5 SORU 5 CEVAP | Covid-19'da yeni dönem: Yerinde müdahale
Koronavirüste 'yerinde karar' dönemine resmen geçildi. Bir ilde restoranlar açıkken diğerinde kapalı mı olacak? İl sınırlarında denetim değişiyor mu? Sokağa çıkma sınırlamaları değişecek mi?
Koronavirüste ile mücadelede yeni bir döneme giriliyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın verdiği bilgilere göre illerde 100 bin kişi başına düşen vaka sayısı artık haftalık olarak yayınlacak ve illerin durumuna göre 'yerinde karar' sistemine geçilecek. Bu sisteme göre illerdeki sokağa çıkma kısıtlaması, restoranların durumu ve eğitim öğretimin gidişatına karar verilebilecek.
Tedbirlerle ilgili artık vaka sayılarına göre "Yerinde karar" dönemine geçiyoruz. pic.twitter.com/7ZVypczqfs
— Dr. Fahrettin Koca (@drfahrettinkoca) February 16, 2021
Peki Türkiye’nin Covid mücadelesinde illere göre farklı kurallar uygulanması ne kadar verimli olacak? İller arası geçişler kontrol edilebilecek mi? Sistemin dünyada başka örnekleri var mı? Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, Aile Hekimleri Derneği Federasyonu İkinci Başkanı Dr. Yusuf Eryazgan ve İstanbul Tabip Odası Genel Sekreteri Dr. Osman Küçükosmanoğlu Haberglobal.com.tr okurları için yanıtladı.
1-İL BAZINDA ÖNLEM ALINMASININ ARTILARI NE OLUR?
Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol: İlk kez vaka-hasta dağılımı ile ilişkili bir veri detayı paylaşılıyor. Bu verilerde iller arası dağılımın ne kadar farklı olduğu anlaşıldı. Veriler genel olarak orta düzeyli bulaşma olarak tanımlanan 10-49/100.000 bandında. Güneydoğu ve Doğu Anadolu ile Karadeniz arasında çok farklılık var. Bu illerde 100 binde olgu sayısı dışında, test pozitiflik yüzdelerini de bilmek çok önemli. 100 binde olgu sayısı, yapılamayan testler nedeniyle mi böyle bunu anlamak lazım.
Dr. Yusuf Eryazgan: Salgınla mücadelede il bazında önlem alınmasının gerekliliğini, bazı bölgelerde toplu organizasyonlar nedeniyle meydana gelen vaka artışlarından görüyoruz. İl il önlemler alınmasıyla birlikte bu toplu organizasyonların önüne geçilecektir. Bu nedenle başka bölgeler etkilenmeden, önlem alınan bölgede vaka sayılarında düşüş görülecektir.
Dr. Osman Küçükosmanoğlu: Hatta bu çemberi daha da daraltıp ilçe ve mahalle bazında dahi önlemler alınabilir. Aynı zamanda bu adım vaka sayısı az olan illerde okulların açılması için de çok önemli bir adım olacaktır. Hiç vaka görülmeyen veya çok az vaka görülen bir köyde okul hemen açılabilir. Ancak bu durumda yaygın test yapılması mutlaka gerekir.
2-KISITLAMALARIN ÇOK OLDUĞU İLLERDEN AZ OLDUĞU İLLERE DOĞRU İNSAN GEÇİŞİ OLUR MU?
Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol: Önlemler öncelikle tüm Türkiye’de salgını azaltmaya dönük olmalıdır. Ayrıca olgu sayısı düşük görünen illerle diğer iller arasındaki farkın, yapay olarak yetersiz test yapmaktan ya da insanların tespit edilme korkusundan kaynaklanmadığı anlaşılmalıdır. Türkiye‘de salgın izleme imkanlarının da iller arasında büyük farklılık gösterdiği unutulmamalıdır.
Dr. Yusuf Eryazgan: Bu önlemlerin en başında vaka sayısının çok olduğu illere öncelik verilmeli. Önlemler alınmaya başladığı tarihten itibaren mutlaka geçişler olacak. Bu geçişlerin önüne geçilmeli. İllerin giriş ve çıkışlarında mutlaka önleyici tedbirler alınmalı. Yoksa virüsün dolaşım hızı azaltılamayacak ve iller arasında ciddi bir taşıyıcılık oranı oluşacaktır.
Dr. Osman Küçükosmanoğlu: Bazı illeri daha özgür hale getirip, bazı illerde kısıtlamalar arttığında iller arası geçişlerde yoğunluk yaşanma ihtimali yüksek. Bu sebeple iller arası geçişlerde denetimi sıkı bir şekilde gerçekleştirmek gerekiyor. Eğer bu konuda yeterli önlemler alınmazsa özellikle yaz aylarında gördüğümüz gibi iller arası bulaş hızında ciddi bir artış görebiliriz.
3-VAKA DÜŞÜŞÜ GÖRÜLEN İLLERDE RESTORANLAR AÇILABİLİR Mİ?
Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol: 10-49/100 bin bandında olan illerde okullar ve küçük işletmeler yakın izlenerek ve dikkatle açılabilir. Ancak 100/100 bin olan illerde asla açılmamalı. Olgu sayılarını azaltıcı yeni tedbirler alınmalıdır. 50-99/100 bin olan iller dikkatle izlenmeli. Bu illerde gerekirse daha kapsamlı kısıtlamalara gidilmelidir.
Dr. Yusuf Eryazgan: Bugüne kadar birçok noktada ekonominin devamı için HES kodu uygulaması gerçekleştirildi. Buna en büyük örnekler, AVM’ler ve seyahetlerde zorunlu tutulan HES kodları. Önlemler alınmaya başladıktan sonra bir süre yine aynı şekilde belirli sayıda müşteri ve sıkı kontrollerle restoranların açılması da gündeme gelebilir.
Dr. Osman Küçükosmanoğlu: Restoranların açılması elbette ki vaka sayılarına bağlı. Eğer önlemlerin yeteri kadar alındığı ve vaka sayısında da gözle görülür bir düşüş sağlandığı takdirde restoranların açılma ihtimali olabilir. Ancak bunu önlemler dahilinde yapmamız gerekiyor.
Vakalarda gözle görülür düşüşler olan bazı bölgelerde restoranlar açılabilir ancak masa sayısı azaltılmalı ve çalışanlara periyodik aralıklarla mutlaka test yapılmalıdır. Aynı zamanda müşterilere HES kodu ile giriş imkanı verilmelidir.
Her ilin kendine özgü Covid-19 tedbirleri uygulayacak olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? #COVID19
— Haber Global (@HaberGlobal) February 17, 2021
4- SALGININ TEK MERKEZDEN YÖNETİLMESİ SORUNLARA YOL AÇTI MI?
Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol: Bilim ve epidemiyolojik ölçütlerin göz ardı edildiği yalnızca politik tercihler ile yürütülen bir salgın süreci, çok fazla mağduriyet, çok fazla ölüm ve bir türlü nefes aldırmayan bir salgın hızı ile sonuçlandı. Toptancı bir yaklaşım ile kurallara uyan ve risk oluşturmayacak işletmeler, bir yıldır okulsuz kalan çocuklar salgının mağdurları oldu. Bazı illerdeki sağlık altyapısının yetersiz olması, hastalığın artmasına ve çok sayıda sağlıkçının ölümüne yol açtı.
Dr. Yusuf Eryazgan: Aslında çok daha öncesinde il bazında önlemler getirilebilirdi. Bazı bölgelerde vaka sayıları yüksek seyrederken, bazı bölgelerde düşük rakamları görüyordu. Aslında vaka sayısı yüksek olan yerlerde bazı konularda sert önlemler getirilmesi gerekirdi. Kaldı ki bunu yaz döneminde Antalya, İzmir gibi illerde açık bir şekilde gördük. Aynı şekilde tatil dönüşünde benzer bir durumu İstanbul’da da gördük. Sert tedbirleri bölgesel olarak almak bu nedenle çok önemli.
5-BÖLGESEL ÖNLEMLERİN DÜNYA’DA ÖRNEKLERİ VAR MI?
Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol: Bölgesel önlemlerin alınmasa en büyük örneklerden biri ABD. Eyaletler arası salgın hızları çok fazla farklılık gösteriyor. Bazı eyaletler aldıkları önlemlerle birlikte salgın hızını iyi kontrol etti. Salgının hızının iyi kontrol edildiği bu eyaletlerde, hem hastane kapasiteleri aşılmadı hem de okullarda eğitime devam edilebildi. Ancak bazı eyaletlerde de salgın çok yıkıcı seyretti.
Dr. Yusuf Eryazgan: Bu gibi yasaklara başka ülkelerde de daha önce rastladık ve geri dönüşleri de olumlu oldu. Örneğin Çin’de genel yasakların yanı sıra lokal olarak yasaklar da uygulandı. Salgının başlangıç noktası olmalarına rağmen kısa sürede belirgin seviyede salgının üstesinden geldiler. Aynı zamanda Çin ile birlikte İtalya ve Fransa’da da buna benzer lokal önlemler alındı ve fayda sağlandı.
Dr. Osman Küçükosmanoğlu: Çin’in Wuhan şehrinde alınan önlemler buna en iyi örnek. Şehirde belirli bir süre tam kapanma gerçekleştirildi. Bu süreçte halkın büyük çoğunluğuna da test yapıldı. Şu an geldikleri noktada gayet başarılı bir yerdeler. Wuhan’ın yanı sıra Almanya ve Kuzey İtalya da bu konuda iyi bir örnek olabilir.
Kaynak: Web Özel