Herkesin aklında aynı soru: Artan kalp krizi vakalarına, Covid-19 aşıları mı neden oldu? Yanıtı uzmanından geldi

2019 yılının sonunda hayatlarımıza giren, 11 Mart 2020 günü ise ülkemizde ilk vakası görülen Covid-19 virüsü, tüm dünyanın düzenini değiştirdi. Sokağa çıkma yasakları, seyahat kısıtlamaları, çoğumuzun belki de hayatında ilk defa taktığı maskelerin artık demirbaşımız oluşu, can kayıplarımız ve dahası... 

Hal böyle olunca bilim camiası kolları sıvadı ve virüse karşı aşılar geliştirilmeye başlandı. Ancak uzun zamandır, milyonlarca insanın çok sayıda dozda yaptırdığı bu aşıların, özellikle son yıllarda artış gösterdiği bilinen kalp krizine sebebiyet verdiği iddia ediliyor. Öyle ya da böyle hemen herkesin kulağına giden bu söylenti ise, aşı yaptıranlar arasında büyük bir paniğe yol açmaya başladı. 

Peki Covid-19 aşıları, konuşulduğu gibi, can güvenliğimizi sahiden tehlikeye mi attı? Yoksa bu bir şehir efsanesi mi?

Yanıtını, Kardiyoloji Uzmanı Prof.Dr.Muhammed Bora Demirçelik'ten aldım. 

KALP KRİZİ VAKALARINDA ARTIŞ YAŞANIYOR MU?

Tabii, son 20 yıl içerisindeki istatistiklerde çok anlamlı olmasa bile bir artış var. 

PEKİ BU ARTIŞIN NEDENİ COVID-19 AŞILARI MI? 

Bu artışın nedeni Covid aşıları diye bir suçlama yapacaksak, bununla ilgili bilimsel bir kanıtımız yok. Kalp krizi için en önemli riskler şeker hastalığı, tansiyon, obezite, aile öyküsü... Bunların hepsi önemli. Son yıllardaki beslenme alışkanlıkları; özellikle fast food tüketimi, hareketsiz yaşam, kolesterol yüksekliği... Bunlar her zaman ön planda olarak damar tıkanıklığı, damar kireçlenmesi dediğimiz duruma yol açıyor.

"'Aşı kalp krizi yapıyor' gibi söylemler, biraz şehir efsanesi"

Covid-19 aşıları ile ilgili ise en son yaklaşık 1 ay önce kardiyolojide en ünlü dergilerden biri HEART'ta, yaklaşık 20 milyonun üzerinde 2 hasta grubunu karşılaştırdılar. Yaklaşık 10 milyon aşılı, 10 milyon aşısız olan 2 grup. Aşı yapılmayan hastalarda Covid-19 ile ilgili vasküler yani damarsal problemlerin daha fazla olduğu gösterildi, aşı olanlarda ise bu durumun istatistiksel olarak daha az olduğu gösterildi. Yani "Aşı kalp krizi yapıyor, aşı kalp hastalıklarını artırdı" gibi söylemler, biraz şehir efsanesi ve spekülasyon.

Bu çalışmada Covid aşılarının pıhtı riskini artırmadığını gibi, Covid'in yaptığı pıhtı eğilimini de engellediği gösteriliyor. Aşılı olanlarda daha az kalp krizi var, daha iyi korunuyorlar. Her açıdan aşı olmak, hem Covid'in kendisinden, hem de Covid'in yaptığı damarla ilgili sıkıntılardan koruyor. 

Covid-19'un kendisi de damarları etkileyip pıhtıya eğilim yapabiliyor. Elimizdeki bilimsel kanıtlar, aşı olanların Covid-19'dan korunma dışında, bundan koruduğunu da gösteriyor. Şu an bunun aksi bir kanıtımız yok. Dolayısıyla Covid aşısının kalp krizi riskini artırdığını söylemek için kanıt yok iken, bunun tam tersi yönde; yani kalp krizini ve pıhtıya eğilimi azalttığı yönünde çok büyük bir kanıtımız var. 

