İlk kez bir AİHM Başkanı Türkiye'de! Cumhurbaşkanı Erdoğan'la görüştü

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Başkanı Robert Spano, Adalet Bakanı Abdulhamit Gül'ün daveti üzerine bugün Türkiye'ye geldi.  Dört günlük ziyaret kapsamında Spano, ilk olarak  Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, ile bir araya geldi.  Bakanlıkta, basına kapalı gerçekleşen görüşme yaklaşık bir saat sürdü.

Görüşmede, Adalet Bakan Yardımcısı Şaban Yılmaz, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürü Kasım Çiçek, İnsan Hakları Dairesi Başkanı Hacı Ali Açıkgül ile Spano'ya Türkiye ziyaretinde eşlik eden AİHM'de Türkiye adına görev yapan hakim Saadet Yüksel hazır bulundu.

ERDOĞAN KÜLLİYE'DE KABUL ETTİ

 Türkiye'ye resmi ziyarette bulunan ilk AİHM Başkanı Spano, Adalet Akademisi'ndeki tören sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü.  Erdoğan'ın, Spano'yu kabulü, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde basına kapalı gerçekleşti.

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül'ün de hazır bulunduğu kabul, 45 dakika sürdü.

ŞENTOP'TAN SPANO'YA TEBRİK

Spano, daha sonra TBMM Başkanı Mustafa Şentop tarafından kabul edildi.  Şentop, makamında gerçekleşen görüşmede, Spano’yu TBMM’de ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

Şentop, 20 Nisan 2020’de AİHM Başkanlığına seçilmesinden dolayı Spano'yu tebrik etti, çalışmalarında başarılar diledi. Şentop, "Başkanlığınız döneminde AİHM ile Türkiye arasındaki ilişkilerin daha da gelişeceğini ümit ediyorum. AİHM’in, başta artan iş yükü olmak üzere, karşılaştığı sorunların farkındayız. Bunların üstesinden gelinmesi için Türkiye üzerine düşeni yapmaya devam edecektir." diye konuştu.

Türkiye'nin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni ilk imzalayan ülkelerden biri olduğuna işaret eden Şentop, sözleşmeye Türkiye tarafından verilen önemi vurguladı. TBMM'nin bu konuda attığı adımlardan bazı örnekler veren Şentop, bu kapsamda uluslararası insan hakları sözleşmelerinin kanun hükümleri ile çatışması durumunda, sözleşme hükümlerinin öncelikle uygulanmasına ilişkin 2004'te yapılan anayasa değişikliğini ve 2010'da gerçekleştirilen anayasa değişikliğiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru imkanının getirilmesini anımsattı.

Şentop, Türkiye'nin ve TBMM'nin gerektiğinde başka yasal ve anayasal adımları atmaktan çekinmeyeceğini de kaydetti.

TBMM Başkanı Şentop, görüşme sonrası Spano ve beraberindekilere 15 Temmuz hain darbe girişiminde bombalanan yerleri gezdirdi. Görüşmede, AİHM Türkiye Hakimi Doç. Dr. Saadet Yüksel, Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ve Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Türk Grubu Başkanı, AK Parti Denizli Milletvekili Ahmet Yıldız da hazır bulundu.

ADALET AKADEMİSİ'NDE KONUŞTU

AİHM Başkanı Spano, Türkiye Adalet Akademisi'nde düzenlenen '24. Dönem Hakim ve Savcı Adayları Eğitimi Açılış Töreni'ne de katıldı. Spano, törene katılan hakim ve savcı adaylarına verdiği insan hakları dersinin başında, kendisini davet eden Adalet Bakanı Gül ile Özdemir'e teşekkür etti.

AİHM Başkanı olarak ilk kez Türkiye'yi ziyaret ettiğini belirten Spano, Adalet Akademisinde ders anlatmanın kendisi için önemli ve ayrıcalıklı bir etkinlik olduğunu vurguladı. Konuşmasında, hukukun üstünlüğü ilkesinin altını çizen Spano, "Bu ilke, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sisteminin kutup yıldızı. Bize yol gösteren, ileriye gitmemizi sağlayan parlak yıldız. Hukukun üstünlüğü ilkesi, demokrasi ve insan onuru temel ilkeleriyle birlikte bugünkü hukuki ve ahlaki temeli ortaya koyuyor" ifadesini kullandı. 

Spano, konuşmasında, iç hukuk sisteminde görev yapan hakimlerin, hukukun üstünlüğüyle yönetilen demokratik toplumların inşasında ve korunmasında oynadığı role dikkat çekeceğini kaydetti.

Bu yıl, 4 Kasım 1950'de imzalanan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 70. yılını kutladıklarını dile getiren Spano, "Türkiye'nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile ilişkisi uzun ve zengin bir ilişkidir. Avrupa Konseyinin kurucu üyelerinden olan Türkiye, 18 Mayıs 1954’te sözleşmeyi onaylayarak, ilk imza koyan ülkelerden biridir" dedi.

Geçen 70 yıl içinde çok önemli başarılara imza atıldığına işaret eden Spano, "Ancak, tabii ki çok net bir husus daha var ki o da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde öngörüldüğü şekliyle Avrupa Konseyinin değerleri, bugün aslında geçmişte olduğundan çok çok daha önemli" şeklinde konuştu.

