Lübnan'da kriz derinleşiyor... Para yok, ilaç yok, umut yok!
Ekonomik kriz Lübnan'ı her geçen gün eritiyor. Bir sene önce istifa eden Başbakan Diyab hükümet kurulamadığı için hala görevde. Eczanelerde ilaç, evlerde elektrik, insanlarda umut yok! Dünya Bankası "Ancak savaşta olur" diyor ve durumu "Tarihin en kötü üç krizinden biri" olarak tanımlıyor.
Dünyanın büyük bir kısmı koronavirüs ile mücadele ederken Lübnan'ın başında virüsten daha yıkıcı bir bela bulunuyor. Belanın adı ekonomik kriz. Yaklaşık iki senedir derin bir krizin içinde olan Lübnan'da kriz her geçen gün derinleşiyor, halkta umut azalıyor.
Dünya Bankası, Lübnan ile ilgili bir rapor hazırlarken raporda, krizin yaşam standardına etkisi açısından değerlendirildiğinde Lübnan'da yaşanan durumun 1800'lerin ortasından bu yana dünyanın en kötü üç krizinden biri olabileceği belirtildi.
PARA BİRİMİ ÇÖKTÜ!
Sadece bu rapor bile korkunç görüntüyü gözler önüne sermeye yeterken 2019 sonbaharından bu yana ülkenin para biriminin yüzde 90'dan fazla değer kaybetmiş olması da çöküşü net bir şekilde gösteriyor. Ülkede işsizlik had safhada, iflasların ve inen kepenklerin ardı arkası kesilmiyor.
Ülkede hayatın bir parçası olan ithal ürünler ise artık oldukça nadir olarak bulunabiliyor. Toplamda 545 bini aşkın vakanın tespit edildiği 6.7 milyon nüfuslu ülkede 7 bin 863 kişi Covid-19 nedeniyle yaşamını yitirdi.
PATLAMA CABASI...
Pandemi darbesinin yanında 4 Ağustos'ta Beyrut Limanı'nda yaşanan, yaklaşık 200 kişinin yaşamını yitirdiği ve başkent Beyrut'ta büyük çapta hasar bırakan patlama da zaten kötü olan durumu iyice içinden çıkılmaz bir hale getirdi.
Orta Doğu'nun önemli finans ve kültür merkezlerinden biri olarak kabul edilen Lübnan tüm bu krizin yanı sıra aynı zamanda ülkeye sığınan en az bir milyon Suriyeli'nin kriziyle de mücadele vermek durumunda. İran, İsrail ve Batı'nın kurduğu üçgen içinde denge bulma krizi de cabası...
Lakin tüm bu krizlerin sağlam bir ekonomiyle aşılabileceğini tahmin etmek hiç de güç değil. Lübnan halkı çözülmek üzere olan bir ülke görüyor. Vatandaşlar, günde 3-4 saati elektriksiz geçirmeye alışıyor. Benzin istasyonlarında oluşan kuyruklara ve bomboş eczane raflarına da adapte olmaya çalışıyorlar.
IMF'in 2021 verilerine göre Lübnan kişi başına düşen milli gelir sıralamasında 136. sırada. Durum hakkında bir fikir vermesi açısından kıyaslama yapmak gerekirse, aynı listede Suriye 135. sırada yer alıyor. Lübnan'ın 2018'de 55 milyar dolar olan gayri safi yurt içi hasılası, tüm bu krizlerin ardından 33 milyar dolarlık bir düşüşle 19 milyar dolara geriledi.
'ANCAK SAVAŞTA OLUR'
Dünya Bankası haberin başında değindiğimiz 31 Mayıs tarihli raporunda “Bu tarz ekonomik kırılmalar genelde savaş ve çatışmalarla ilişkilendirilir” ifadelerini kullanıyor. Ancak Lübnan'ın krizi; ülkeyi derin bir borç batağına saplayan harcamalar ve bankaları büyük ölçüde iflas ettirip para biriminin değerini düşüren para politikaları nedeniyle yaşanıyor.
Beyrut'ta yaşayan yüksek lisans öğrencisi Lynn Husami, “Umutsuzum. Sinirliyim. Yorgunum. Daha kötüye gidiyor ve ne olduğu hakkında hiçbir fikrimiz yok. Nasıl çözeceğimizi de bilmiyorum” diyor.
Husami gibi hükümet de bilmiyor. Elektrik üretimini azaltmak, ekmek üretiminde sübvansiyonu artırmak, yakıt, ilaç ve tahıl ithalatını sübvanse etmek gibi günlük çözümler bulunuyor. Mecliste geçen hafta yoksul ailelere yardım için 556 milyon dolar değerinde bir yardım paketi açıklandı ancak bunun nasıl işleyeceği ve devletin bunun için nasıl bir ödeme yapacağı belirsizliğini koruyor.
BAŞBAKAN İSTİFA EDEMEDİ!
Mevcut kabine ise aslında “yapamadığını” kabul etmişti. Beyrut Limanı'ndaki patlamadan sonra hükümet istifa etmiş ancak yeni bir hükümet kurmaya kimse yanaşmadığı için Başbakan Hasan Diyab, görevde kalmıştı. Diyab ekonominin kötü gitme sebepleri arasında pek çok özel sektör şirketine dolar ile ödeme taahhüt edilmesini de gösteriyor.
İstese de istifa edemeyen Başbakan'ın maaşı...
Ülkede serbest piyasada (kara borsa) belirlenen döviz kuru ile resmi döviz kuru arasında dağlar kadar fark var. Başbakan Diyab’ın maaşı resmi kura göre 7 bin 300 dolarken kara borsada belirlenen ve halk arasında daha geçerli olan kura göre maaşı bin dolar ediyor.
Eczanelerde tansiyon, şeker ve kanser ilaçları tükendi; ilaç, akaryakıt ve gıda başta olmak üzere temel ihtiyaç ürünleri bir yılı aşkın süredir sübvanse ediliyor. Lübnan Merkez Bankası'nın rezervleri de günden güne erirken umut ışığı da çok yakında görünmüyor.
metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr
Kaynaklar: Dünya Bankası, IMF, New York Times, Euronews, Financial Times
Kaynak: Web Özel