Türkiye'nin toprağını çaldılar, 'Daptomisin'in vatanı Anadolu

İnsan sağlığına yararlı bakteriler ve mikrobiyoloji alanında önemli çalışmalara imza atan Türk bilim insanı Ali Rıza Akın, Anadolu'dan ABD'ye uzanan çok çarpıcı bir biyo-kaçakçılık hadisesini gün yüzüne çıkardı. Akın; Doğu Anadolu'daki farklı noktalardan izinsiz olarak Amerika'ya kaçırılan toprak numunelerinde bulunan Streptomyces roseosporus isimli bakteri türünden daptomisin etken maddeli antibiyotikler üretilerek milyarlarca dolar kar elde edildiğini gündeme taşıdı. Türkiye'den izinsiz götürülen toprak numunelerinin biyo-korsanlık olduğunu söyleyen Akın, "Son yıllarda Türk araştırmacılar ve hükümet yetkilileri tarafından S. roseosporus ve daptomisinin faydalarını geri kazanmaya yönelik çabalar yoğunlaştı. Ancak daha ciddi adımlar atılması gerekliliği ile karşı karşıyayız" dedi.

'NRRL 11379'UN SIRRI

Akın, çok çarpıcı biyo-korsanlık hadisesine, "Bakterin Kadar Yaşa, İçimizdeki Evren: Mikrobiyotamız" başlıklı kitabında yer verdi. Kronik Kitap'tan çıkan ve bakterilerin insan sağlığına etkilerinin kapsamlı olarak yer aldığı kitabın son kısmında, Türkiye'den kaçırılan toprak numunelerine ilişkin bilgiler sunuldu. Türkiye'den kaçırılan toprak numunelerinden elde edilen mikroorganizmalar hakkında 'haberglobal.com.tr'ye konuşan Akın ise şunları söyledi: "Türkiye’de Streptomyces roseosporus’un keşfi 44 yıl öncesine dayanıyor. Streptomyces roseosporus NRRL 11379 bakterisi bizim topraklarımızdan elde edildi. Sonrasında ise bu bakterinin güçlü bir antifungal bileşik ürettiği keşfedildi."

SAYISIZ HAYAT KURTARILDI 

Türkiye'den götürülen toprak numunelerinde elde edilen S. roseosporus bakterisinden sadece antifungal bileşik değil, aynı zamanda antibiyotik de üretildiğini sözlerine ekleyen Akın; "Bu antibiyotiğe daha sonra 'daptomisin' adı verildi. Çok uluslu bir ilaç şirketi olan Eli Lilly and Company, daptomisinin haklarını satın alarak daha da geliştirdi. 2003 yılında, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) daptomisini komplike cilt ve cilt yapısı enfeksiyonlarının tedavisi ile Staphylococcus aureus kan dolaşımı enfeksiyonlarının tedavisi için onayladı. Daptomisinin piyasaya sürülmesi antibiyotik direnciyle mücadelede önemli bir atılımı işaret ediyordu. Türk toprağından kaçırılan bakteri türü sayesinde sayısız hayat kurtarılırken sağlık masraflarının azaltılması bile sağlandı" diye konuştu. 

TÜRKİYE'NİN HAKKI VERİLMEDİ

Daptomisinden 1.3 milyar dolarlık gelir elde edildiğini de vurgulayan Akın, şu bilgileri verdi: "Orijinal S. roseosporus suşunun kaynağı olmasına rağmen Türkiye, daptomisinin geliştirilip ticarileştirilmesinden hiçbir mali fayda elde etmedi. Suşun NRRL’ye izinsiz transferi ve ardından Eli Lilly tarafından patentleme Türk düzenlemelerini atladı ve ülkeyi potansiyel telif ücretleri ve lisans ücretlerinden mahrum bıraktı. Daha vahim olan ise Türkiye de diğer birçok ülke gibi artan antibiyotik direnci tehdidiyle karşı karşıya. İronik şekilde ülke, tarımda ve sağlık hizmetlerinde antibiyotiklerin aşırı kullanımından kaynaklanmış olabilecek, ilaca dirençli bakterilerin neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek için yüksek maliyetle daptomisin ithal etmek zorunda kalıyor."

KAÇIRILMIŞ FIRSAT

"Biyolojik kaynakların elde edildiği ülkelerin ve toplulukların haklarını korumak için daha güçlü
uluslararası düzenlemelerin gerekli olduğu ortada. Türkiye için, daptomisinden elde edilen potansiyel gelirin kaybedilmesi, ekonomik kalkınma, sağlık ve araştırmaya yatırım için
kaçırılmış bir fırsattır. Dahası ülkenin ilacı ithal etme konusundaki devam eden mali yükü durumu daha da trajikleştirmekte." 

Kaynak: Web Özel