Kökü 15. yüzyıla dayanan bir olay... Portekiz Yahudilere neden vatandaşlık veriyor?

Bütün dünya Rusya ve Ukrayna arasındaki krizi konuşuyor. Buça’daki sivil katliam sonrasında açıklamalarda bulunan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, “Buça’da yapılanlar soykırımdır” dedi. İki ülke arasındaki krizde müzakereler son derece kritik. Geçen hafta bir bölümü İstanbul’da gerçekleştirilen görüşmelerde Rus oligark Roman Abramovich’in de olması dikkat çekmişti.

Abramovich Avrupa için her zaman gizemli bir karakter oldu. Sahip olduğu Chelsea ile kıtada pek çok insan tarafından tanınan 55 yaşındaki iş insanının aynı zamanda Portekiz vatandaşlığı da bulunuyor. Abramovich’in Portekiz vatandaşı olması 10.3 milyon nüfusu olan bu ülkede de ciddi tartışmalara da sahne oldu.

VATANDAŞLIĞA SORUŞTURMA

Abramovich’in Portekiz vatandaşı olmasını sağlayan haham geçen mart ayında tutuklanmış ve ülkeden ayrılması yasaklanmıştı. Haham yolsuzluk, nüfuz kullanma, para aklama gibi suçları işleyerek Abramovich’e vatandaşlık sağlamakla suçlanıyor.

1496 yılında engizisyon mahkemesinin en kudretli dönemini yaşadığı Portekiz’den sürülen Yahudiler, Akdeniz’deki farklı coğrafyalara sığınmış, ağırlıklı olarak da Osmanlı Devleti’ne sığınmışlardı. Engizisyon yönetimi Yahudilere ya Katolikliği seçmelerini ya da idam edileceklerini söylemişti.

KİLİT KENTLER LİZBON VE PORTO

2015 yılında Portekiz ve İspanya yönetimleri Sefarad Yahudilerine vatandaşlık verme kararı aldı. Abramovich’in Portekiz pasaportu dışında İsrail vatandaşlığı da bulunuyor. Portekiz, vatandaşlık isteyen Sefarad Yahudilerinden köklerinin ülkelerine dayandığına yönelik belgeler talep ediyor. 15. yüzyılın sonlarında ülkedeki Yahudilerin büyük bir bölümü başkent Lizbon ve en büyük şehir Porto civarında barınıyordu.

Abrahmovich’in Portekiz vatandaşı olma talebini inceleyen haham Daniel Litvak bu isteği 16 Şubat 2020 tarihinde yerine getirirken, talebin incelenme süresi normalde aylar ya da yıllarca sürebilirken Abramovich’in dosyasına başvurusundan bir gün sonra onay vermiş.

ABD’de yaşayan Morris Beja isimli edebiyat ve film profesörü yasa çıktıktan sonra 2015 yılında Portekiz vatandaşlığı için başvuruda bulundu. Ailesi hala Ladino dilini konuşan Beja’ya Portekiz resmi olarak 2020 yılında belgelerini göndermesi için ricada bulundu.

'HAKKI OLMAYAN İNSANLAR ALINCA...'

Beja, “Portekiz’e geri dönmek gibi bir planım yoktu, bu benim için duygusal bir karardı, ailemi 500 yıl sonra eve götürmek istedim. Hakkı olmayan insanların vatandaşlık aldığını duyunca sinirim bozuluyor” diyor. Porto’daki Yahudi topluluğu internet sitesinde Abramovich’in başvuru ayrıntılarını duyururken, iş insanının ‘İsrail ve ABD’deki prestijli Yahudi kurumlarından sertifikalarının olduğunu’ belirtti.

Abramovich vatandaşlık aldıktan sonra Porto’daki Soykırım Müzesi’nin bağışçıları arasında yerini aldı. Soruşturma altındaki haham Daniel Litvak geçen ocak ayında Porto’daki Yahudilerin Abramovich’in telefonunu kendisinden istediklerini ve evlerinde onu yemekte ağırlamayı dilediklerini söyledi.

TÜRKİYE'DEKİLERİN BÜYÜK BİR BÖLÜMÜ SEFARAD

1495-1521 yılları arasında Portekiz’i yöneten Kral I. Manuel, 1496 yılında Yahudilerin ve bazı Müslümanların 10 ay içinde ülkeyi terk etmesini içeren bir kanun çıkardı. Tarihçilere göre bu tarihlerde İspanya’da da 300 bin nüfuslu bir Yahudi cemaati vardı ve bu cemaat, dünyadaki en büyüklerinden biriydi. Portekiz gibi İspanya da benzer bir süreçten geçerken, 15. yüzyıl boyunca İberya yarım adasında binlerce Yahudi Kuzey Afrika, İzmir, Selanik ve Safed kentlerine yerleşti. Bugün Türkiye’deki Yahudilerin büyük bir bölümünün Sefarad Yahudisi olduğu biliniyor.

2015’te kanun çıktığında İstanbul'da otomobil ticareti yapan 55 yaşındaki Roni Rodrigue İspanyol pasaportu için başvuru yapmış bile. "Vatandaşlık hakkım varsa neden olmasın dedim" diyordu.

Başvurusunu 2009 yılında, daha önceki bir proje kapsamında yapmış ve evraklarını 11 ayda almış. Ama yıllardır bekleyen arkadaşları da var. Rodrigue İspanya'ya iki kez gitmiş. Oraya yerleşmeyi düşünmüyor. Ama hâlâ bir bağı olduğunu düşünüyor.

GİTMELERİ EKONOMİYİ ETKİLEDİ

İspanya'nın 1492'de Yahudileri kovmasının ülke ekonomisi üzerinde yıkıcı etkileri olmuş. Yahudilerin çoğu varlıklı tekstil tüccarı, mücevherci ve tefeci imiş. Barcelona Üniversitesi'nden tarihçi Maria Josep Estanyol şöyle diyor:

"Dönemin Osmanlı İmparatorluğu Sultanı (2. Beyazıt), Ferdinand gibi büyük bir İspanyol kralının nasıl olup da bu kadar zenginlik kaynağı olan Yahudilerden vazgeçip kendisine bıraktığını anlayamadığını ifade etmiş. Sultan, imparatorluğuna zenginlik kazandıran Yahudi ailelerin gelmesinden oldukça memnunmuş."

*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü The Wall Street Journal'da Patricia Kowsmann imzasıyla yayımlanan 'Roman Abramovich Citizenship Probe Roils Portugal’s Jewish Community' isimli makaleden alınmış.

Ek kaynaklar: Britannica, BBC Türkçe

Kaynak: Web Özel