73. Dünya Sağlık Asamblesine "koronavirüs aşısı ve ilacı" tartışmaları damga vuracak

Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) en üst karar alma organı olan Asambleye, örgüt üyesi 194 ülkeden temsilciler, ilk kez video konferans yöntemiyle katılacak.

Çin'in Hubey eyaletindeki Vuhan kentinde patlak veren ve dünya genelinde 188 ülke ve bölgeye yayılan Covid-19 salgını, DSA'da ele alınacak "yegane" küresel sağlık sorunu olacak. 

EŞİT VE ADİL DAĞITIM 

Örgütün reformlarının ve bütçesinin de düzenlendiği tarihin en kısa DSA'sı iki gün sürecek. İlk günde asamblenin başkan ve 5 asbaşkanı için seçim yapılacak, ardından DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus açılış konuşmasını gerçekleştirecek. DSÖ kaynaklarından edinilen bilgiye göre, Asambleye Covid-19 için acil aşı ve ilaç üretimi ve bunların küresel çapta "eşit ve adil dağıtımı" damga vuracak. 

Nitekim Asamble öncesinde, 140'tan fazla küresel lider ve uzman tarafından imzalanan açık mektupla, hükümetlere ve uluslararası ortaklarına "güvenli ve etkili" bir aşı geliştirildiğinde, "hızlı şekilde üretimi ve tüm ülkelerdeki tüm insanlar için ücretsiz olarak kullanılabilir hale getirilmesinin sağlanması" çağrısında bulunuldu. 

Mektuba imza atanlar arasında Güney Afrika Cumhuriyeti, Gana ve Senegal devlet başkanlarıyla, Finlandiya ve Pakistan başbakanları da yer aldı.

AŞI VE İLAÇLAR İÇİN ORTAK HAVUZ ÖNERİSİ

Aynı şekilde Kosta Rika Devlet Başkanı Carlos Alvarado Quesada ve Şili Devlet Başkanı Sebastian Pinera, DSÖ ile birlikte yeni bir inisiyatif başlattı. Buna göre, Covid-19 için geliştirilecek aşı ve ilaçlara tüm dünyanın ortak erişim sağlayacağı ortak bir havuz oluşturulması hedefleniyor. ABD'nin ise bu plana karşı olduğu belirtiliyor.

AB'DEN EVRENSEL, ZAMANINDA VE ADİL ERİŞİM VE DAĞITIM VURGUSU

Avrupa Birliği'nin (AB) de Covid-19 hastalarının potansiyel tedavileriyle birlikte tanı ve tıbbi ekipmanlara daha kolay erişimini amaçlayan karar tasarısını Asambleye sunması bekleniyor.

Öneriyle, Covid-19 için "kaliteli, güvenli ve uygun fiyatlı" temel sağlık teknolojileri ve ürünlerinin, "evrensel, zamanında ve adil erişim ve adil dağıtımı" çağrısında bulunuluyor.

AB'nin hazırladığı taslak öneriyi, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu Hindistan, Japonya, Rusya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Ukrayna, İngiltere, Zambiya ve AB üyesi ülkeler de dahil 65'ten fazla devletin destekleyeceği ifade ediliyor.

Öte yandan DSÖ Genel Direktörü Ghebreyesus, cuma günü yaptığı açıklamada, Covid-19 için bilim insanlarının aşı, ilaç ve diğer teknolojileri geliştirmek adına "son hızda" çalıştığını belirtmişti.

Ghebreyesus, en kısa zamanda "güvenli, etkili ve uygun fiyatlı" tedavi yöntemlerinin ortaya çıkması için hükümetler ve özel sektör arasında dayanışma sağlanmasının şart olduğunu vurguluyor.

DSÖ, Covid-19 ilk çıktığında aşı için 12-18 ay arası bir tarih veriyordu ancak örgütten son günlerde yapılan açıklamalarda ise farklı sesler yükseliyor ve muhtemel bir aşı için kesin tarih aralığı verilmiyor.

TAYVAN GÖZLEMCİ OLARAK KATILABİLECEK Mİ?

Bu yılki DSA gündeminin en önemli tartışma konularından birini de Tayvan'ın Asambleye gözlemci olarak katılıp katılamayacağı oluşturuyor. Çin, Tayvan'ın bu yöndeki girişimlerine şiddetle karşı çıkıyor. 

Çinli yetkililer, Tayvan'ın sadece Çin'in bir parçası olduğunu kabul etmesi durumunda Asambleye katılabileceğini açıklamıştı. Tayvan Sağlık Bakanı Çın Şi Çung ise Çin'in "Tek Çin" ilkesini kabul etmesi karşılığında Tayvan'ın DSÖ toplantısına katılabileceği açıklamasına tepki göstermiş, "Çin'in koyduğu koşulu kabul etmiyoruz. Var olmayan bir şeyi kabul edemem." ifadesini kullanmıştı. 

Tayvan'ın DSA'da gözlemci sıfatıyla yer alması için en az 13 üye ülkenin öneride bulunması ve yapılacak oylamada teklifin kabul edilmesi gerekiyor. Ghebreyesus'un tavrı da belirleyici olacak. Tayvan, Çin'in engellemelerinden dolayı 2016'dan bu yana DSA'ya katılamıyor. ABD Temsilciler Meclisinin 205 üyesi, 15 Mayıs'ta DSÖ'ye, Tayvan'ı DSA'ya "gözlemci statüsüyle" davet etmesi talebini içeren mektup yazmıştı.

ABD VE DSÖ ARASINDAKİ GERİLİM

DSÖ başta ABD olmak üzere bazı ülkelerce, "Çin'in salgındaki rolünü gizlemek, hatta teşvik etmek, Çin'in piyonu olmak, küresel acil durum ve pandemi ilan edilmesinde geç davranmak, ülkelere defalarca 'Çin ile sınırlarınızı kapatmayın' çağrısı yaparak salgının küresel boyutta hızla yayılmasında büyük pay sahibi olmakla" suçlanıyor.

ABD Başkanı Donald Trump neredeyse tüm açıklamalarında DSÖ'yü hedef alıyor. Hatta suçlamalarla yetinmeyen Trump, DSÖ'ye sağladıkları fonu durdurduğu da açıkladı. Buna karşın, Çin'in ise "koşulsuz" olarak DSÖ'ye destek vermesi dikkat çekiyor. Ghebreyesus ise sürekli olarak "dayanışma" ve "birlik" çağrısında bulunuyor. 

73'üncü Dünya Sağlık Asamblesinde ABD, Çin ve DSÖ ekseninde yaşanan "Covid-19-19 geriliminin" en çok tartışılacak konular arasında yer alması bekleniyor. Merkezi İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan ve 7 Nisan 1948'de kurulan DSÖ'nün dünya genelinde 150 ofisi, 7 bin civarında çalışanı bulunuyor. DSÖ Genel Direktörü Ghebreyesus, 23 Mayıs 2017'de 5 yıllığına seçilerek, 1 Temmuz'da göreve başlamıştı. Asamble, 19 Mayıs'ta sona erecek. AA