Koronavirüs hakkında bilmeniz gereken her şey? Nerede ortaya çıktı? Nasıl yayıldı?

Çin'in en kadim kentlerinden biri olan Vuhan'dan yayılmaya başlayan bir virüsün insanoğlunu çaresiz bırakarak can almaya devam etmesi bütün dünyanın gözünün bu ülkeye çevrilmesine neden oldu. Önceleri küçük sayılarla ifade edilen ölümlerin her geçen gün  daha kitleselleşmeye başlaması dünya gündemine yeni ve kamuoyunda gizemli olarak nitelendirilmiş bir virüs tipinin oturmasına yol açtı: Koronavirüs ya da tıbbın koyduğu isimle 2019-nCov...

haberglobal.com.tr

Virüsün tespit edilen mikroskobik görüntüsü

KORONAVİRÜS NEDİR?

Koronavirüsler insanlar arasında hastalık yapabilen, bazı hayvan türlerinde (kedi, deve, yarasa, yılan) tespit edilebilen geniş bir virüs ailesi. Hayvanlar arasında dolaşan koronavirüsler zaman içinde değişim göstererek önce hayvandan insana bulaşma yeteneği kazandı. Böylelikle insan olguları görülmeye başladı. Fakat bu aşamaya kadar insanlar için büyük tehdit yaratmayan, hayvandan insana bulaşması nedeniyle vaka sayısı artsa da hayvanlar üzerinden alınan önlemlerle kontrol altına alınabilir ve önlemi de alınabilir bir virüs türü olarak kaldı. 2002 yılında ortaya çıkan SARS ve 2011 yılında ortaya çıkan MERS türü virüsler her ne kadar 10 binlerce insanın hayatına mal olmuş olsa da hayvandan insana bulaşan türde koronavirüsler olarak önemli ölçüde kontrol altına alınabildi. Fakat 2019 yılı, tıp dünyasını şaşırtan bir virüsü gündemin baş sırasına oturttu. Çünkü ilk kez bir koronavirüs insandan insana bulaşma yeteneği kazandı. Çin'den gelen koronavirüs bulaşmış insanların Hollywood yapımı zombi filmlerini andıran sokaklarda ve caddelerdeki görüntüleri bütün dünyayı dehşete düşürdü. 

İngiliz medyasında yer alan doğruluğu henüz teyit edilmemiş fotoğraf

KORONAVİRÜS NASIL VE NEREDE ORTAYA ÇIKTI?

Koronavirüsün insandan insana bulaşan türü ilk kez Çin'in Vuhan bölgesinde deniz ürünleri ve canlı hayvan satan bir markette çalışan 4 kişide ve aynı günlerde bu marketi ziyaret eden çok sayıda kişide akciğer enfeksiyonu (pnömoni) bulgularının tespit edildiğinin açıklanmasıyla insanoğlunun gündemine girdi. Hastalardan alınan örneklerin incelenmesi sonucunda 7 Ocak'ta, hastalığa neden olan virusun SARS (2002) ve MERS (2012) gibi koronavirüs ailesinden olduğu anlaşıldı ve virüse yeni koronavirüs 2019 (2019-nCoV) adı verildi. Daha sonra yapılan araştırmalara göre en olağan şüpheli, iki yılan türüydü. Vahşi hayvan satan markette bulunan bu iki yılan türü en yüksek koronavirüs rezervi taşıyan canlılar olarak tespit edildi. Bu nedenle bu iki yılan türünün virüsün kaynağı olduğu üzerinde yoğunlaşılmaya başlandı. Bu yılanlardan biri Bungarus multicinctus ya da bilinen ismiyle sarı siyah çizgili şeritli adder, diğeri ise Naja atra ya da bilinen ismiyle Çin kobrasıydı.

Çin kobrası

KORONAVİRÜS HAYVANLARDAN İNSANLARA NASIL SIÇRADI?

Bazı virüslerin insanlara bulaşabildiği halıhazırda bilinen bir gerçek ve bu koronavirüs de bunlardan biridir. Ama bu nasıl gerçekleşiyor? Biraz teknik bir açıklama olacak fakat Journal of Medical Virology'de yayınlanan ve muhtemelen yılan konağını ortaya çıkaran çalışma, 2019-nCoV'deki viral proteinlerden birinde yapılan bir değişikliğin, virüsün belirli konakçı hücrelerdeki reseptörleri tanımasına ve bağlanmasına izin verdiğini buldu. Bu yetenek hücrelere girmek için kritik bir adım olarak kabul ediliyor ve araştırmacılar bu özel proteindeki değişikliğin virüsün insanlara sıçramasına yardımcı olabileceğini söylüyor.

KORONAVİRÜS İNSANDAN İNSANA NASIL BULAŞIYOR?

