PCR testleri tartışması! Mutasyona karşı etkili mi?

Koronavirüs ile mücadelede vakaların ve yayılımın tespit edilmesi noktasında PCR testleri çok hayati bir noktada duruyor. TC Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye'de şu ana kadar 42.5 milyon test yapıldı.

Toplam test sayısında Worldometers'a göre dünyada 10. sırada bulunan Türkiye, 1 milyon kişiye düşen test sayısı ise 499 bin 820 olarak görülüyor. Nüfusu 10 milyondan büyük ülkeler arasında 1 milyon kişiye düşen test sayısı sıralamasında ise Türkiye 18. sırada yer alıyor.

"Çok sayıda test uygulamak" veya "az sayıda test uygulamak" ülkelerin uyguladığı iki farklı yöntem olarak öne çıkıyor. Bunda nüfus da etkili elbette. Örneğin 5.8 milyon nüfuslu Danimarka şu ana kadar toplam 30.7 milyon test yaptı. Türkiye, "çok sayıda test" uygulamasına daha yakın bir noktada duruyor. Tablolardan ve ülkelerin durumlarından yola çıkarak "çok sayıda test" uygulamasının görece daha başarılı olduğu da aşikar.

PCR KARŞITLARI DA ÇIKTI...

Ancak son dönemde mutant virüsün ülke genelinde yayılmasıyla yeni bir tartışma da gündeme gelmiş durumda. Türkiye'de uygulanan PCR testleri, varyantları -özellikle İngiliz varyantını- tespit etmekte ne kadar başarılı? Maske karşıtları ve aşı karşıtlarının yanında PCR karşıtları da özellikle sosyal medyada gündemi meşgul etmekte.

Peki PCR testlerinde durum ne? KLİMUD (Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği) Klinik Viroloji Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Selma Gökahmetoğlu, Haberglobal.com.tr için değerlendirdi.

Aynı zamanda Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi olan Prof. Dr. Gökahmetoğlu öncelikle en güvenilir yolun PCR testleri olduğunun altını çiziyor ve konuya İngiliz varyatının öyküsünü özetleyerek giriyor:

"İngiltere varyantı dediğimiz mutantın çıkışı şöyle gerçekleşti: İngilizler, S Geni'ni yani spike proteini kodlayan gen bölgesini ve diğer gen bölgelerini hedef alan farklı kitlerle PCR çalışması yapıyordu. Eylül-Ekim 2020 döneminde S Geni'ni hedef aldıkları kitte pozitiflikleri saptayamadıklarını tespit ediyorlar. Yani S Geni'ni hedef alan kitte sonuç negatif çıkıyor ancak diğer gen bölgelerini hedef alan kitlerde pozitif sonuç çıkıyordu. Bunun üzerine S Geni'nde bir sıkıntı olduğunu düşünerek dizi analizi alıyorlar ve S Geni'ndeki mutasyonu bu şekilde saptıyorlar."

'BİZDEKİ PCR TESTLERİNDE HEDEF S GENİ DEĞİL'

"Bizim kitlerimize baktığımızda ise Sağlık Bakanlığı'nın bize temin ettiği üç farklı firmaya ait kit var. Bunların hiçbirinde S Geni hedef değil" diyen Prof. Dr. Gökahmetoğlu, "Mutasyon olan yer S Geni" sözleriyle kritik bir noktaya parmak basıyor:

"Eğer S Geni'ni hedef alan bir kit ile PCR testi yapıyor olsaydık bu kitlerde yanlış negatiflik saptama durumu olurdu. Bizim kitlerimizde 'Nukleokapsid' ve ORF1ab genleri hedef alınmakta."

"Ancak şu da var" diyerek başka bir noktaya da değinen Profesör Gökahmetoğlu, "Zaten SARS-COVID PCR testlerinin duyarlılığının yüzde 70 civarında olduğunu biliyoruz. Normalde PCR ile başka bir hastalığa bakıyor olsak testin duyarlılığı yüzde 95 civarında ancak Covid-19 PCR testinde duyarlılık görece düşük" ifadelerini kullanıyor.

PCR'IN DUYARLILIĞI NEDEN GÖRECE DÜŞÜK?

Profesör Gökahmetoğlu'na göre bunun farklı nedenleri var:

"Birçok toplantıda konuştuk; uygun örnek almazsanız veya aldığınız örneğin zamanı erkense test negatif saptanabilir. Alacağımız örneğin başarısı semptomlarla çok ilişkili; bazen enfeksiyon ilerliyor ve 5-10 gün sonra akciğerlere indiği zaman da hastalığı saptayamayabiliyoruz -yine PCR testi yanlış sonuç verebilir."

Bu noktada pası kısa bir süreliğine Halk Sağlığı Uzmanları Derneği'ne atıyoruz. 15 Nisan'da "Halk Sağlığı Bakış Açısıyla Covid 19: Pandeminin İlk Yılı, Yapılanlar-Yapıl(a)mayanlar-Yapılması Gerekenler" adlı kapsamlı bir çalışma yayınlayan Dernek, raporda şöyle diyor:

"Bugün halen en yaygın tanı testi RT-PCR yöntemidir; ancak testin duyarlılığı yüksek olmadığı için negatif test sonucu COVID-19 olmadığı yönünde değerlendirilmemekte ve klinik özellikler, akciğer bilgisayarlı tomografisi incelemesi ve ilgili biyokimyasal veriler doğrultusunda da tanı konulmaktadır."

