Çin'de eski devlet başkanının vefatı Xi Jinping hükümetini neden tedirgin edebilir? Karantina, protesto ve yas...

Eski Çin Devlet Başkanı Jiang Zemin, lösemi ve çoklu organ yetmezliği nedeniyle 96 yaşında yaşamını yitirdi. Eski devlet başkanının vefatı siyaset sahnesinde endişe uyandırabilir, zira Jiang, Çin yönetiminin katı Covid-19 önlemlerine karşı protestoların başlamasından kısa bir süre sonra yaşamını yitirdi.

Pekin, Şanghay, Chengdu ve Guangzhou gibi büyük kentlerde geniş çaplı protestoları bastırmaya çalışan Çin yöneticileri, bir yandan da artan Covid-19 vakalarını ve ekonomik gidişatı kontrol altına almaya çalışıyor. Yönetim, Jiang'ı son yolculuğuna uğurlarken eski devlet başkanının, mevcut başkan Xi'nin politikalarına karşı bir sembole dönüşmesini istemiyor. Peki bu ne kadar mümkün?

KIYASLAMALAR BAŞLADI BİLE

Toronto Üniversitesi’nde Çin üzerine çalışmalar yapan siyaset bilimci Lynette H. Ong, Jiang Zemin’in yasının nasıl tutulduğunun hükümete yönelik mevcut tepkileri körükleyebileceğini dile getiriyor. Zira Çin sosyal medyası, Jiang'ın anıldığı paylaşımlarla dolarken o dönem ile bugünün kıyaslandığı paylaşımlar başladı bile.

Çin'in en büyük sosyal medya platformlarından Weibo'da yapılan bir paylaşımda, Jiang Zemin'in sel bölgesinde elindeki megafonla arama-kurtarma personeline seslendiği fotoğrafa yer verildi. Paylaşım şu ifadelerle yayımlandı:

“O dönem Çin toplumu yeni bir çağa doğru güçlü bir şekilde ilerliyordu, daha canlı ve neşeliydi.”

Bir başka yorumda da bir kullanıcı Jiang’a hitaben “Seni yok yere suçlamışız” diyordu. Vefat haberinden sonra Çin’in popüler sosyal medya platformu Weibo’da yayınlanan bir makale 700 milyon kişi tarafından okundu ve 100 binlerce yorum aldı.

Bir başka kullanıcı, “O yıl, Titanic’i izlememize izin verdiğin için teşekkürler” derken, The New York Times, bu ve benzeri yorumların Weibo tarafından kaldırıldığını ileri sürüyor.

'SERT AMA GÖRECE LİBERAL'

1989'daki Tiananmen olaylarından hemen sonra Çin Komünist Partisi (ÇKP) Genel Sekreteri olan Jiang, 1993-2003 yıllarında devlet başkanlığı yaptı. Jiang hükümetinin özellikle Falun Gong isimli dini grupla mücadeledeki sert yöntemleri tepki çekti. Jiang, Çin'in Tiananmen olaylarından sonra girdiği uluslararası izolasyonun dışına çıkmasına öncülük etti. Onun döneminde Çin ekonomisi hızlıca büyüdü ve ülke Dünya Ticaret Örgütü'ne üye oldu.

The New York Times'ın Çin temsilcisi Chris Buckley ise, Jiang'ın devlet başkanlığını yürüttüğü yıllarda Çin'in Tiananmen donukluğundan çıkarak, hızlı, bazen umursamaz ve çevreyi kirleten büyümesinin başladığı yıllara geçtiğini söylüyor.

Buckley, “ÇKP, siyasi yaşantıyı kontrol ediyordu ancak aktivist avukatların, ticari medya faaliyetlerinin, sert muhaliflerin ve liberal görüşlü parti mensuplarının kamusal meselelere dahil olmasına izin veriyordu. Yani bugün olmayan, bir parça özgürlük...” demekte.

Tek parti yönetiminin ve partiye sadakatin keskin savunucularından Jiang Zemin, ülkenin Mao'nun dönemine dönmesinin önüne geçebilmek için kolektif liderlik sisteminin şekillenmesi ve ülke yöneticilerinin yaş sınırının belirlenmesi gibi konularda uygulamalar hayata geçirmişti.

Mao'dan bu yana ilk kez üçüncü dönemine başlayan ve hatırı sayılır güç toplayan bir lider olan Xi, bu açıdan da Jiang'dan ayrılıyor.

Ayrıca, Hong Kong'a ilk kez giden Çin Devlet Başkanı unvanına sahip olan Jiang, 1997'de Hong Kong'u Birleşik Krallık'tan ve Makao'yu da Portekiz'den devraldı. Ayrıca, Çin 2008 Yaz Olimpiyatları'na ev sahipliğini de Jiang'ın döneminde elde etti. 

Marmara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Öğr. Üyesi Prof. Dr. Çağdaş Üngör, Jiang Zemin'in Çin’de Deng Xiaoping sonrası dönemde piyasa reformlarını kurumsal yapıya oturtan ve ÇKP içinde farklı hizipleri kontrol altına almayı başaran bir figür olduğuna işaret ediyor.

'UZUN VADEDE BİR HAREKET GELİŞMEZ'

“Çin’deki sıkı COVID tedbirlerinin de getirdiği karamsar ortamda Jiang Zemin’in ölümü ülkede 1990’lar nostaljisi estirse de bunu çok abartmamak gerektiğini düşünüyorum” diyen Üngör, “Bu ölümün önemi, Çin toplumuna Xi Jinping dönemini 'rejimin meşruiyet sınırları içinde' eleştirme imkanı tanıması” ifadelerine yer veriyor.

Üngör değerlendirmesini şöyle sürdürüyor:

“Ancak bu kişisel ikon etrafında birleşmeden uzun vadeli bir hareket gelişeceğine pek ihtimal vermiyorum. Jiang Zemin, Xi’ye göre biraz daha güler yüzlü ve dış dünyaya açıktı ancak Çin’deki icraatı ve mirası itibariyle mevcut yönetimin korkacağı, çekineceği bir figür değil.”

Ek kaynaklar: The New York Times, The Washington Post, The Guardian, South China Morning Post

Kaynak: Web Özel