Aslında burada tıp dünyası mevcut bulgularda bizi biraz rahatlatsa da yine de vardığı sonuç ürkütücü. Aslında tıp dünyası koronavirüsün insandan insana bulaşmasının çok kolay olmadığını söylüyor. Fakat koronavirüsün insandan insana bulaşması ve bu virüsün tedavisi konusunda yaşanan bilgisizlik ve çaresizlik düşünüldüğünde insanlardaki korkuyu giderecek türde bir kesin açıklama da bulunabilmiş değil.

CDC'ye göre, ancak birincil bulaşma şekli hayvandan insana benziyor. Birinin virüsü nasıl yakalayacağı konusunda CDC, insan koronavirüslerinin en çok enfekte olmuş bir kişi ile diğerleri arasında şu yollarla yayıldığını söylüyor:

- Hava (öksürük veya hapşırmada sonucu yayılan viral parçacıklardan); 

- Dokunarak veya el sıkışarak 

- Üzerinde viral koronavirüs parçacıklar bulunan bir nesne veya yüzeye temas halinde (daha sonra eller yıkanmadan önce ağza, burna veya gözlere dokunarak); 

- Ve nadiren de fekal kontaminasyonla yani dışkı yoluyla. Fakat bunun için dışkının ağız yoluyla alınması ihtimaline dikkat çekiliyor. Bu da virüsün ancak sulara lağım karışması yoluyla bulaşabileceği anlamına geliyor.

Yani daha açıklayıcı olması açısında yeni koronavirüsün diğer türlerinde olduğu gibi solunum salgıları ile bulaştığı düşünülüyor. Hasta kişilerden öksürük, hapşırık, gülme, konuşma sırasında çevreye saçılan virus içeren solunum salgısı damlacıkları, sağlam kişilerin mukozalarına temas ederek bu kişilerin hastalanmasına neden oluyor. Hastalığın bu şekilde insandan insana bulaşması için yakın temasın 1 metreden yakın olması gerekiyor. Bugüne kadar 16 sağlık çalışanının hastalarla temas sonucunda hastalandığı, hayvan marketini hiç ziyaret etmeyen kişilerde de hastalık geliştiği gösterildi. Bu bulgular 2019-nCoV'nin insandan insana bulaşabildiğini gösterdi. Ancak halen bulaştırıcılığın ne ölçüde olduğu bilinmiyor. Salgının nasıl seyredeceğini belirleyen en önemli faktör virüsün insandan insana ne kadar kolay bulaşabildiği ve gerekli önlemlerin ne kadar başarıyla alınacağı. Bugünkü bilgiler ışığında 2019-nCoV'nin gıdalarla (et, süt, yumurta vb) bulaşmadığı söyleniyor.

KORONAVİRÜSTEN KORUNMAK İÇİN NE YAPILMALI?

DÜNYADA KAÇ İNSANA KORONAVİRÜS BULAŞTI?

Sayı her geçen gün artıyor. Bu nedenle bu rakamı belki de tarihler vererek söylemek, virüsün yayılma hızını da göstermesi açısından önemli. Yeni koronavirüs ilk kez kamuoyuna açıklandığında 12 Aralık 2019'da 4 kişinin (Vuhan'daki hayvan satılan markette çalışan kişiler) gizemli virüsten öldüğü açıklanmıştı. 31 Aralık'ta ise aynı marketi ziyaret eden müşterilerden oluşan 27 kişinin yine bu virüsle hayatını kaybettiği bildirildi.

25 Ocak 2020 tarihinde ise virüsten ölenlerin sayısının 41'e çıktığı açıklandı. 28 Ocak'ta ise Anadolu Ajansı'nın Çin'den bildirdiğine göre ölü sayısı hızla 80'e çıktı. Bugün ise yani 28 Ocak'ta koronavirüsten hayatını kaybedenlerin sayısı 106'ya çıktı. Buna göre virüse bağlı ilk ölümün ortaya çıktığı 12 Aralık 2019'dan bu yana geçen 48 günde, günde ortalama 2'den fazla kişinin ölümüne yol açtı.

Aslında virüsün bulaştığı kişi sayısının bugün itibariyle 2 bin 761 olduğu belirtiliyor. Ki bu da virüs bulaşanların ölüm oranının yüzde 3.9 olduğunu anlamına geliyor. Halbuki SARS koronavirüsünün öldürme oranı yüzde 10'ların üzerindeydi. Yani bugün yeni koronavirüsün yerine SARS ilk defa ortaya çıkmış olsaydı ölü sayısı bugün en az 271'di. Bu, virüsün diğer koronavirüslere göre daha ölümcül olmadığını hatta yanlarına bile yaklaşmadığını gösteriyor. Fakat buradaki asıl büyük sorun ve korku koronavirüse karşı hala bir kesin tedavinin, önlemin veya aşının geliştirilememiş olması. Bu, aslında yeni tepsit edilen tüm koronavirüs türleri için geçerli.

