Bu çağda bu önyargı! Doktorlar beyaz ve erkek olunca...
ABD'de yapılan bir araştırma 'placebo'ların (ilaç gibi verilen etkisiz maddeler/boş ilaçlar) etkisinin bilinçaltındaki önyargılarla da ilişkili olduğunu ortaya koydu. Çarpıcı çalışmada beyaz ve erkek doktorlardan placebo alan beyaz hastaların daha hızlı "iyileştikleri" gözlemlendi.
Placebo ifadesi, etkisiz olsalar dahi hastaların daha iyi hissetmesini sağlayan maddeler için kullanılıyor. Bu etkisiz "ilaçları" içen hastaların iyileşmesine ise placebo etkisi deniyor. Placebo etkisi, tıp dünyasında kökleri eskiye dayanan bir olgu. Hastaların tedavilere verdikleri psikolojik tepkileri anlamak üzere kullanılan bu olguya kısa bir süre önce yeni bir açı daha eklendi.
ABD'de yürütülen bir araştırma, beyaz veya Asyalı erkek doktorlardan placebo ilaçlar alan beyaz hastaların, siyahi veya kadın doktorlardan placebo alan beyaz hastalara göre daha çok placebo etkisi yani "iyileşme" sergilediğini ortaya koydu.
IRK VE CİNSİYET ETKİSİ...
Tıbbi yargıların, beklentilerin ve inançların kişilerin tedaviyi nasıl karşıladığını büyük oranda etkilediği bilinen bir gerçek. Fakat ABD Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı (PNAS) tarafından yürütülen son araştırma, bu yargıların toplumsal bağlamlarını da ortaya koydu: İlacı veya tedaviyi sunan kişinin ırkı ve cinsiyeti de placebo etkisini artırıyor.
Stanford Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde yapılan çalışmada, araştırmacılar, alerjik deri testi yaptıran 187 beyaz hastaya kadın, erkek, siyahi, beyaz ve Asyalı doktorlar gönderdi. Doktorlar, hastalara verdikleri kremin derilerindeki alerjik reaksiyonlara iyi geleceğini söyledi fakat kremin bağışıklığı destekleyici hiçbir etkisi yoktu.
Daha sonra kimin hangi doktordan “tedavi gördüğünü” bilmeyen başka bir ekip de hastaların alerjik reaksiyon sonuçlarını inceledi. Neticeler, kremi beyaz veya Asyalı erkek doktorlardan alan hastaların, kremi Siyahi veya kadın doktorlardan alan beyaz hastalardan daha fazla placebo etkisi sergilediğini, yani görece fazla iyileştiğini ortaya koydu.
'EN BÜYÜK YANLIŞ YORUM...'
Zürih Üniversitesi profesörlerinden araştırmanın baş yazarı Lauren Howe konuya ilişkin değerlendirmesinde, bulguların beyaz hastaların en iyi tedaviyi beyaz doktorlardan alacağı için o doktorlara görünmeleri gerektiği anlamına gelmediğini söylüyor. “Bu araştırmadan çıkarılabilecek en büyük yanlış yorumun bu olmasından endişe ediyoruz” diyen Howe, araştırmanın toplumsal önyargılar boyutuna değiniyor.
Araştırma, kişinin gördüğü tedaviye nasıl yanıt verebileceği konusunda toplumun nasıl rol oynadığının önemli bir göstergesi olarak yorumlanıyor.
İLAÇLARA FARKLI BİR AÇIDAN BAKMAK
Placebolar, ilaçların vücutta sadece fiziksel etkiler yaratan maddeler olmadıklarını, aynı zamanda bünyelerin kendini iyileştirme kapasitesine, psikolojik etkilerine ve sosyal bağlam gibi unsurlara bağlı olduklarını gözler önüne seriyor.
Howe, “Herhangi bir tıbbi tedavi, bir uzman tarafından gerçekleştirilen etkileşim olmanın yanı sıra, aynı zamanda bir sosyal etkileşimdir” diyor.
Bu konuda daha önce yapılan araştırmalar, büyük hapların veya kapsüllerin ve tadı kötü ilaçların daha güçlü placebo etkisi gösterdiğini ortaya koymuştu. Araştırmalar ayrıca, hastanın psikolojisinin ilacın pazarlanmasından bile etkilendiğini göstermişti. 2019'da yapılan bir çalışma, isminde X ve Z harflerinin geçtiği ilaçların sayısının arttığını çünkü bu ilaçların daha modern olduğuna dair bir algı bulunduğunu gösteriyor.
Bu beklentilerin, kişilerin içinde bulundukları toplumdan ve çevreden etkilendiği malum. Beyaz önlük giyen bir doktor veya bir hapın şekli ile rengi placebo etkisini artırabiliyor. Son araştırma, kadınlar ile beyaz olmayan insanların tıp dünyasında görece az yer almasının da beyaz erkeklerle tıbbi yetkinlik arasında bir bağ kurulmasına yol açmış olabileceğini ileri sürüyor. Bunun da hastaların başka kültürlerden ya da cinsiyetlerden doktorların tedavilerine daha az cevap verme gibi bir davranışa neden olduğu kaydediliyor.
Araştırmaya dahil olan doktorların ırk ve cinsiyetleri dışındaki diğer konularda benzer olduklarını aktaran Howe, “İnsanlar, önyargılara uyan doktorlara psikolojik tepkiler verdiler” diyor.
Sunnybrook Araştırma Enstitüsü'nden Bilişsel Nörolog Matthew Burke ise, etkilerin, insanların kadın ya da Siyahi doktorlara karşı olumsuz görüşlerinden ötürü ortaya çıkan kesin önyargılardan kaynaklanmadığının söylenemeyeceğini vurguluyor ve ekliyor:
“Dünyanın her yerine yayılmış önyargı ve beklentilerin klinik uygulamalarda dahi nasıl karşımıza çıktığını gösteriyor oluşu araştırmanın önemli bir diğer noktası.”
*Bu haberdeki bilgilerin tamamı Vice'ta "White People Who Got Placebo From White Doctors Felt Better, Study Says" başlığı ile yayımlanan makaleden derlenmiştir.
Kaynak: Web Özel