ÖYLEYSE BU SÖYLENTİ NEREDEN ÇIKTI? TOPLUMU BUNA KİM İNANDIRDI?

Benim gözlemim, kendi teorim şudur: Covid-19 enfeksiyonu sırasında hastalar ciddi problemleri olmayınca hastaneye başvurmadılar. Bu ciddi problemlerden biri de kalp krizi, beyin kanaması veya ciğere pıhtı gitmesi. O hastalar etrafta daha fazla hastaneye gider gibi gözüktükleri için sanki istatistiksel olarak Covid-19 aşısının böyle bir etkisi varmış gibi gösterildi. Ancak Covid'in kendisi zaten vasküler (damarsal) problemleri artırıyor bunu biliyoruz. Damarın kendisini tutuyor ve pıhtı yapıyor. Aşıya neden böyle bir atıfta bulunuldu, açıkçası bilemiyorum. Ancak aşının güvenilir olduğu yönünde kanıtımız var. 10 milyon çok büyük bir rakamdır. Yaklaşık 3-4 senedir takip edilen aşı olmayanların damarla ilgili hastalıklarının daha fazla olduğunun gösterilmesi, kesinlikle ispattır. Ben bile 6-7 tane aşı oldum. Aşının erken dönemde evet kalp kası iltihabı, miyokardit tarzı şeyler yaptığını FDA (Amerika Birleşik Devletleri Gıda ve İlaç Dairesi) da onayladı, aşı üreticileri de söyledi bunlar istatistiksel olarak anlamlı değil ve her aşıda olabilecek bir şey. Bunlar da tamamen sekelsiz, yani hasar bırakmadan iyileşti. Ama kalp krizi olayı nereden çıktı bu aşıyla ilgili, inanın bilmiyorum. 

"Kalp krizine neden olan diğer faktörler, örneğin sigara, bu kadar çok konuşulmadı"

ÖZELLİKLE GENÇLERDE KALP KRİZİNİN ARTTIĞINI SÖYLEMEK MÜMKÜN MÜ?

Bunu söylemek için gerçekten elimizde bilimsel kanıt yok. Ancak kalp krizinin daha genç yaşta görülmeye başlaması Covid-19'dan önce de zaten tartışılan bir konuydu bilimsel çevrelerde. Şeker, tansiyon, kilo alımı, beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz yaşam gibi faktörlerden ötürü zaten riskimizin arttığı açık. Bu, koronavirüsünden önce de kendi bilimsel çevremizde konuştuğumuz bir şeydi yani. Bu durum aşı veya Covid-19'a özgü bir şey değil. Bunun sebebi kesinlikle artan damar tıkanıklığına neden olan risk faktörleri. Sigara mesela. Son 10 yıldaki sigara tüketimine baktığınız zaman hem ülkemizde, hem dünyada inanılmaz artmış durumda. Ama sigara tüketiminin bu kadar gündeme geldiğini ve sigarayla ilgili bu kadar çok konuşulduğunu düşünmüyorum. Tansiyon rahatsızlığı inanılmaz çok artıyor. Sessiz katil diyoruz bir tansiyona. 'Benim hiçbir şeyim yoktu' diyor, bir geliyor felç geçiriyor. Diğer risk faktörlerinin bu kadar konuşulmayıp Covid-19 aşısının bu kadar çok suçlanmasının bilimsel bir anlamlandırması yok. 

PEKİ KALP KRİZİ ÖNLENEBİLİR BİR ŞEY Mİ?

Önlemeden ziyade korunma yöntemleri var diyelim. Nedir bunlar? Beslenme alışkanlıklarımıza dikkat edeceğiz, şeker ve tansiyon hastası isek tedavi olacağız. Aşırı yağlı yiyeceklerden, hareketsiz yaşamdan korunacağız. Sigara içmeyeceğiz. Onun dışında gerçekten önleyemediğimiz durumlar var. Mesela hastanın ailesel yapısında vaskülit dediğimiz hastalıklar vardır. Onlar bazen yapabiliyor. Ama korunmanın en önemli yolu, damar tıkanıklığı yapabilecek risk faktörlerini engellemeye çalışmak.