Bağımsız yargı ve hukukun üstünlüğü arasındaki ilişkinin temel alındığı ders anlatımında Spano, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne bakıldığında, hukukun üstünlüğünün, siyasi ve idari geleneklerle birlikte Avrupa ülkelerinin ortak mirasının bir parçası olarak görüldüğünü bildirdi.

AİHM Başkanı Spano, hukukun üstünlüğü bağlamındaki değerlerin, özellikle birey ile devlet arasındaki ilişkilerde, bireyleri keyfilikten korumaya odaklandığına dikkati çekti. 

Spano, hukukun üstünlüğüyle yönetilme ve bunun insan hakları açısından önemine ilişkin, demokratik toplumda, hukukun üstünlüğünün temelinde yatan ahlaki ideanın, insanın bireysel özelliklerine ve otonomisine duyulan saygı olduğunu dile getirdi.

Bu hususun sözleşmede de vurgu yapılan konulardan biri olduğuna dikkati çeken Spano, "Kişinin düşünce bağımsızlığını koruması ve beslemesi, yaşamını dilediği gibi yönetmesi, toplumsal sorumluluklarını anlaması, mutluluk, başarı ve iç huzuruna kavuşması için ve kişinin yaşadığı toplumun şeffaf, istikrarlı ve öngörülebilir olması, uyuşmazlık çözümünde bağımsız ve tarafsız mekanizmalardan istifade edilebilmesi hukukun üstünlüğü çerçevesinde kavramsal açıdan çok önemlidir" dedi.

Ekonomik kalkınma ve refahın devamı için devletlerin hukukun üstünlüğüyle yönetilmesi gerektiğine vurgu yapan Spano, "Toplumda yargının fonksiyonsuz olması, hukukun üstünlüğü ve insan haklarının esas alınmaması sonucu, topluma yabancı yatırım çekilmesi mümkün olmaz" ifadesini kullandı.

Spano, hükümetin yetkisinin, kişilerin istek ve yetkileriyle değil, hukukla düzenlenmesi ve sınırlandırılması sonucunda, kanunların muğlak ve suistimale açık değil, açık ve anlaşılır olmasını gerektirdiğine işaret etti.

Kanunların, kanunları yapan kurumlardan farklı, bağımsız ve tarafsız kurumlarca yorumlanması ve uygulanması gerekliliğine işaret eden Spano, hukukun üstünlüğü çerçevesinde bu ilkelerin olmasına değindi. 

Spano, "İktidardaki kişiler mahkemeleri kontrol edemez. Kanunlar sadece halka değil, aynı zamanda gücü elinde bulunduranlara da her an uygulanabilmelidir. Kanunun üzerinde hiç kimse yoktur" dedi.

"YARGI MENSUPLARINA KORUMA SAĞLANMASI GEREKİR"

Konuşmasında, yargı bağımsızlığına da değinen Spano, hukukun üstünlüğüyle yönetilen devletlerde, mahkemelerin kesin ve bağlayıcı kararlarının istisnasız infaz edilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulundu. 

Spano, "Devletlerin, mahkemenin otoritesine saygı göstermesi, yargıya duyulan güven ve daha geniş yorumuyla hukukun üstünlüğü için kaçınılmaz ön koşuldur" şeklinde konuştu. 

Başkan Spano, 15 Temmuz darbe girişimi sonrasındaki tutuklamalarla ilgili AİHM'e Türkiye'den şikayet ve başvuruların olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

"Mahkemenin içtihadı çok net şekilde ortaya koymaktadır ki hakimlerin tutukluluğu çok ciddi bir gözetim altındadır. (FETÖ üyesi eski Anayasa Mahkemesi Başkanvekili) Alparslan Altan kararında söylenmiş olduğu gibi 5. madde çerçevesinde tutukluluğun hukuka uygunluğunda üç unsur gözetim altında olacaktır. Birincisi, yargının toplumda önemli bir rolü vardır çünkü adaletin garantörüdür. İkincisi, yargı mensuplarına koruma sağlanması gerekir çünkü ancak böylelikle bağımsız bir şekilde faaliyetlerini yerine getirebilirler. Üçüncü olarak da yargının, demokratik toplumda diğer erkler arasında önemli bir rolü vardır. Bu noktada erkler ayrılığı ve yargı bağımsızlığını sağlayabilmek için mahkemenin yargı mensuplarını korunmasına özellikle dikkat etmesi gerekir." 

Bu konuda herhangi bir taraf tutmadığına işaret eden Spano, "Bu noktada, son kararlarda, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesinde kullanılan ifadeler, yüksek mahkemelerimiz arasındaki bu diyaloğa çok fazla uymuyor. Bu tartışılması gereken bir konu ve adli diyalog çerçevesinde bunu tartışacağımızı ifade etmek istiyorum" dedi.

Spano, Anayasa Mahkemesi Başkanı Zühtü Arslan, Kamu Başdenetçisi Şeref Malkoç, Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Başkanı Salih Tanrıkulu ve Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanı Süleyman Arslan ile görüşecek.

AİHM Başkanı Spano, 4 Eylül'de Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca ve Danıştay Başkanı Zeki Yiğit'le görüştükten sonra İstanbul'a hareket edecek, İstanbul Üniversitesinde kendisine fahri doktora unvanı verilecek. 5 Eylül'de Mardin'e geçecek olan Spano, kentteki tarihi yerleri gezecek, sivil toplum kuruluşu temsilcileriyle bir araya gelecek. Spano, 6 Eylül'de ise ziyaretlerini ve görüşmelerini tamamlayarak Türkiye'den ayrılacak.