Örneğin 2002 yılında ilk kez ortaya çıkan SARS virüsüyle ilgili 2003 yılında yapılan açıklama, hastalığa karşı etkili bir aşının ancak 3 yıl sonra tamamlanmış olacağı belirtilmişti. Yani 2002'de yayılmaya başlayan ve binlerce insana bulaşan koronavirüs için aşı ancak 2006 yılında üretilebildi. Ki o zamana kadar zaten virüs büyük ölçüde kontrol altına alınmıştı. İşte dünyada yeni koronavirüsün yarattığı korkunun asıl sebebi de bu.

KORONAVİRÜS HANGİ ÜLKELERE SIÇRADI?

Koronavirüsünün bulaştığı ülke sayısı 12'ye yükseldi. Elbette bu rakam kesinleşmiş bilgilere göre. Koronavirüs şüphesiyle karantina veya inceleme altına alına hastalar göz önüne alındığında bu sayı çok daha yüksek. 

Fakat kesinleşmiş bilgiler üzerinden bakılırsa şu anda Çin, Japonya, Güney Kore (Kuzey Kore kapalı bir topluluk olduğu için bilgi alınamıyor), Vietnam, Singapur, Avustralya, Malezya, Tayland, Nepal, ABD, Kanada, Fransa'da kesin koronavirüs teşhisi konulmuş toplam 2 bin 798 kişi bulunuyor. Bu kişilerden 106'sı ise hayatını kaybetmiş durumda. 2 bin 798 kişinin 2 bin 761'i koronavirüsün anavatanı olan Çin'de. ABD ve Tayland'da 5'er, Japonya, Güney Kore, Singapur, Avustralya ve Malezya'da 4'er, Fransa'da 3, Vietnam'da 2, Nepal ve Kanada'da ise 1'er vaka bulunuyor.

Koronavirüs şüphesi bulunan hasta sayısı ise bu rakamdan çok daha fazla. Hatta şüphe bulunan hastaların bulunduğu ülkelere bakıldığında kesinleşmiş vakalardan farklı olarak Almanya, Tayvan, Kamboçya, Sri Lanka gibi ülkeler de giriyor listeye.

TÜRKİYE'DE KORONAVİRÜS BULAŞAN KİMSE VAR MI?

Koronavirüsün dünyaya yayılmaya başladığı ilk günden bu yana çok sayıda şehirde iddialar ortaya atıldı. Özellikle Çin'den gelen turistlerin bazılarının hastalık şüphesiyle hastanelerde kontrol altına alınması bu tarz spekülasyonların ortaya çıkmasında etkili oldu. Bugüne kadar Denizli'de, Nevşehir'de, İzmir'de, Konya'da bazı hastaların gözlem altına alınması koronavirüs iddialarının yükselmesine neden oldu. Sağlık ekiplerinin bu hastaları tedbir amaçlı olarak özel kıyafetlerle hastaneye kaldırması, kişilerin tek kişilik odalara alınması ve bazı hastanelerde (İzmir'de olduğu gibi) tedbir amaçlı olarak hastanede bulunan tüm hastalara maske dağıtılması koronavirüs korkusunu da artırdı. Fakat Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, bu şehirlerde gözlem altına alınmış hastaların hiçbirinde bir koronavirüs teşhisinin ortaya çıkmadığını açıkladı. Hastalarda H1N1 yani bildiğimiz ismiyle domuz gribi teşhisinin kesinleştiğini belirten Koca, Aksaray'da bulunan 12 kişiden 1'inin yine tetkik amacıyla gözlem altına alındığını, test sonuçlarının ise henüz çıkmadığını söyledi. Yani hem Türkiye'de Sağlık Bakanlığı hem de global bazda WHO'nun resmi bilgilerine göre Türkiye'de henüz kesinleşmiş bir koronavirüs vakası bulunmuyor.

KORONAVİRÜSÜN BELİRTİLERİ NELER?

KORONAVİRÜSÜN TEDAVİSİ VAR MI?

Bugün için Coronaviruslara etkili olduğu gösterilmiş ilaç yok. Bu nedenle hastalara şikayetlerini azaltacak ve varsa bozulan organ fonksiyonlarını destekleyecek tedaviler veriliyor. Ülkemizde son 14 gün içinde Çin’e bizzat seyahat etmiş olan veya seyahat etmiş biriyle yakın teması olan kişilerin, ateş, öksürük, solunum sıkıntısı gibi belirtileri olursa mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları öneriliyor.