Türkiye'de ne ara Cadılar Bayramı partileri başladı? Kültür emperyalizmi mi yoksa...

Yıllarca Hollywood filmlerinde gördüğümüz Cadılar Bayramı, son yıllarda İstanbul’un eğlence mekanlarının vazgeçilmez etkinliklerinden biri. Örneğin bu yıl 30 Ekim’de İstanbul’un ünlü otellerinden birinde düzenlenen bir partinin giriş ücreti 215 TL. Anadolu Yakası’nın meşhur eğlence mekanlarından biri ise 250 TL’den kapısını açıyor. Ücretin içine ‘Cadılar Bayramı makyajı’ da dahil.

Britanya Adası civarında yaşayan Keltler (Anadolu'da, Avrupa'da Britonların ve Galyalıların arasında yaşamış bir topluluk) yıllar önce, yazın bitişi, kışın gelişini Şaman Festivali ile kutluyorlardı. Bu Pagan etkinliğinde yazın bitişi kutlanıyor, hayaletleri korkutmak için ürkütücü kıyafetler giyiliyordu.

8. yüzyılda Papa III. Gregory 1 Kasım’ı azizleri onurlandırma günü (All Saints Day) olarak tayin etti. Bu özel gün de Cadılar Bayramı’ndan bazı izler taşıdı. Cadılar Bayramı ile özdeşleşen oyulmuş balkabağının içine fener yapmak aslında İrlandalı Keltler tarafından bulunmuş ve balkabağı yerine turp kullanılmıştı. Keltler turp fenerinin kötü ruhları kovacağına inanıyordu.

Keltler için Şaman Festivali aynı zamanda, yeni yılın başlangıcı anlamına gelmekteydi. Peki Hollywood’da gördüğümüz şekli ile Cadılar Bayramı’nda çocukların şeker toplama adeti nereden geliyor? Bir inanışa göre; Keltler o gece dünyayı ziyaret eden ruhlar için kapılarının önüne yiyecek bırakıyordu.

EVLERİN KAPISINI ÇALMA GELENEĞİ NEREDEN ÇIKTI?

Azizler Günü’nde ise yoksul insanların evlerin kapısını çalarak, aldıkları yiyecekler karşısında ev sahiplerine dua ettikleri biliniyor.

Son teori ise kapı çalarak ‘şeker mi yoksa şaka mı’ sorusunun Alman geleneği olduğunu iddia ediyor. Buna göre kapıyı çalan çocuklar, eğer yetişkinler kostümün altındakini tanıyabilirse şeker alamıyor. Modern anlamda bu şekle göre çocuklar kapıları çalıp şeker topluyor. 20. yüzyılla birlikte Cadılar Bayramı’nda çocuklara şeker dışında, fındık, fıstık, para ve oyuncak verildiği de görülüyor.

Cadılar Bayramı’nın rengi siyah ve turuncu. Bunun sebebi ise Keltlerin siyahı ölümün, turuncuyu ise yaz aylarının rengi olarak kabul etmesi. Türkiye’de Cadılar Bayramı’nın eğlence hayatına girdiği görülüyor, sosyal hayatta da bir miktar karşılığı var gibi.

ANAOKULLARINDA ETKİNLİK DÜZENLENİYOR

Esenyurt Üniversitesi Öğretim Görevlisi Meltem Özel, ‘Kültür emperyalizmi bağlamında Türkiye’de Cadılar Bayramı’ isimli çalışmasında İstanbul Küçükçekmece, Beykent bölgesindeki 13 anaokulunun yetkilisi ile görüştü. Bu görüşmelerde okullarda yoğunlaşan Cadılar Bayramı kutlamalarının sebeplerini araştırdı. Görüşmeler sonucunda Türkiye’deki kutlamaların Amerika Birleşik Devletleri’ndeki örneklerinden farkları olduğu da gözlendi.

Bir okulun yetkilisi şunu söylüyor: Çocuklar istedikleri kıyafeti giyip geliyorlar. Yurtdışında aslında şekerlerle vs. ile kutlanırken biz okul içinde pek şeker taraftarı olmadığımız için meyve, atıştırmalıklar şeklinde hazırlık yapıyoruz. İngilizce öğretmenlerimiz onlara birtakım oyunlar uyduruyor, danslar, partiler şeklinde geçiyor. Birbirimizi çok korkutmuyoruz.

Peki veliler çocukların kutlamalara katılmasını nasıl karşılıyor? Bir anaokulunun yetkilisi şu cevabı veriyor: Çok olumlu karşılanıyor ve örnek olarak bir öğrencimiz süpürgeyle gelip ne zaman parti yapacağız diye sordu.

Bir okulda ise etkinlik artık Cadılar Bayramı ismi ile değil, kostüm partisi olarak kutlanıyor. Bu anaokulu yetkilisi ise, “Şu an için olumlu dönüşler var aslında. Başlarda toplantılarımızda neden kutladığımızı anlattığımız için baştaki o olumsuz düşünceleri yıktık” demekte.

ÇOCUKLARA NASIL ANLATILIYOR?

Peki kutlama çocuklara nasıl anlatılıyor? Bir öğretmen “İngilizce öğretmenlerinin bayramı” olarak açıklarken, yabancı öğrencilerin de olduğu anaokulundaki başka bir öğretmen, “Arkadaşlarının bayramı” ifadelerini kullanmıştı.

Akademide Türkiye’de Cadılar Bayramı kutlamaları üzerine yapılan çalışmaların sayısı sınırlı. Fakat sınırlı kaynağın da olayı kültür emperyalizmi üzerinden açıkladığı görülüyor. Bayramın çıkışı aslında Birleşik Devletler’de olmamasına rağmen bugün Cadılar Bayramı kutlamak ABD ile özdeşleşen bir etkinlik.

Esenyurt Üniversitesi Öğretim Görevlisi Meltem Özel çalışmasını şu sözlerle tamamlıyor, “Cadılar Bayramı kutlamalarının ülkemizde anaokulu düzeyindeki çocuklar tarafından bilindiği, anaokullarında uluslararasılaşma amaçlarıyla kutlandığı, ailelerin bu kutlamaları desteklediği, bu bayramın benimsendiği, ülkeye özgü dini bayramların çok az sayıda anaokulunda kutlandığı görülmüş ve kültür emperyalizminin gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır.”

Kaynaklar: ABD Kongre Kütüphanesi, Kültür emperyalizmi bağlamında Türkiye’de Cadılar Bayramı (Özel, 2019), Haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel