Dünya Kupası kaça mal oluyor, kim ne kazanıyor? Tek kuruş harcamadan...

Katar'ın ev sahipliği yapacağı 2022 FIFA Dünya Kupası, 20 Kasım'da başlayacak. Turnuvaya iki aydan kısa bir süre kala heyecan, her geçen gün artarken formalar, maçların oynanacağı statlar, kadrolar ve muhtemel eşleşmeler kadar organizasyonun maliyeti gibi detaylar da gündeme gelmeye başlıyor. Ülkelerin büyük bir tanıtım faaliyeti olarak da gördüğü organizasyonlar, her yeni turnuvada daha pahalı bir hale gelmekte. Peki ülkeler Dünya Kupası'ndan ne kazanıyor? FIFA'nın kasasına ne kadar giriyor?

Katar özelinden maliyeti değerlendirecek olursak ülkenin Ulusal Vizyon 2030 projesine bakmak gerekiyor. Söz konusu proje için 200 milyar dolarlık bir bütçe öngören Katar'ın, turnuvaya ilişkin harcamalara ise yaklaşık 6.5 milyar dolar ayırdığı ifade ediliyor. Video makale kanalı Tifo'ya demeç veren Katarlı bir sözcü, 200 milyar doların Dünya Kupası olsun veya olmasın zaten söz konusu vizyon çerçevesinde tahsis edildiğini dile getiriyor.

ORGANİZE ETMEYE DEĞER Mİ?

Yani masrafın 6.5 milyar dolar olduğunu ifade etmek yanlış olmaz. Güney Afrika ise 2010 Dünya Kupası için 3.5 milyar dolarlık bir harcama yapmıştı. Peki buna değiyor mu? Bu sorunun iki yanıtı var. Bunların ilki elde edilen gelirlerle, ikincisi ise organizasyon esnasında katlanılan maliyetlerle alakalı.

FIFA kendi organize ettiği bilet satışından elde edilen geliri ev sahibi ülke ile paylaşmıyor. Konaklama ve hizmet sektöründe ortaya çıkan gelir yerel işletmelere ve ülke ekonomisine kısa süreli bir canlılık getirse de bunlar da maliyet ve lojistik gibi giderlerle kıyaslanınca devede kulak olarak görülmekte. Aynı zamanda takımlar, FIFA yetkilileri ve taraftarların konaklayacağı tesisler yapmak da bir maliyet oluşturuyor. 2010 Dünya Kupası öncesinde Güney Afrika'da antrenman tesislerinin yetişmeyeceği yönünde ciddi bir endişe doğmuştu.

Yayın, TV ve diğer medya hakları da tamamen FIFA'nın sahip olduğu haklar. Dünya Kupası'na dair açık ara en büyük gelir kalemini de bu haklar oluşturmakta. 2018'de FIFA'nın elde ettiği 4.6 milyar dolarlık gelirin yüzde 55'ini, Rusya'nın ev sahipliği yaptığı Dünya Kupası'nın yayın hakları oluşturmuştu.

FIFA GELİRLERİ PAYLAŞMIYOR

Sponsorluk, pazarlama ve lisans hakları da FIFA tarafından ev sahibi ile paylaşılmıyor. FIFA'nın 2018 gelirlerinin yüzde 35'ini bu haklar oluşturuyor. Özellikle 2014-2018 arasındaki artış çok çarpıcı. Söz konusu dönemde gelirlerin 2010-2014 arası artışa kıyasla yüzde 114 oranında arttığı görülüyor. Öte yandan ev sahibi ülkede Dünya Kupası'na ilişkin satılan FIFA lisanslı ürünlerin tamamının vergiden muaf olduğunu hatırlatmak gerek.

FIFA, Dünya Kupası düzenlemenin en önemli katkısı olarak turizm gelirlerinde geleceğe de dönük şekilde devam edeceği varsayılan artışı ve organizasyonun yerel ekonomiyi canlandırmasını gösteriyor. Dünya Kupası döneminde turizm gelirlerinin ciddi olarak arttığı pek çok farklı raporla ortaya konmuş olsa da bunun kalıcı bir etki yarattığı iddiası doğrulanmış değil.

Hatta incelemeler Dünya Kupası'yla gelen “turizm patlamasının” sadece birkaç ay içinde söndüğünü ve ülkelerin Dünya Kupası öncesi rakamlara döndüğünü gösteriyor. 1998'de ise ev sahibi Fransa'da grup maçlarının oynandığı haziran ayında turist sayısı, trafik, kalabalık, güvenlik endişeleri ve artan talebe bağlı yükselen fiyatlar nedeniyle 1997'ye göre yüzde 13 oranında düşüş görülmüştü.

'SOSYO-EKONOMİK ETKİ'

Dünya Kupası düzenlemenin asıl katkısı ise “sosyo-ekonomik etki” olarak açıklanmakta. Örneğin Güney Afrika'da 2010 Dünya Kupası için yapılan harcamaların ağırlıklı olarak altyapı odaklı olması şehirlere uzun vadede etki yapmış durumda. Aynı şekilde Rusya da 2018 Dünya Kupası'na kadar olan hazırlık sürecinde her yıl ortalama 315 bin kişiye istihdam sağlandığını bir raporla tespit etmişti.

Son olarak harcamalar noktasında FIFA'nın kasasından tek bir kuruş dahi çıkmadığının altını çizmekte fayda var. Hatta FIFA, ortaklarına ve sponsorlarına vergi kolaylıkları hatta muafiyetler dahi sağlıyor. Öte yandan ülkeler de harcamaları genelde halka fatura ediyor. Rusya'da 2018 Dünya Kupası harcamalarının yüzde 70'i kamu kaynaklarından kullanılmıştı. Brezilya ise 2014 Dünya Kupası bitiminde 3.5 milyar dolarlık bir borçla karşı karşıya kalmıştı.

*Tifo, The Athletic, BBC, Nielsen, Qatar National Vision 2030, FIFA, Eastern Economic Journal, Mail & Guardian

Kaynak: Web Özel