Covid-19'un çarpıcı etkisi: 'Herkesten hızlıydım, şimdi bir bebek gibi oldum...'

Koronavirüs ile mücadele eden hastalarda virüsün gözlemlenen etkileri üzerine yapılan çalışmalar sürerken, farklı hasta hikayeleri de gündeme geliyor. İngiliz The Telegraph, yoğun bakımda tedavi gören iki hastanın öyküsünü aktardı ve ortaya çarpıcı bir tablo çıktı.

Covid'i ağır atlatan hastalar yürümek gibi basit bir eylemi bile gerçekleştirmekte zorlanabiliyor, hafıza problemi yaşayabiliyor, boğazlarına açılan bir kanal ile ciğerlerine nefes verilen (trakeostomi) hastalar ise bu süreçte konuşamıyor.

COVID'İN ÖZEL ETKİSİ

Haberglobal.com.tr okurları için sorularımızı yanıtlayan Nöroloji Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Sema Şimşek, ağır yoğun bakım dönemleri ve sonrasında Covid-19'un etkisini değerlendirdi. "Covid'in şöyle biz özel etkisi var: Akciğerdeki enfeksiyona bağlı olarak oksijenlenme bozulduğu için bu süreçte kandaki oksijen oranı düşüyor ve beyine giden oksijen oranları da azalıyor" diyen Şimşek, kognitif (bilişsel) etkiden ise şöyle söz ediyor:

"Bu durum direkt olarak beyinde bir lezyon oluşturmasa bile oksijenlenme düştüğü için bilinçte ve hafızada yavaşlamalar olabiliyor. Ancak bunlar genellikle uzun süreli olmuyor."

Nöroloji Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Sema Şimşek

İngiliz basınında yer alan ilk örnek üç çocuk babası bir taksici olan 53 yaşındaki Mohammad Akram. Yoğun bakımda hastalığı yenmek için savaşan Akram, kalem kaldırmakta bile zorlanır hale geldi. Trakeostomi nedeniyle boğazına açılan bir kanaldan ciğerlerine nefes verilen ve bu yüzden konuşamayan Akram, yazarak iletişim kuruyor.

BİR HASTANIN HİKAYESİ...

Akram, 19 Ocak'ta hastaneye yatırıldı, sonra uyutuldu ve solunum cihazı desteğiyle yaşama tutundu. Birkaç gün önce komadan çıktı ancak hala yoğun bakımda ve nefes almak için hala desteğe ihtiyaç duyuyor. Doktorları ilerleme kaydettiğini belirtiyor. Akram elbette şanslı olanlardan. Ancak onun da iyileşme süreci oldukça yıpratıcı.

Rehabilitasyon sürecinden geçen Akram, kol ve bacaklarını kullanmayı, yürümeyi yeniden öğrenecek, gücünü ve dengesini toplamaya çalışacak. Akram gibi pek çok örnekte de solunum cihazından çıktıktan sonra toparlanmanın kolay olmadığı vurgulanıyor. Bazıları fiziksel ve kognitif (bilişsel) bozukluklarla baş başa kalıyor. Kimisi bunları hızlı bir şekilde atlatıyor. Kimisi için ise problemlerden kurtuluş, daha uzun sürebiliyor.

İyileşme sürecini yoğun bakımda geçiren Covid-19 hastalarında virüsten kurtulduktan sonra, bilişsel ve fiziksel sorunların baş gösterdiğine dair örnekler, konuyu gündeme getirdi. (Fotoğraf: Reuters)

Kognitif bozukluk ifadesini açmamız gerekiyor. Kognitif, “bilişsel” anlamına geliyor. Covid-19 iyileşme sürecinde yaşanan bilişsel sorunlar ise “Hafif kognitif bozukluk” denen durum ile benzerlik gösteriyor.

Hafif kognitif bozukluk nedir? Yaşlanmaya bağlı yaşanan bilişsel aktivitelerdeki azalma olarak bilinen hafif kognitif bozukluğun başlıca belirtileri olarak; isimleri ve kelimeleri hatırlamada zorluk yaşama, randevuları unutma, özellikle film, kitap ve konuşmalardaki olay örgüsünü hatırlayamama, yol bulmada güçlük çekme sıralanabilir. Ayrıca yaşanan bu aksamalar nedeniyle kişi kaygılı, sinirli ve depresif bir ruh haline geçebilir.

