12 yıllık Netanyahu dönemi bitmek üzere... Karar İsrail'i nereye götürecek?
Filistin ile ateşkes ilan edilmesinin ardından İsrail iç politikaya döndü. Bu dönüş 12 yıllık Netanyahu döneminin sonu olabilir. Aşırı sağ ve merkez parti yeni bir hükümet kurmak için anlaştı. Karar İsrail'i nereye götürecek? Netanyahu döneminin bitmesi Orta Doğu için ne anlama geliyor?
CAN MUMAY-MERTHAN SÜMBELLİ
İsrail’de dengeler değişmek üzere… 12 yıllık Netanyahu dönemi çok yakında sonra erebilir. Aşırı sağ görüşleriyle ön plana çıkan Yamina Partisi lideri Naftali Bennett, Başbakan Binyamin Netanyahu karşıtı bloğa katılacağını açıkladı.
Bennett siyaseten daha ortada durduğu yorumları yapılan Yesh Atid (Gelecek var) partisi lideri Yair Lapid ile ortaklık yapacak.
Peki İsrail’i Netanyahu sonrasında nasıl bir gelecek bekliyor? Başbakan olarak görev yaptığı 12 yıl boyunca Türkiye karşıtı politikaları ile tanınan Netanyahu, Filistin’e karşı gerçekleştirilen en ağır saldırılarda da hükümetinin başındaydı.
1996-1999 yılında üç yıl Başbakanlık görevi yapan Binyamin Netanyahu 2009’dan bu yana da yine kabinesinin başında. Bu onu tarihte en uzun süre görev yapan İsrailli lider yapıyor. Daha önceki Başbakanlık rekoru 14 yıl ile David Ben Gurion’daydı.
KÖRFEZ ÜLKELERİ İLE İLİŞKİ KURDU
Netanyahu görev süresinin sonlarına doğru Filistin ile gerginliği had safhaya taşıdı aynı zamanda civardaki Körfez ülkeleriyle de belki de tarihte görülmemiş şekilde iyi ilişkiler kurulmasını sağladı. Bu durum Netanyahu’nun Filistin sorununu çözmeden Arap ülkeleri ile sorunlarını aşamayacağı tezini de büyük ölçüde geriletti.
Özellikle Trump dönemi ABD-İsrail ilişkileri için bir bahar havasında geçti. Trump, ABD’deki Filistin misyonunu kapatırken, ABD’nin büyükelçilik merkezini de Kudüs’e taşıyarak Orta Doğu’da kimin yanında olduğuna dair bir mesaj verdi.
Son aylarda ise ülkesindeki Arap azınlıklar ile büyük sorunlar yaşanıyor. Netanyahu hükümeti sistematik bir şekilde ülkesindeki Arap azınlıkların üstüne gidiyor 2018 yılında çıkan bir kanun ile İsrail’de Arapça’nın ülkedeki kullanımı kısıtlandı.
TÜRK-İSRAİL İLİŞKİLERİNE OLUMLU ETKİ EDEBİLİR
Türkiye’nin eski Tel-Aviv Büyükelçisi Oğuz Çelikkol, Netanyahu'nun görevinin sona erecek olmasının Türkiye ile ilşikilere olumlu etkisi olabileceğini söylüyor. Çelikkol, “Bu değişimin Filistin konusuna olumlu yönde etki edeceğini söylemek zor” diyor.
'TEK BAŞINA İKTİDAR YOK'
İsrail’de siyaset koalisyonların işbirliğine dayalı. 2019’daki ilk iki seçimden sonra Netanyahu geçici Başbakan olarak görev yapıyordu. 2020 yılının mart ayında üçüncü kez seçim yapıldı ve rakibi Benny Gantz ile hükümet kuracak çoğunluğu sağladılar. Ama bu birliktelik sadece Aralık ayına kadar sürebildi. Taraflar devlet bütçesi konusunda derin bir anlaşmazlığa düştü.
Nisan ayında yapılan son seçimlerin ardından Cumhurbaşkanı Rivlin hükümet kurma görevini birinci olan Netanyahu’nun partisine verdi. Netanyahu aşırı sağcı grupların kendisi ile işbirliği yapmayı reddetmesinin üzerine hükümeti kuramadı.
HÜKÜMET ORTAĞI ESKİ BİR KOMANDO
Böylece hükümet kurma görevi ikinci parti olan Yesh Atid’e verildi. Bu parti İsrail’in Filistin’e bombalar yağdırdığı, Hamas arasındaki çatışmaların olduğu dönemde hükümeti kuramadı.
Hamas ve İsrail arasındaki ateşkesten sonra İsrail, iç politikaya dönerek hükümet kurma çalışmalarına hız verdi. Yesh Atid lideri Yair Lapid eski bir televizyoncu, 2012 yılında siyasete girdi ve 2013 yılında Maliye Bakanı olarak görev yaptı.
Yamina Partisi lideri Naftali Bennett ise İsrail ordusunda görev yapmış eski bir komando. Bennett’in ileri uçlardaki siyasi fikirlerinin arasında Filistin devletine tamamen karşı olmak ve Batı Şeria’nın büyük bir kısmını da işgal etmek var.
“İLK DEFA BİR ARAP-FİLİSTİN PARTİSİ…”
Koalisyon hükümetinde 7 partinin olacağını ve bu partilerin tek ortak yanını “Netanyahu’ya karşı olmaları” şeklinde değerlendiren eski Tel-Aviv Büyükelçisi, “Bu koalisyon dışarıdan bir Arap-Filistin Partisi’nin desteğiyle kurulabiliyor. İsrail kurulduğundan bu yana ilk defa bir Arap-Filistin Partisi koalisyona dıştan destek verecek” değerlendirmesinde bulunuyor. İsrail-Filistin ilişkilerine dair ABD Dışişleri Başkanı’nın İsrail’e gerçekleştirdiği ziyarete değinen Çelikkol, şu ifadeleri kullanıyor:
“Netanyahu görevi boyunca İsrail, sert ve yayılmacı politika uyguladı. ABD Dışişleri Bakanı İsrail’e gittiğinde İsrail-Filistin görüşmelerini şu aşamada canlandırmanın zor olacağına işaret etmişti.”
Ek kaynak: New York Times