1 Nisan şakalarının modası geçti mi? Eskiden gazetelerden yapılan şakalar...

1 Nisan yüzyıllardır kutlanan bir gelenek. Nereden çıktığı kesin olarak bilinmiyor, sadece bazı teoriler var. Kimileri geleneğin 1500'lerin Fransa'sında, kimileri ise Antik Roma'da başladığını ileri sürüyor. Gelenek 1900'lerin başında Avrupa'da bazı gazetelerin 1 Nisan şakası niyetiyle sahte ve absürt haberler yapmasıyla bir dönüşüm geçirmiş. Gazeteciler ve akademisyenler tam da “sahte haber” meselesinden dolayı artık 1 Nisan'ın eskisi kadar popüler olmadığını düşünüyor.

Çok uzun geçmişte değil, 10 sene önce bile arkadaşlarımıza türlü şakalar yapmak için gece yarısını bekler ve 1 Nisan olur olmaz arayarak ya da mesaj atarak ufak şakalar yapardık. Ancak son birkaç senedir 1 Nisan pek çoğumuz için “Maaşlar yattı mı?”dan öte bir anlam ifade etmiyor. Geleneğin tarihine baktığımızda ise bu şakaların özellikle Avrupa ülkelerinde gazetelerden sahte haberlerle bile yapıldığını görüyoruz.

Geleneğin 1564'ün Fransa'sına dayandığına dair bir iddia söz konusu. O dönem Rumi takvim yerine Miladi takvim kullanılmadan önce, yeni yıl kutlamaları 1 Nisan'da yapılırmış. Miladi takvime geçtikten sonra yeni yılın 1 Ocak'ta kutlandığını unutup alışkanlıktan 1 Nisan'da kutlayanlarla da dalga geçilmeye başlanmış. Bazı tarihçiler ise 1 Nisan'ın Antik Roma'da kutlanan bir bahar bayramına dayandığı kanaatinde. “Şapşallar Bayramı” olarak isimlendirilen etkinlikte, insanlar kılık değiştirerek komşularını kandırırmış.

GELENEĞİ MODERN DÜNYADA MEDYA SÜRDÜRDÜ

1900'lü yıllarda gazete Avrupa'da yaygın olarak okunan bir kitle iletişim aracıydı. Arşivler, 1 Nisan'da şaka yapma geleneğinin de gazetelerle birlikte dönüşmeye başladığını gösteriyor. O dönem gazetelerde 1 Nisan'da en az bir tane tamamen uydurmaca, absürt haber yayınlanması yaygın bir gelenek olarak ifade ediliyor.

Bu şakaların ilklerinden birinin İngiltere'de yapıldığı dile getiriliyor. Bir haberde “Londra Kulesi'nin orada aslanların yıkandığını” yazdığı ve bazı okurların aslanları görmek için Londra Kulesi'ne gittiği konuyla ilgili hikayelerden sadece biri. 1905'te de bir Alman gazetesi, hırsızların tünel kazarak ABD Hazine Bakanlığı'ndan 268 milyon dolar değerinde altın ve gümüş çaldığını yazdı. Bu şakalar zamanla gazeteden radyoya, radyodan televizyona (ve bazılarımızın da hatırlayacağı üzere Google ile internete) kadar dönüştü.

BBC'nin 1957 yılında televizyondan verdiği “İsviçreli çiftçilerin ağaçlarda spagetti yetiştirdiği” haberi ise medya tarihinin unutulmaz 1 Nisan şakalarından biri. Haberde, baharda ağaçların çiçek açmasıyla İsviçre'de spagettilerin de ağaçlarda yetişmeye başladığı söyleniyor ve çiftçiler ağaçlardan spagetti toplarken görülüyor.

1992'de ise Amerikan Ulusal Radyosu eski Başkan Richard Nixon'ın tekrar başkanlığa aday olduğuna dair bir haber yayınladı ve bir süre sonra sesin Nixon'a değil de bir tiyatro sanatçısına ait olduğu ortaya çıktı.

2008'de ise, BBC'nin 1 Nisan şakası geleneğini devam ettirmek isteyen bazı BBC belgeselcileri türlü efektler kullanarak “uçan penguenler” videosu yaptı. Videoda penguenlerin kuş sürüleri gibi uçtuğu görülüyor. İnternet dünyasında ise 1 Nisan şakalarının başını Google çekiyor. Bu şakaların muhtemelen en çok akılda kalanı ise 2013'te "aradığınız şeyi koklayabilme şakasıydı”. “Search and smell” (ara ve kokla) şakasını burnunu ekrana yaklaştıran pek çok kişi “yutmuştu”.

MODASI GEÇİYOR

Efektler ve sosyal medya çağında 1 Nisan şakasının modası geçiyor. Gelişen teknolojiyle insanların 1 Nisan şakasına ilgisi de azalıyor. Medyanın 1 Nisan şakalarını azaltmasının ve hatta sonlandırmasının ardında ise başka bir neden yatıyor.

İngiliz gazeteci Rachel Thompson, eskiden sahte haberin senede bir gün yayınlanan bir şey olduğunu ama sosyal medya çağında artık insanların 365 gün sahte haberlere maruz kaldığını belirtiyor. Google News Lab tarafından 2015'te kurulan haber teyit platformu First Draft News'te Araştırma ve Strateji Direktörlüğü yapan Claire Wardle ise, “Her geçen gün artan şekilde uydurma ve manipüle bilgilerle karşılaşıyoruz. O nedenle sosyal medya akışlarımızda gördüğümüz her bilgiyi sorgulamamız gerekiyor” demekte.

Kaynaklar: Euronews, BBC, Mashable, Lifehacker.com, Haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel