Türkiye'de bir volkan patlaması bekleniyor mu? | Hasan Dağı'nda hareketlilik...

Volkanlar, magmanın (Dünya'nın iç tabakalarında bulunan, yüksek basınç ve yüksek sıcaklıkla erimiş kayalar) yerin yüzeyinden dışarı çıktığı coğrafi şekiller olarak biliniyor. Bu volkanlar yanardağ, yarık gibi şekillerle yeryüzünde ya da denizin dibinde olabiliyor.

Süper volkanların ise magma haznesi volkanlardan çok daha fazla. Süper volkanlar, genellikle patlama sonrası içe çökerek dev kalderalar oluşturuyorlar. Yeni Zelanda'daki Taupo Süper Volkanı'nda yapılan ölçümlere göre magma hareketliliğinin gözlenmesi volkan patlamalarını yine göz önüne getirdi. 

TÜRKİYE'NİN VOLKANLARI

Peki Türkiye'de süper volkan veya volkan var mı? Türkiye'de belirlenmiş bir süper volkan yok ama Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Dekanı ve Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Şükrü Ersoy, "Akdeniz havzası ve Türkiye'nin de içinde olduğu 'Alp - Himalaya' dağ kuşağında, jeolojik süreç bitmediği için pek çok volkan var" diyor. Bilim insanı ayrıca dünyadaki volkanların yüzde 80'inin okyanus dibinde olduğunu söylüyor. 

Ersoy Türkiye'de 13 adet aktif volkan bulunduğunu, bu volkanların şu an suskun olduklarını ve her an yeniden faaliyete geçebileceklerini belirtiyor. Ancak Türkiye'de yeterli ölçüm yapılmadığını ve bu yüzden bunların ne zaman faaliyete geçeceklerinin belirsiz olduğunu söylüyor. 

Ersoy bu volkanları şöyle sıralıyor: Kula Tepeleri (Manisa), Karapınar Sahası (Konya), Hasan Dağı (Aksaray), Göllü Dağı (Niğde), Acıgöl (Nevşehir), Erciyes Dağı (Kayseri), Karacadağ (Şanlıurfa), Nemrut Dağı (Bitlis), Süphan Dağı (Van), Girekol Tepe (Van); Tendürek Dağı (Ağrı), Ağrı Dağı ve Kars Platosu.

Ersoy, bu volkanların bazılarının yakın tarihte patladığını da belirtiyor. Ersoy sözlerine şöyle açıklık getiriyor:

Hasan Dağı M.Ö. 6200'de faaliyete geçti. Stratovolkan (Patlayan volkan) olan Nemrut Dağı 1692'de faaliyete geçti. Tendürek ise 1855'de gaz ve kül püskürttü. Ağrı Dağı'nda 1840 yılında volkanik bir deprem meydana geldi.

Prof. Dr. Şükrü Ersoy, sadece Türkiye'deki volkanların değil, ülkemize yakın volkanların da Türkiye'yi etkileyebileceğini belirtiyor. Ersoy, "Yunanistan'da 6 adet volkan bulunuyor. Güney Ege'de bulunan Methana, Milos ve Santorini volkanları ile Türkiye kıyılarına yakın İncirli Ada, Yelli ve İstanköy volkanları Güney Batı Ege için risk taşıyor" diyor.

Ersoy, İtalya'da bulunan ve M.Ö. 79 senesinde patlayarak Pompei kentini yok eden Vezüv Yanardağı'nın küllerinin İstanbul'a kadar ulaştığını belirtiyor.

HASAN DAĞI PATLAYACAK MI?

Hasan Dağı çevresinde 2021 sonunda olan bir dizi depremin ardından dağda volkanik hareketler tespit edildi. Magma tabakasında yükselmelerin yaşandığı Hasan Dağı’nda incelemeler yapılıyor. Aksaray AFAD Müdürü Cezmi Türkmen, “Depremlerin ardından yaptığımız incelemede magma tabakasındaki hareketliliği, yükselmeleri gördük ve tespit ettik” demişti.

"Hasan Dağı’nda sensörler, GPS’ler ve ölçüm aletleri kuracağız. Kabuk hareketlerini ve kabarmalarını takip edeceğiz." diyen Türkmen, "Amacımız normalden 2 veya 3 ay önce belirti veren bir volkanı tespit edip, çalışma için zaman aralığını arttırmak." ifadelerini kullanarak sözlerini sonlandırmıştı.

Hasan Dağı'nın M.Ö.6200'de patladığı bilim insanlarınca biliniyor. Dağın yakınlarında bulunan Çatalhöyük kalıntılarında dağın patlaması ile ilgili çok ilginç bir buluntu mevcut. Kerpiç bir evin duvarına kırmızı aşı boyası ile çizilmiş lav püskürten bir dağ betimlemesi bilim insanlarınca dünyanın ilk manzara resmi ve ilk haritası olarak kabul ediliyor. Prof. Dr. Şükrü Ersoy, eski çağlarda dağın bir boğa gibi tasvir edildiğini, dağın bulunduğu Toroslara ismini veren "To" kelimesinin boğa anlamına geldiğini söylüyor. 

Toronto Üniversitesi'nden Prof. Russell Pysklywec, Orta Anadolu'daki volkanik aktivitenin Anadolu platosunun nasıl yükseldiğini gözler önüne serdiğini söylüyor. Pysklywec, "Bölge bize dünyanın mantosundaki katıya yakın kayaçların yavaş dolaşımı ile yüzeyde gözlemlenen aktif levha tektoniği arasındaki bağlantı hakkında bir fikir veriyor" diyor.
Öte yandan ABD'nin Wyoming eyaletinde bulunan Yellowstone Parkı, Endonezya'daki Toba Kalderası ve Yeni Zelanda'daki Taupo Gölü gibi süper volkanlar da bulunuyor. Prof. Dr. Ersoy, 250 milyon yıl önce Sibirya Kıskacı olarak tabir edilen bölgede bulunan bir süper volkanın patlaması ile dünya üzerindeki tüm canlı yaşamın yok olduğunu söylüyor.

Endonezya'daki Toba Kalderası'nın da 75 bin yıl önce patlamasının ardından insan soyunun yok olmanın eşiğine geldiği belirtiliyor.

Ek Kaynaklar: The Guardian, İHA, BBC, Forbes

Kaynak: Web Özel