Gezegenin oluşumuna ışık tutuyor... Mars'taki çarpışma neden önemli?
İnsanlı seyahat düşünülen Mars'ın yüzeyinin nasıl oluştuğu merak konusu. Bilim insanları, bugün Mars'a çarpan gök taşlarını anlık tespit ederek yüzeyin nasıl oluştuğuna ışık tutabiliyor. Bahse konu heyecan verici gelişmeler, uzayda kaydedilen ilk sismik olay ve göktaşı çarpması olarak belirtiliyor.
Mars uzun süredir insanların hedefinde olan bir gezegen. Demir oksidin yarattığı kızıl görüntü nedeniyle Kızıl Gezegen olarak adlandırılan Mars'ı keşfetmek amacıyla dünyadan birçok uzay aracı gönderildi. NASA tarafından gönderilen Insight isimli araç, Mars'ın yüzeyine etki eden olayları taramaya ve gezegenin yer kabuğunu incelemeye devam ediyor.
InSight, Mars'ın iç yapısını ve bileşimini araştırarak, kayalık bir gök cisminin nasıl gezegen haline geldiğini ve geliştiğini araştırıyor. Araç ayrıca Mars'taki tektonik aktiviteleri ve göktaşı etkilerini de araştırıyor.
Geçtiğimiz günlerde Science dergisinde yayınlanan makalede, Insight'ın Mars yüzeyine çarpan göktaşlarını ve bu göktaşlarının nasıl krater oluşturduğunu tespit ettiği açıklandı. Bu olay, Mars'ın nasıl oluştuğunu anlamamıza da ışık tutuyor.
INSIGHT TESPİT ETTİ, KEŞİF ARACI ÇEKTİ
Aralık 2021'de meydana gelen olayda, bir göktaşı Mars'a çarparak 150 metre genişliğinde ve 21 metre derinliğinde bir krater ortaya çıkmasına neden oldu. Çarpma sonrası oluşan kraterden 3 bin 500 km ötede olan Insight, çarpma yüzünden oluşan sismik hareketleri tespit ederken, Mars yörüngesinde dolanan Mars Keşif Yörünge Aracı da kraterin görüntülerini çekti.
Krateri oluşturan göktaşı 5 ila 12 metre çapındaydı. Bilim insanı Liliya Posiolova, "Böyle bir nesne, gezegenimize çarpsaydı, muhtemelen Dünya'nın atmosferinde yanardı" diyor. Bunun nedeni Mars atmosferinin Dünya'ya göre oldukça ince olması. Bu yüzden Dünya'nın atmosferinde kolaylıkla yanarak yok olan göktaşları Mars'ın yüzeyine çarpabiliyor.
Brown Üniversitesi'nden Dr. Ingrid Daubar ise, "Bu şimdiye kadar gördüğümüz en büyük yeni krater. Göktaşları her zaman Mars'a çarpsa da, bu krater Mars'ta oluştuğunu gördüğümüz tipik yeni kraterlerden 10 kat daha büyük" diyor. Dr. Daubar sözlerine şöyle devam ediyor:
"Bu büyüklükte bir kraterin gezegenin herhangi bir yerinde 30, belki de 80 yılda bir oluşabileceğini düşünüyorduk. Bu yüzden bu olaya tanık olmak çok heyecan vericiydi."
'YÜZEYDEKİ SU KURULACAK KOLONİLER İÇİN KULLANILABİLİR'
Çarpmanın etkisi ile kayalar 40 kilometre öteye kadar fırladı. Çarpma sonrası gözlem, büyük miktarda gömülü su buzu parçalarının kraterin kenarlarına savrulduğunu gösteriyor. Gömülü su buzu daha önce Mars'ın ekvatoruna bu kadar yakın görülmemişti.
Bu tür tortul örnekleri, gelecekte gezegende kurulması düşünülen koloniler için oldukça yararlı olabilir.
NASA'nın gezegen bilimi direktörü Dr. Lori Glaze, "Bu buz suya, oksijene veya hidrojene dönüştürülebilir. Bu gerçekten yararlı olabilir" dedi.
NASA'nın Insight aracı, Kasım 2018'de gezegene inişinden bu yana Mars'ta bin 300'den fazla deprem tespit etti. Ancak 24 Aralık 2021'de meydana gelen göktaşı çarpmasından kaynaklanan 4 büyüklüğündeki sarsıntı bilim insanlarının hemen ilgisini çekti. Bu yüzey depremleri gezegenin derinliklerinde olan bazı sismik hareketleri de tetikledi.
ETH Zürih Jeofizik Enstitüsü'nden Doyeon Kim "Dünya dışında bir gezegende ilk kez sismik yüzey dalgaları gözlemlendi. Ay'a yapılan Apollo misyonları bile bunu başaramamıştı" dedi.
Mars yüzeyinde oluşan sismik dalgaların taranması, araştırmacıların ikinci bir göktaşı çarpmasını tanımlamasını da sağladı. Bu çarpma ise, 18 Eylül 2021'de InSight'tan yaklaşık 7 bin 500 km uzakta gerçekleşti. Bu çarpışma diğerine göre biraz daha küçük bir olaydı 130 metre genişliğinde bir krater üretti.
Bilim insanları, her iki çarpmanın da Mars'ın iç yapısı hakkında yeni bilgiler sağlayabileceğini düşünüyor. Derinde olan depremler, gezegenin mantosunun (iç katmanı) ve çekirdeğinin yapısı ile bileşimi hakkında bilgi verirken, yüzeyde oluşan depremler ise kabuk hakkında yeni detayları ortaya çıkarıyor.
Mars'ta, uzay boşluğunda sürüklenen gök taşlarının gezegene düşmesi sonucu oluşan birçok krater var. Bazılarının boyutları diğerlerine göre çok büyük. Hellas Havzası olarak bilinen bir kraterin genişliği 2 bin kilometreyi buluyor. Ancak 2021 kraterleri bilim için çok önemli, çünkü bilim insanlarında çarpma anına ait veriler bulunuyor.
Kaynaklar: Washington Post, BBC, New Scientist
Kaynak: Web Özel