Çok sık fazla mesai yapıyor musunuz? İşveren mi istiyor, yetiştiremiyor muyuz?

Farklı sektörlerde çalışan birçok insan günümüzde sıkça fazla mesai yapıyor. Sabah erken saatlerde işe başlayan çalışanlar bazen gecenin geç saatlerine kadar ellerindeki işleri yetiştirmeye çalışıyor. Türkiye'de, 4857 sayılı iş kanununa göre haftalık 45 saati aşan durumlar fazla mesaiye giriyor.

OECD verilerine göre Türkiye haftada 45.6 saat çalışma ile OECD'de Kolombiya'nın ardından en fazla mesai harcayan ikinci ülke konumunda. Yine OECD verilerine göre, Türkiye'de çalışanların yüzde 15'i haftada 60 saatten fazla mesai yapıyor ve Türkiye bu konuda da lider ülke konumunda. Peki neden bu kadar çok fazla mesai yapıyoruz?

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi Dr. Murat Tuysuz fazla mesai yapmamızın birkaç nedeni olabileceğini söylüyor. Tuysuz'a göre nedenlerden biri maddi:

"Geliri düşük olan grup daha fazla mesai talep edebiliyor. Geliri ve ücretleri yüksek olan kesim ise daha az mesai yapma konusunda tavır alabiliyor."

PLANSIZLIK DA FAZLA MESAİ NEDENİ 

Plansızlık ya da yapılan işlerin iyi planlanmamasının da fazla mesaiye neden olabileceğini söyleyen Tuysuz "İşlerin doğru ve etkin planlanmasının yapılması gerekiyor. Tabii ki süreçte istenmeyen olaylar olacaktır ama bu istenmeyen olayları da karşılayabilecek bir düzenlemenin yapılması gerekiyor" diyor.

Bu noktada işverenler kadar, projelerin teslim günlerine riayet edilmesiyle ve zaman yönetiminin buna göre yapılmasıyla yükümlü elemanlar ve ekiplerin doğru organize olması da fazla mesainin önüne geçebilecek bir etken olarak öne çıkıyor.

Tuysuz "İnsan kaynakları noktasında görev tanımlarının etkin yapılması da önemli. Çalışanlardan hangi görevler isteniyorsa bunları belirlemek ve buna göre bir iş/ücret yapısı oluşturmak gerekiyor" ifadelerini kullanıyor.

'MÜŞTERİYİ KAYBETMEMEK İÇİN ŞİRKETLER TALEP EDİYOR'

Öğretim üyesi, şirketlerin de fazla mesai talep edebildiklerini belirterek "Şirketler 'Müşteriye daha fazla cevap vereyim, müşterimi kaybetmeyeyim' noktasında yaklaşımlarından dolayı da fazla mesai talep ediliyor olabilir. Bu durum, iş ve yaşam arasındaki dengeyi bozduğu için çalışanlarda bir yıkıma sebebiyet veriyor" diyor. 

Tuysuz genç çalışanların kıdemli çalışanlara göre daha fazla mesai yaptığını söylerken SGK'nın yoğun denetimleri sayesinde mesai ücretlerinin çoğu firma tarafından ödendiğini ancak hala bazı küçük ve orta ölçekli firmalarda mesai ücretlerinin sağlıklı yatırılmadığını ifade ediyor ve şöyle ekliyor:

"Bazı işletmelerde iş veren, ücreti düşük tutup fazla mesai yoluyla ücreti yükseltme yoluna gidebiliyor. Tabii bunun yasal süreç içerisinde belli bir sınırı var. Maalesef SGK'lı olmayan çalışanların da iş verenleri tarafından fazla mesaiye zorlandığını görüyoruz."

Newcastle Üniversitesi'nde profesör olan Abigail Marks, BBC'ye verdiği demeçte artık çoğu ofis işinin bilgisayar karşısında yapıldığını ve bilişsel olarak belli bir saatin üzerinde ekrana bakarak çalışmanın imkansız olduğunu vurguluyor. "Ancak iş saatleri gün geçtikçe uzuyor" diyen Marks, fazla mesai yapmanın çok çalışma belirtisi olduğunu söylüyor ve "İnsanlar her zaman birinin onlardan daha iyi bir iş çıkarmasından korkar. Herkes yapıyorsa, sen de yapmalısın" diyerek fazla mesainin normalleştirildiğini savunuyor. 

'FAZLA GELİR NEDENİYLE FAZLA MESAİ TALEP EDİLİYOR'

Peki bu konuda vatandaşlar nasıl düşünüyor? İstanbul'da yaşayan Caner Güner konuya farklı bir bakış açısı getiriyor. Güner, Türkiye'de vasatın üzerinde iş yapabilmek için mesaiye kalmak gerektiğini söylerken "Zamanı efektif kullanamayan bir milletiz" diyor.

Bursa'da yaşayan İlter Elmas ise, birden fazla kişinin yapması gereken işlerin tek bir kişiye yüklenmesinden dolayı insanların fazla mesai yaptıklarını dile getiriyor. İşveren konumunda yer alan ve ismini vermek istemeyen R.M. ise çalışanlarının daha fazla gelir nedeniyle kendisinden fazla mesai talep ettiklerini ifade ediyor.

'ZİHİNSEL OLARAK YIPRATIYOR'

İstanbul'da yaşayan Y.B. ise evden çalışma döneminde çok fazla iş yoğunluğunun olduğunu ve başka departmanların yetiştiremediği işlerin de kendilerine verildiğini belirtiyor. Y.B. "Beni zorlamadılar bu benim inisiyatifimdi, bazen gece yarılarına kadar çalıştığım oldu" diyor.

Ancak bir süre sonra fazla mesai yapmanın kendisini yıprattığını söyleyen Y.B. "Yaptıkları zam zihinsel yıpranmamı karşılamıyordu ben de mesai saati bitişinde paydos etmeye başladım" diyor. Bir süre sonra ise ofise geçtiklerini söyleyen Y.B. ofiste hiç mesaiye kalmadığını da dile getiriyor. 

Ek kaynak: OECD, BBC

Kaynak: Web Özel