HANGİ DURUMDA YENİDEN TEST YAPILIR?

Prof. Dr. Selma Gökahmetoğlu, bu noktadaki uygulamalarından söz ederken "Standart bir önerimiz var; şöyle ki: Biz hastamızı negatif bulduk ancak kliniği devam ediyor. Ateşi yükseliyor, öksürüğü var yani Covid'e ilişkin bulgular gösteriyor. O zaman 24-48 saat içinde tekrar test yapılmasını öneriyoruz. Bu noktada testlerin tekrarında fayda var. Hatta mikrobiyoloji uzmanları olarak şüpheli durumlar gördüğümüzde raporlarımızda 'iki gün sonra yeniden test çalışması uygundur' gibi ifadeler de kullanıyoruz" diyor.

'DOĞRU DEĞİL...'

Ofisten veya yakın çevrenizden birinin testi pozitif çıktıktan sonra hemen aynı gün teste girmek veya teste gönderilmek sıklıkla karşılaşılan bir durum. Bu koşulda yapılan testlerin negatif çıkması ve sonradan görülen semptomlar aslında haberimize konu olan tartışmanın da fitilini ateşledi. Bu konuda "semptomu olmayan kişiden hemen örnek alınması doğru değil" ifadesini kullanan Prof. Dr. Selma Gökahmetoğlu şöyle devam ediyor:

"Bu doğru değil çünkü ona daha yeni bulaşmış olabilir. Belirtilerinin 5 ve 7'nci gün ortaya çıkmasını bekliyoruz. Bu durumda testin en erken 5.günde yapılması uygundur. O zaman virüsü saptayabilirim. Bunun için Sağlık Bakanlığı'nın rehberlerinde hemen örnek alınması değil, bir hafta sonra, beş gün sonra gibi kriterler koyarak testlerinin ne zaman yapılması gerektiğini belirtti."

8 Şubat 2021 tarihli TC Sağlık Bakanlığı Bilimsel Danışma Kurulu Çalışması'nda temaslılar ile ilgili olarak şu ifadeler yer alıyor:

"Yakın temaslılarda karantina süresi 10 gündür, semptom gelişmeyen kişilerde PCR alınmadan 10. günün sonunda karantina sonlandırılır. Semptomu olmayan kişilerden en erken 5. günde evde PCR numunesi alınabilir ancak sonucu negatif çıksa bile 7. günden önce karantinası sonlandırılmaz, karantina en erken 7. günün sonunda sonlandırılabilir."

TC Sağlık Bakanlığı verilerine göre Mart 2020'de yaklaşık yüzde 30 olan testlerin pozitif sonuçlanma oranı, Şubat sonunda yüzde 10 civarında seyretmekte. 14 Nisan 2021 Türkiye Covid-19 Hasta Tablosu'nda ise bu oran yaklaşık yüzde 20 olarak görülüyor.

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği'nin raporunda yer alan şu uyarı da oldukça dikkat çekici:

"Toplum orta-üst sosyal sınıflarında, gerek aile büyüklüğünün göreceli küçük olması, gerekse iş koşullarının uzaktan ve esnek mesai ile uygulanması nedeniyle PCR pozitif olgu izolasyonu sağlanabilirken alt sosyal sınıflarda bu sağlanamamıştır. Sanayide çalışmak zorunda olan mavi yakalıların, iş buldukça çalışan ya da işsizlerin, her gün dış ortamla temasta bulunarak aile içi yüksek risk oluşturmaları olasıdır."

'HERKES YORULDU... ÇARKI DÖNDÜRMEK KOLAY DEĞİL'

Prof. Dr. Selma Gökahmetoğlu da bu soruna dikkat çekerken daha test yapılan bir sisteme geçişin zor olacağının da altını çiziyor:

"Mikrobiyoloji laboratuvarları bir günde daha ne kadar fazla test yapabilir bilemiyorum. Laboratuvarların arka planında sadece mikrobiyoloji uzmanları değil, biyologlar, teknikerler, yardımcı diğer sağlık personelleri gece-gündüz çalışıyorlar. Büyük bir pandemi yaşıyoruz ve sağlık personeli Mart 2020'den beri durmaksızın çalışıyor. Ve aynı insan kaynağı ile bu işi döndürüyorsunuz. Herkes yoruldu... Biz kendi laboratuvarımızda sabah 8'den gece 12'ye kadar hizmet veriyoruz. Bu çarkı döndürmek çok kolay değil. Daha fazla test yapılsın ama nasıl yapılsın yeni bir formül olabilir. Basit testler kullanılabilir. Antijen testleri olabilir. Hasta başı PCR testleri de var ancak pahalı. Maliyetini de tüm koşullarını da düşünmek gerekir."

'PCR EN İYİSİ'

Son olarak "Şu hususların da yeniden altını çizmekte fayda var" diyen Profesör Gökahmetoğlu, "Tüm alternatifler arasında PCR testleri en iyisi. Virüsteki değişiklikleri çok yakından takip etmek lazım ki Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Viroloji Laboratuvarları'nda dizi analizi yapılıyor. Gen dizisi analizleriyle virüsteki değişimi görebiliriz" ifadelerini kullanıyor.

metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel