Türkiye'nin kısa erken seçim tarihi: 20 seçimin 10'u...
Çok partili hayata geçildiğinden bu yana Türkiye'de 20 genel seçim yapıldı. Bu seçimlerin 10 tanesinin tarihi planlanandan erken oldu. Bazen siyasi sistemin tıkanmasından dolayı bazen de farklı sebeplerle seçime gidildiği görüldü.
Genel seçimlere bir yıldan az bir süre kala, Türkiye bir erken seçim tartışması yaşıyor. Cumhur İttifakı ısrarla 'erken seçim yok diyerek' 18 Haziran 2023 tarihi işaret ediyor. Ancak Ankara'nın siyasi kulislerinde de erken seçim ihtimali sıkça dile getiriliyor.
Çok partili hayata geçildiğinden bu yana Türkiye tam 20 kez genel seçim için sandığa gitti. 1982'den önce Türkiye'de sadece iki kez erken seçim yapıldı. 1982 Anayasası'nda bulunan genel seçimlerin 5 yılda bir yapılması ile ilgili madde 2007 yılında yapılan Anayasa Değişikliği referandumunda seçimlerin 4 yıla indirilmesine kadar yürürlükte kaldı. 1982-2007 arasında yapılması beklenen 7 genel seçimden 6'sı erken seçim olarak yapıldı.
2007 yılında düzenlenen referandum ile genel seçimlerin 4 yılda bir yapılması kararı alınırken bu süre 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile tekrar 5 yıla çıktı. Cumhurbaşkanlığı seçimi ile genel seçimler birleştirildi.
ERKEN SEÇİMLER HANGİ ORTAMLARDA YAPILIR?
Haberglobal.com.tr'ye konuşan Prof. Dr. Ersin Kalaycıoğlu Türkiye'de daha önce gerçekleştirilen erken seçimlerin bir fotoğrafını çekerek, erken seçimlerin ya iktidardaki partilerin güçlü olduğu bir dönemde ya da ekonomik sebeplerle oyların düşeceği endişesi ile yapıldığını söylüyor. Erken seçim yapılması halinde yeni seçim kanunu devreye girmeyecek böylece yüzde 7 seçim barajı geçerli olmayacak. Yeni seçim kanununun uygulanabilmesi için en az 1 yıl geçmesi gerekiyor. Kalaycıoğlu İngiltere'de de yakın tarihte Türkiye gibi birçok erken seçimin yapıldığını sözlerine ekliyor.
Sözcü Gazetesi Yazarı Aytunç Erkin, önceki gün Haber Global'de Senem Toluay Ilgaz'ın sunduğu "Neden?" isimli programda erken seçim ihtimalini zayıf gördüğünü ifade etmişti. Erkin, bazı ekonomik düzenlemeler yapılmadığı sürece erken seçimin Cumhur İttifakı'nın gündeminde olmadığını belirtiyor. Bugün dar gelirlilerin 2 bin 500 TL'ye kadar olan fatura borçlarını devletin üstlenmesi ve EYT konusu gündemin sıcak maddelerinden. Aynı programa katılan Gazeteci Yazar Mehmet Hacet ise AK Parti'nin önde gelen isimlerinden aldığı bilgiye göre erken seçim olmayacağı izlenimini edindiğini söyledi.
ERKEN SEÇİMLER TARİHİ
Türkiye tarihinde çok partili hayattan sonra ilk erken seçim kararı ise 1957 yılında alındı. Adnan Menderes'in Başbakanlığı'nda iktidarda olan Demokrat Parti, gerilen siyasi ortamı gerekçe göstererek seçimin 1 yıl erkene alınmasını istemişti.
1977 seçimleri Türkiye'nin ikinci erken seçimleri oldu. Ülkenin bulunduğu gergin siyasi ortam ve ekonomik sorunlar nedeniyle Kasım 1977'de yapılması planlanan seçimler 5 Haziran 1977 tarihinde yapıldı. Bülent Ecevit liderliğindeki CHP, yüzde 41,3 ile birinci parti olurken Adalet Partisi yüzde 36,8 ile ikinci parti oldu. Bu seçimler çok partili hayatta CHP'nin en yüksek oy oranına ulaştığı seçim olarak kayıtlara geçti.
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra bazı siyasetçilere getirilen siyasi yasakların kaldırılmasını da içeren 1987 referandumundan 'evet' sonucu çıktı. 'Hayır'ı destekleyen dönemin Başbakanı Turgut Özal, referandum sonrası erken seçim kararı aldırdı.
ANAP İKTİDARI SONA ERDİ
1989 yılında Turgut Özal'ın Cumhurbaşkanı seçilmesi üzerine parti tarafından ANAP'ın başkanlığına getirilen Yıldırım Akbulut, 1991 yılında yapılan ANAP kongresinde parti başkanlığını Mesut Yılmaz'a kaybedince başbakanlıktan istifa etti. Yeni Başbakan Mesut Yılmaz ise erken seçim kararı alarak seçimlerin 20 Ekim 1991 yılında yapılmasını istedi.
1993 yılında Turgut Özal'ın vefat etmesi üzerine Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçilirken Tansu Çiller yeni DYP lideri oldu. Devam eden CHP-DYP koalisyonunun bozulması üzerine 5 Ekim 1995'te kurulan DYP azınlık hükümeti güvenoyu alamadı. Bunun üzerine 24 Aralık 1995'te erken seçim yapılmasına yönelik genelge TBMM'de kabul edildi.
Refah Partisi Genel Başkanı ve Başbakan Necmettin Erbakan, 28 Şubat süreci sırasında istifasını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e sundu. Bunun üzerinde Mesut Yılmaz başbakanlığında ANAP, DSP ve DYP'den oluşan ANASOL-D hükümeti kuruldu. Daha sonra Başbakanlık Demokratik Sol Parti (DSP) lideri Bülent Ecevit'e geçerken, 2000 yılında yapılması planlanan genel seçimlerin, yerel seçimler ile birleştirilerek 18 Nisan 1999 yılında yapılmasına karar verdi.
ANAYASA KİTAPÇIĞI ERKEN SEÇİME GÖTÜRDÜ
1999 seçimlerinden sonra DSP, ANAP ve MHP koalisyonu Türkiye'yi 3 yıl yönetti. Başbakan Bülent Ecevit ve Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer arasında yaşanan Anayasa kitapçığı kriziyle birlikte yaşanan ekonomik kriz ve Başbakan Ecevit'in sağlığının bozulduğuna yönelik iddialar, Türkiye'yi yeni bir seçime götüren siyasi ortamı yarattı. 3 Kasım 2002'de yapılan genel seçimlerde AK Parti birinci çıktı.
Görev süresi dolan Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer yerine yeni Cumhurbaşkanı seçilememesi üzerine TBMM genel kurulunda seçimlerin öne alınarak 22 Temmuz 2007'de yapılması kararına varıldı.
7 Haziran 2015 seçimlerinde hiçbir parti tek başına iktidar olabilecek oy oranına ulaşamadı. Koalisyon görüşmelerinin sonuç vermemesi üzerine 1 Kasım 2015 tarihinde erken seçim kararı alındı.
2019'da yapılması gereken genel seçimler, MHP lideri Devlet Bahçeli'nin önerisi sonucu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından erkene alındı. 24 Haziran 2018 günü yapılan seçimler, Cumhurbaşkanlığı seçimi birinci turu ile aynı gün yapıldı.
Ek kaynaklar: Haber Global, Haberglobal.com.tr
Kaynak: Web Özel