Gökdelenler daha ne kadar yükselecek? İstanbul'un en yükseği yolda...
19. yüzyılın sonunda ABD'de başlayan gökdelen inşa etme çılgınlığı, bugün dünyanın dört bir yanını sarmış durumda. Amerika'dan Avrupa'ya, Orta Doğu'dan Asya'ya kadar dünyanın her yerinde gökdelenler yükseliyor. Peki gökdelenler teknik olarak daha ne kadar yükselebilir?
İnsanların hep daha yükseğe çıkma, hatta gökyüzüne erişme isteği tarih boyunca hep vardı. Tarih öncesi yapılarla başlayan bu yarış, 19. yüzyıl sonunda gökdelenlerin inşasına başlanmasıyla hız kazandı. Günümüzde Dubai'de bulunan 828 metrelik Burj Khalifa dünyanın en yüksek gökdeleni ve yapısı konumunda. Tamamlandığında 1008 metreyi bulacak Cidde Kulesi de yapım aşamasında. Bu kulelerden sonra tabi ki daha yüksek yapılar da inşa edilmeye çalışılacak. Bunun için mühendisliğin tüm sınırları da zorlanacak. Ancak insanlık daha ne kadar yükseğe çıkabilir?
GÖKDELEN ÇILGINLIĞI ABD'DE BAŞLADI
Tarihte bilinen ilk yüksek yapının, milattan önce 8000 yılında inşa edilen 8.5 metrelik Eriha Kulesi olduğu biliniyor. Milattan önce 2570'te inşa edildiği sanılan 138 metre yüksekliğindeki Giza Piramid'i, neredeyse 4 bin yıl boyunca insanlık tarihinin inşa ettiği en yüksek yapı olarak kaldı. 1311'de inşa edilen İngiltere'deki St. Paul Katedrali'nin çan kulesi Giza Piramid'ini sadece 10 metre kadar geçecekti.
Daha yüksek bina yapma düşüncesi, gökdelenlerin çıkmasına sebep oldu. Üst üste dizili iş yeri ya da konutların olduğu çok yüksek binalar inşa etme fikri, 19. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşmeye başladı. Gökdelenlerin atası sayılan 10 katlı 'The Home Life Insurance Building', 1885 yılında ABD'nin Chicago kentinde inşa edildi. Bu tarihten itibaren ABD'de gökdelenler hızla yükselmeye başladı.
Gökdelenler ilk başta taş yapılar olarak inşa ediliyordu. Ancak taş yapılar ile belirli bir yüksekliğe kadar erişilebiliyordu. Yapımlarında çelik kullanılmaya başlanmasıyla gökdelenlerin sayısı hızla arttı ve bu yapılar daha da yükselmeye başladı.
1931 yılında Empire State Building'in açılışı ise gökdelen inşasında bir dönüm noktası oldu. 381 metrelik bu yapı, Fransa'nın başkenti Paris'teki 330 metrelik Eyfel Kulesi'nden bile yüksekti. ABD'de daha sonra inşa edilen 417 metrelik World Trade Center ve 1974 yılında inşa edilen 442 metrelik Willis Tower uzun süre dünyanın en yüksek binaları oldular.
ASYA, AVRUPA, ORTA DOĞU VE DİĞER YERLERDE DE İNŞAATLAR BAŞLADI
Daha sonra gökdelen inşası Asya, Avrupa ve Orta Doğu başta olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine yayıldı. 1998'de Malezya'nın Kuala Lumpur kentinde inşa edilen 451 metrelik Petronas Kuleleri, Tayvan'ın Taipei kentinde 2004'te inşa edilen 508 metrelik Taipei 101 ve 2010 yılında Dubai'de inşa edilen 828 metrelik Burj Khalifa, sırayla en yüksek gökdelen unvanını ellerine geçirdi. Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde yapımı devam eden Jeddah Tower ise tamamlanınca yüksekliği 1 kilometreyi geçen ilk yapı olacak.
Peki gökdelenler daha ne kadar yükselecek? Binaların yüksekliği arttıkça binanın yapısı ile ilgili mühendislerin çözmesi gereken sorunlar da artmakta. Bu sorunların başında rüzgar geliyor. Zemin kattaki ufak bir esinti 45'inci katta uğultu yaratacak kadar şiddetlenebiliyor. Yüksek yapının etrafında dönen rüzgar, binanın dış cephesinde yapının bir yandan diğer yana sallanmasına neden olan türbülanslı girdaplar oluşturuyor. Bu yüzden mühendisler değişik tasarımlar ortaya koyarak rüzgarın üstesinden gelmeye çalışıyorlar.
Örneğin Çin'in Shanghai kentindeki Shanghai World Financial Center'in şişe açacağı şeklindeki yapısı rüzgar geçişini yavaşlatmak için özel olarak tasarlandı. Ya da Taipei 101 binasının üst üste konulmuş hediye paketlerine benzeyen tasarımı binayı sallayabilecek olası rüzgarları yavaşlatabiliyor. Avrupa'nın en yüksek binası olan Rusya'nın St. Petersburg kentindeki 462 metrelik Lakhta Center'ın sulu boya fırçasının ucuna benzeyen tepesi de rüzgarı yavaşlatmak için tasarlandı.
Sadece rüzgar değil yapısal sorunlar da mühendislerin çözmesi gereken başlıca problemler arasında yer alıyor. Ancak son yıllarda mikro silika ve uçucu kül gibi malzemelerin kullanımının betonu eskisinden 10 kat daha güçlü hale getirmesi ve çeliğin de eskisinden daha sağlam olarak üretilmeye başlanması ile daha yüksek binaların önü açıldı.
Yüksek Binalar ve Kentsel Habitat Konseyi’nin (CTBUH) Şubat 2022 verilerine göre İstanbul’daki Merkez Bankası binası 352 metre ile en yüksek gökdelen olacak. Siteye göre binanın yapımı devam ediyor. İkinci sırada ise 284 metre ile Skyland Office Tower var. Skyland Residential Tower da 284 metre. İstanbul'da Nisan 2022 itibarıyla 150 metreden yükse 48 adet bina bulunuyor. Bu sayı ile İstanbul Avrupa'da en çok gökdelen bulunan şehir konumunda.
Kaynaklar: The Atlantic, CNN, Metinvest, İHA, Euronews
Kaynak: Web Özel