıldığı her çek için ayrı ayrı olacak şekilde, bin 500 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır" diyor. Avukat Ferit Durbin sözlerini şöyle sürdürüyor:
"Mahkeme tarafından adli para cezasının iki yılı aşmamak kaydıyla en az dört taksit halinde ödenmesi kararlaştırabilir. Taksitler zamanında ödenmez ise geri kalan borcun tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen kısmın hapis cezasına çevrileceği mahkeme hükmünde belirtilir"
Durbin ikinci olarak Çek Kanunu’nun 5. maddesinde, karşılıksız çek düzenleme suçuna neden olan çek hesabı sahip kişiler hakkında, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı konulduğunu da belirtiyor.
Kaynak: Haber Global TV