İstanbul'un kıyılarındaki dolgular olası depremde nasıl etkilenir?

İstanbul'daki nüfus artışının sebep olduğu yoğun kıyı kullanımı nedeniyle İstanbul'un kıyı şeridi yıllar içinde değişti. Rekreasyon alanı, park ya da yol gibi kıyının kullanımı konusunda artan talep, beraberinde kıyılara fiziksel müdahalenin de yapılmasına neden olmakta. Özellikle Marmara Denizi sahil şeridi, çeşitli zamanlarda denize dolgu yapılarak toprak kazanma yoluyla oldukça büyük değişime uğradı.

'KUZEY ANADOLU FAY HATTINA YAKIN' 

Kahramanmaraş merkezli depremler Türkiye'nin 11 ilinde büyük yıkıma yol açarken deprem uzmanları da İstanbul'da bir deprem beklendiğini sıklıkla dile getirmekte. Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu, uygun şekilde dolgu yapılmadıysa dolgu alanlarında olası depremlerde hasar olabileceğini belirtiyor. Aydınoğlu, İstanbul'un Marmara Denizi'nin kıyı şeridine yapılan dolgu ile ilgili "Bu bölgelerde dolgu, büyük ölçüde inşaat artıklarının oralara dökülmesiyle yapıldı. Olası bir depremde o dolgu alanlarında denize kaymalar veya çökmeler olabilir" demekte.

Aydınoğlu, mühendislik hesaplamalarının ve projenin iyi yapılması durumunda ise dolgu alanlarının depremden etkilenmeyeceğini belirterek, örnek olarak ise Karaköy kıyılarına inşa edilen liman için yapılan dolgu alanını gösteriyor. 

TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Doç. Dr. Pelin Pınar Giritlioğlu ise, olası bir İstanbul depreminde Marmara Denizi kıyısındaki dolgu alanlarının da etkileneceğini söylüyor. İstanbul'un dolgu alanlarının üzerlerinde ağır yükler bulunduğunu ve bu alanlara ağır yapılar yapıldığını söyleyen Giritlioğlu, "Yenikapı gibi alanlara baktığımızda bunu çok kolay bir şekilde görebiliyorsunuz" demekte.

Marmara Denizi kıyılarındaki dolgu alanlarının bugün İstanbul'daki yeşil alanların büyük çoğunluğunu oluşturduğunu ifade eden Giritlioğlu, "Maltepe'deki dolgu alanına bakın. Maltepe içinde başka yeşil alan olmadığı için olası bir İstanbul depreminde insanlar bir refleksle oraya koşacaklar ancak deprem orayı da etkileyebilir" diyerek sözlerini sonlandırıyor.

İSTANBUL'DA DOLGU ALANLARI NERELERDE BULUNUYOR? 

Kıyı dolgu alanları, var olan kıyı şeridinin yeniden şekillendirilmesi ve mekanın kısmen ya da tamamen yapay olarak yaratılması ile oluşturuluyor. Yapay olarak üretilen kıyılar; kurutma, kazma ve kıyıyı materyal ile doldurma yöntemleri ile oluşturulmakta. 

İstanbul’un kıyı şeridi incelendiğinde en fazla dolgu zeminin Marmara kıyıları olduğu görülmekte. Bu dolgu alanların kullanım türleri arasında rekreasyon, park, spor alanları, yeşil alanlar, otopark alanları, iskele, liman, marina, dalgakıran yapıları, tersane sahası, askeri alanlar, yerleşim alanları, plaj alanları, kamu kurumları tesisleri, karayolu, miting ve gösteri alanı gibi yerler bulunuyor. Bunun yanında Karadeniz sahilinde çeşitli yerlerde ve Boğaziçi’nde Sarıyer sahilinde de dolgu zemin mevcut.

Akademisyenler Murat Uzun ve Özlem Akyüz'ün İstanbul’un Anadolu Yakasında Kıyı Dolgu Alanları ve Kullanımı başlıklı makalesine göre, İstanbul'un sadece Anadolu Yakası'nda 2018 itibarıyla 9 kilometrekareden fazla dolgu yöntemi ile denizden kazanılmış alan bulunmakta. Anadolu yakasında Kadıköy, Maltepe, Kartal ve Tuzla sahil şeridinin denizin doldurularak oluşturulması göze çarpıyor. Tuzla ilçesi tersaneler bölgesindeki dolgu alanları başta olmak üzere 2,8 kilometrekarelik alan ile birinci sırada.

Denizin doldurulmasıyla inşa edilen Maltepe Orhangazi Şehir Parkı'nın da bulunduğu Maltepe ilçesi ise, 1.8 kilometrekare alan ile ikinci sırada. 1.3 kilometrekare ile Pendik üçüncü, Caddebostan Parkı, Kalamış Parkı ve Moda Parkı gibi denizden kazanılan parkların bulunduğu Kadıköy ise 4. sırada. İstanbul'un Avrupa yakasında, Ahırkapı ile Bakırköy arasındaki sahil şeridi ve 673 bin metrekarelik Yenikapı meydanı önde gelen dolgu alanları olarak göze çarpmakta.

Ek kaynak: İstanbul’un Anadolu yakasında kıyı dolgu alanları ve kullanımı (Uzun, Akyüz, 2019), Dolgu Zemin Etkinlik Alanlarının Tasarımı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme (Ciritçi, 2022) 

Kaynak: Web Özel