'Sağlıklı yaşa, torunların da sağlıklı olsun!'
Egzersiz yapmanın faydaları saymakla bitmez. Yeni bir araştırmaya göre yaptığımız egzersizin getirdiği faydalar torunlarımıza da aktarılıyor. Fareler üzerinde yapılan deneyler, egzersiz yapan bir farenin torununun bile daha sağlıklı doğduğunu ortaya koydu.
Egzersiz yapmak vücudumuz ve sağlığımız için çok önemli. Düzenli fiziksel aktivite, beyin sağlığınızı etkiliyor, kilonuzu kontrol altında tutmanıza yardımcı oluyor, hastalanma riskini azaltıyor, kemikleri ve kasları güçlendiriyor. Ancak yeni bir araştırmaya göre çocuklarımızın ve torunlarımızın sağlığı için de egzersiz yapmak gerekli olabilir. Bu araştırma, yapılan egzersizin ve faydalarının sonraki nesillere aktarılabilecek şekilde hücrelere nüfuz ettiğini gösteriyor.
Harvard Tıp Fakültesi'nden Profesör Laurie Goodyear, diyabet, obezite ve diğer metabolik bozukluklara sebebiyet veren beslenmeye sahip anneler ve babaların, çocuklarına genellikle bu yetersiz beslenme alışkanlığını aktardığını söylüyor. Goodyear, metabolik sorunları olan ebeveynlerden doğan bebeklerin, yetişkinlik zamanına kadar iyi beslenseler bile, yetişkinlikte ebeveynleri ile aynı sağlık sorunlarını yaşama eğiliminde olduklarını belirtiyor.
GELİŞİMSEL PROGRAMLAMA
Bilim insanları bu sürece 'gelişimsel programlama' diyorlar. Bu epigenetik değişiklikler, anne veya baba tarafından yavrulara geçirilebilir ve çocukların çeşitli hastalıklara yönelik risklerini etkiler. Epigenetik, genlerin çalışma şeklini etkileyen çevresel ve davranışsal faktörlerin genler üzerinde nasıl değişiklere neden olduğunu inceleyen bir bilim dalı.
Ancak Goodyear ve diğer araştırmacılar, beslenme gibi egzersizin de aynı şekilde gelecek nesillerin gelişimine katkıda bulunduğunu ortaya çıkardı. Laboratuvarda yapılan araştırmalara göre; fare annelerin hamilelik öncesinde ve hamilelik sırasında tekerlek içinde koşmaları halinde, egzersiz yapmayan bebeklerinin bile büyüdükçe obezite ve diyabet gelişimine karşı bir dereceye kadar korunduklarını gösteriyor.
Anneler egzersiz yapsın ya da yapmasın, koşan fare babaları ise yavrularına daha güçlü genler aktarabiliyor. 2018 yılında yapılan bir çalışmada, koşan baba farelerin yavrularının, hareketsiz babaların yavrularına göre doğuştan daha sağlıklı beyinlere sahip oldukları belirlendi.
HAREKETSİZLİK TORUNLARDA DA DİYABET SEBEBİ
Ancak uzmanlar, aynı alışkanlıkların ve kalıtsal özelliklerin torunlara da aktarılıp aktarılmadığını daha önce araştırmamıştı. Bu nedenle, Goodyear ve meslektaşları, yine tekerlekler üzerinde koşan genç, dişi farelerle bir dizi deney yaptı.
Koşan dişi farelerin bazılarına normal, bazılarına ise sağlıksız yiyecekler yedirildi. Koşan fareler de hamilelik sırasında da egzersizlerine devam ettirildi. Bazı farelere de hiç egzersiz yaptırılmadı. Hareketsiz erkek fareler ile çiftleştirilen dişi fareler normal doğum gerçekleştirdi. Bebeklerin hiçbirine egzersiz yaptırılmadı. Rahim koşullarının olası etkilerini ortadan kaldırmak için bu orta kuşaktan sadece erkek fareler yetiştirildi.
BÜYÜKANNE FAKTÖRÜ
Ortaya çıkan erkek ve dişi torunlar da aynı şekilde hareketsiz kaldılar ve yaşamları boyunca normal yemek yediler. Ancak, doğumdan itibaren, aktif büyükanneleri olan fareler diğerlerinden daha zayıftı ve erkekler daha sağlıklı kemiklere sahipti.
En ilginç olanı, hayvanlar orta yaşa gelince büyükanneleri egzersiz yapmayan farelerde, zayıf kan şekeri kontrolü ve kötüleşen insülin duyarlılığı nedeniyle diyabet ortaya çıktı. Bu koşullar, hem kemirgenlerde hem de insanlarda yaş ve hareketsizlik ile ilgili ortak bir durum. Koşan bir büyükanneye sahip olan fareler, kendileri hareketsiz olmalarına rağmen, nispeten sağlıklı kan şekeri kontrolü ve insülin duyarlılığını ileri yaşlarına kadar sürdürdüler.
Goodyear, epigenetiğin kilit bir rol oynadığına ve araştırmanın sonuçlarının muhtemelen insanlar için de geçerli olduğuna inanıyor. Goodyear, metabolizmalarımızın ve egzersize verdiğimiz fizyolojik tepkilerin birçoğunun fareler ile benzer olduğunu dile getiriyor. Fareler üzerinde yapılan bu deneyin insanlarda da yapılması halinde benzer sonuçların alınacağı tahmin ediliyor.
Harvard Üniversitesi'nde evrim sırasında fiziksel aktivitenin türlerimizi nasıl şekillendirdiğini inceleyen profesör Daniel Lieberman ise şunları söylüyor:
"Bu çalışmayı duyduğumda çok ilgimi çekti. Metabolizmalarımız, birden fazla nesilden gelen çevresel sinyallere cevap verecek şekilde uyarlandı. Ne olursa olsun, bu çalışma egzersiz yaptığımızda bunu sadece kendimiz için yapmadığımız görüşünü desteklemekte.”
*Bu yazının bir bölümü The Washington Post'ta "How exercising now could benefit your future grandchildren" başlığı ile yayımlanan makaleden alınmıştır.
Ek kaynak: CDC