Kimi insanlar para harcamaktan çok ama çok korkuyor
Etrafınızda 'cimri' diye adlandıracağınız kişiler olabilir ancak bazı insanların para harcamaktan korkması literatürde olan bir gerçek. Krometofobi olarak Türkçeye geçen bu kavramın altında ciddi travmalar yatıyor olabilir.
Yüksek enflasyon insanların harcama davranışları üzerinde oldukça etkili. Türkiye’nin iktisadi tarihine bakıldığı zaman iç ve dış etkenlerle yüksek enflasyon ile yaşadığı dönemler olduğunu görüyoruz. Bu dönemde toplum farklı harcama davranışları geliştirebiliyor. Bunlardan bir tanesi ihtiyaçları, daha sonra zamlanacağı gerekçesiyle ertelememek.
Başka bir satın alma davranışı ise ürünün daha fazla zamlanacağından endişe ederek ihtiyaçtan daha fazla alıp depolamak. Türk Lirası faizlerinin düşük seviyelerde olduğu ve mevduat faizlerinin enflasyona karşı yetersiz kaldığı şu ortamda vatandaşlar tasarruflarının erimemesi için ikinci el otomobil ve konutlara yöneldi. Bu yatırım araçlarının fiyatlarında son bir yılda yüzde 100’den fazla artış yaşandı.
Yüksek enflasyon dönemlerinde farklı bir sınıf vatandaş daha ortaya çıkıyor. O da paranın üzerine oturanlar. Kimisi yarını düşünerek birikimine dokunmuyor, kimisi ise para harcamaya korkuyor. Para harcama korkusuna literatürde chrometophobia ismi veriliyor. Kavram Türkçeye krometofobi olarak çevrilmiş. Yunanca chermato (para) ve phobos (korku) sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuş bir kelime.
Krometofobi özellikle paranın piyasada zor bulunduğu zamanlarda ortaya çıkıyor. Bu korkuyu yaşamak için az veya çok paranız olması önemli değil. Uzmanlara göre finansal endişelerinizin 6 aydan daha uzun sürmesi kaygı bozukluğu yaşamanıza sebep olabiliyor.
'FATURALARI SON GÜNE KADAR ÖDEMİYOR'
Psikolog Aimee Daramus’a göre; para harcamaktan korkan kişilerin küçük harcamalar yapmaya başlayarak bu korkunun üzerine gitmeleri gerekiyor. Daramus kimi hastaların para harcamamak için faturaları bile son güne kadar ödemediğini söylerken onlara otomatik ödeme talimatlarını sıklaştırma tavsiyesi verdiğini söylüyor.
Eğer size keyif veren ve ekonomik gücünüzün yettiği aktiviteleri sadece cebinizden para çıkacağı gerekçesiyle yapmıyorsanız krometofobi yaşıyor olmanız yüksek ihtimal. Bu insanların banka hesaplarını da gün içerisinde en az bir kez kontrol ettikleri görülüyor. Rahatsızlığın özellikle alt ve orta gelir grubu insanlarda görüldüğü bilinmekte.
Yapılan araştırmalar kadınların, erkeklere göre krometofobiden daha fazla etkilendiklerini ortaya koyuyor. Uzmanlara göre bunun sebeplerinden biri erkeklerin, aynı işi yapıyor olsalar bile ortalamaya vurulduğunda kadınlardan daha fazla para kazanıyor olmaları.
TASARRUF EDEBİLİYOR MUYUZ?
TÜİK’in hazırladığı Kurumsal Sektör Hesapları, 2020 araştırmasının sonuçlarına göre Türkiye’de tasarrufların milli gelire oranı yüzde 26.8 seviyesinde. Hanehalkında tasarruf seviyesi ise yüzde 7 seviyesinde. Türkiye’de hanehalkı kullanılabilir bireysel geliri 37 bin 400 TL iken İstanbul’da bu miktar 51 bin 765 TL oldu.
Sinemis Zengin, Serhat Yüksel ve Mustafa Tevfik Kartal’ın ‘Türkiye'deki Düşük Hanehalkı Tasarrufuna Neden Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma’ isimli çalışmasına göre bütün gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de tasarrufları artırmak zor. Bu sebepten geçen yıllarda Bireysel Emeklilik Sistemi'ne otomatik olarak katılım zorunluluğu getirilmişti.
'EK GELİR PARA BİRİKTİRME SEBEBİ'
Çalışmaya göre; dışarıda yemek yeme ve kredi kartı kullanım alışkanlığı olan bireylerin para biriktirmesi zor. Ayrıca araştırma sonucuna göre; para biriktirebilen insanların önemli bir kısmının bir ek geliri var. Çalışmanın sonuç bölümünde kişilerin evli olup olmaması veya düzenli farklı harcamaları olup olmaması ile tasarruf eğilimleri arasında bir bağ olmadığı şöyle ifade ediliyor:
Diğer taraftan cinsiyet, medeni durum ve çocuk sahipliği gibi konular ile tasarruflar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Spor, yurtdışı tatil ve kültürel alışkanlıkların da tasarruf üzerinde etkisi olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ev veya araç sahipliği ile tasarruf oranları arasında da bir ilişki bulunamamıştır.
Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmaya göre insanların yüzde 36’sının parayı konuşmanın mahrem bir konu olduğunu düşündüğü ortaya çıktı. Bazı uzmanlara göre korkuların genel olarak travmalarla ilişkisi var. Para harcamaktan veya konuşmaktan çekinen kişilerin mali travmaları olabileceği ifade ediliyor. Yine Amerika Birleşik Devletleri’nde para korkusu olan insanların yüzde 54’ünün emeklilikte sıkıntı yaşamaktan bahsettiği ortaya çıktı.
Kaynaklar: TÜİK, Yahoo Finance, Verywellmind.com, Mintlife, ‘Türkiye'deki Düşük Hanehalkı Tasarrufuna Neden Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma’
Kaynak: Web Özel