Uzman nörolojik fizyoterapist Ioan Morgan sedasyondan çıkan hastalarda “verilen ilaçlar, hastanede geçirilen süre veya Covid'in etkisi” gibi nedenlerle psikolojik ve bilişsel problemler görülebileceğini ifade ediyor: “Yoğun bakıma girdiyseniz, iyileşmeniz biraz zaman alacak demektir. Yoğun bakıma girme sebebiniz ne olursa olsun yoğun bakımın etkilerini atlatmanız sürecektir.”

'ÖZELLİKLE YOĞUN BAKIM HASTALARINDA...'

Morgan'ın ifadelerini destekler nitelikte bazı Covid-19 hastaları, düzgün düşünmekte zorlandıklarını ve bilişsel etkinin oldukça uzun sürdüğünü belirtiyor. Şimşek, bu noktada sorduğumuz "Böyle sert hastalık süreçlerinde kognitif bozukluklar görmek doğal mıdır?" sorusuna şu yanıtı veriyor:

"Doğaldır. Özellikle yoğun bakım ihtiyacı gerektirecek olan Covid hastalarında bu şekilde kognisyon bozuklukları oluyor. Hastalığı evinde ve ayakta atlatan hastalarda böyle durumları çok nadiren görüyoruz."

Yoğun bakım sonrası yaşanan problemlerde hastalığın yarattığı hipoksinin (oksijen yetmezliği) ciddi bir rolü olduğu düşünülüyor. (Fotoğraf: Reuters)

Solunum fizyoterapisti Gemma Korff ise yoğun bakım sürecine ilişkin şunları söylüyor:

“İlk vakanın üzerinden henüz sadece bir yıl geçti. Hastalığın uzun vadedeki etkisini görmemiz için gelecek 12 ay çok daha kritik olacak. Yoğun bakım ünitesinde uzun süre kalmış bir kişinin yatışından sonra bir bilişsel bozuklukla mücadele etmesi alışılmadık bir durum değil. Ancak Covid'in bazı özellikleri bu durumu güçlendiriyor gibi görünüyor.”

Akciğerlere etki eden virüsün, beyine giden oksijenin azalmasına neden olduğunun altını çizen Nöroloji Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Sema Şimşek yürüme ve dengede yaşanan sorunlarda için de hipoksinin (oksijen yetmezliği) altını çiziyor.

'COVID'İN BANA YAPTIĞINA BAKIN!'

İngiliz basınında yer alan bir diğer örnek vaka olan 47 yaşındaki Ahmed Bariz'in hikayesi de bu noktada aydınlanıyor. “Covid'in bana yaptığına bakın. Eskiden yay gibiydim. Çevremdeki herkesten hızlıydım. Saatlerce durmadan yürüyebilirdim. Şimdi bir bebek gibi oldum adeta. Bir şeyi yerinden bile oynatamıyorum" diyen Bariz'in yaşadığı süreç ona özgü bir durum değil.

Uzm. Dr. Şimşek, "Oksijenlenme probleminin yanı sıra yürümede ve dengede yaşanan sorunlarda yoğun kas ve eklem ağrılarının da payı var. Kas ve eklem ağrıları yoğun oluyor çünkü hipoksiye bağlı olarak kaslardaki enzim mekanizması bozuluyor" diyor.

Bariz'in tedavisi, Akram'a göre biraz daha ilerlemiş durumda. Sıklıkla öksürerek de olsa konuşabiliyor. Sandalyesinde oturabiliyor. 28 Aralık'ta hastaneye yatırılan ve 5 gün solunum cihazını bağlı olarak hayatta kalma mücadelesi veren Bariz, komada geçirdiği günlerin ardından solunum cihazında geçen günleri ise “işkence” olarak tarif ediyor.

FİZİK TEDAVİ VE VİTAMİN DESTEĞİ

Komada geçen 20 küsür günün sonunda Bariz şimdi iyileşme sürecinde. Rehabilitasyon sürecinde kolunu başının üstüne kaldırmak, önündeki masaya konulan bir bez parçasını saat yönünde ve tersi yönde çevirmek gibi hareketleri gerçekleştirmeye çalışıyor.

Şimşek, bu sorunlarla karşılaşan hastalar için iyileşme sürecinde rehabilitasyon amaçlı fizik tedavi uygulandığını belirtiyor ve nefes egzersizleri ile fiziksel egzersizler önerdiklerini ifade ediyor. Bilinci toparlamak için ise başta B12 vitamini olmak üzere genel vitamin desteğine başvuruluyor.

Kaynak: Web Özel