2 levha ve 3 fay hattı kesişiyor | 10 Ocak 1901’de Kahramanmaraş’ta...

6 Şubat günü Kahramanmaraş'ta Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki iki deprem Türkiye'nin bir deprem ülkesi olduğunu bir kez daha acı bir şekilde hatırlattı. Bölgeden geçen Doğu Anadolu Fay Hattı, 10 ilde büyük yıkıma neden oldu. AFAD Deprem Risk Azaltma Genel Müdürü Orhan Tatar, Kahramanmaraş ve çevresinde en son bu kadar yıkıcı bir depremin 1114 yılında gerçekleştiğini belirterek, uzun yıllar bu bölgenin "sismik bir boşluk olarak" kaldığını ifade etti. Peki Kahramanmaraş ve çevresinde bugüne kadar hangi depremler meydana geldi? 

DOĞU ANADOLU FAY HATTI KAHRAMANMARAŞ'TA İKİ KOLA AYRILIYOR

Karaların ve denizlerin bulunduğu yer kabuğu, levhalardan oluşuyor. Yer kabuğunu oluşturan levhaların birbirleriyle çarpışması, birbirini itmesi ya da bir levhanın başka bir levha üzerine çıkması sonucu depremler meydana geliyor. Türkiye'nin üzerinde bulunduğu Anadolu levhası ile Arap Yarımadası levhası arasında ise Kahramanmaraş depremlerinin de meydana geldiği Doğu Anadolu Fay Hattı bulunuyor. Söz konusu iki levhanın çarpışması ya da birbirini itmesiyle bu bölgede depremler meydana gelmekte. İtalyan bilim insanı Carlo Doglioni, Corierre della Serra gazetesinde yaptığı değerlendirmede Anadolu levhasının Arap levhasına doğru 3 metre ilerlediğini belirtiyor.

Kuzey Anadolu Fay Hattı ile beraber Türkiye'deki en önemli fay hatlarından biri olan Doğu Anadolu Fay Hattı, Bingöl'ün Karlıova ilçesi civarından başlıyor. Elazığ'ın Palu ve Malatya'nın Pötürge ilçelerinden geçen fay, Adıyaman'ın Gölbaşı ilçesinden Kahramanmaraş'a giriyor. Kahramanmaraş'ın Türkoğlu ilçesinde çatallanan fayın bir kolu Amanos Dağları boyunca devam ederken bir kolu da Ceyhan üzerinden Akdeniz'e girmekte. Doğu Anadolu Fay Hattı'nın uzunluğu ise yaklaşık 580 kilometre.

1114 YILINDAKİ BÜYÜK DEPREM 

Doğu Anadolu Fay Hattı'nın önemli parçalarından Gölbaşı-Türkoğlu segmenti ise, Kahramanmaraş'tan geçmekte. Kahramanmaraş'ta en büyük deprem ise, tarihçilere göre 1114 yılında gerçekleşti. Deprem, 29 Kasım günü sabahın çok erken saatlerinde herkesin uykuda olduğu bir saatte meydana geldi. Tarihçiler depremin çok şiddetli olduğunu tüm Kahramanmaraş'ın toprak altında kaldığını söylüyor. Dönemin tarihçilerinin kaydettiğine göre, bu depremde sadece Kahramanmaraş merkezinde yaklaşık 40 bin kişi hayatını kaybetti. Depremin Kahramanmaraş harici Elbistan, Kozan, Adıyaman, Şanlıurfa, Halep gibi şehirlerde de yıkıma yol açtığı belirtiliyor. Felaketin ardından birçok şehrin etrafındaki surların da yıkıldığı ifade ediliyor.

KAHRAMANMARAŞ'TAKİ SON DEPREMLER

Bahse konu tarihten bu yana Kahramanmaraş'ta 6 Şubat 2023'te meydana gelen iki büyük depreme kadar böylesi büyüklükte bir felaket yaşanmadı. 1900’den günümüze Kahramanmaraş il sınırları içinde meydana gelen en büyük deprem, 10 Ocak 1901'de Ekinözü ilçesinde gerçekleşti. Bu depremin büyüklüğü 5.5 olarak ölçüldü. Bunu 1908'de Nurhak ilçesinde yaşanan 5.3 büyüklüğündeki deprem ve 1961'de il merkezinde gerçekleşen 5.0 büyüklüğündeki deprem takip etti. 1996 ve 2012 yıllarında Kahramanmaraş'ın Andırın ilçesinde büyüklüğü 5.0 olan 2 deprem, 2012'de ayrıca Pazarcık ilçesinde 5.1 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.

Doğu Anadolu'da en büyük deprem ise 26 Aralık 1939'da Erzincan'da yaşandı. 7.9 büyüklüğündeki deprem sonucu 32 bin 962 kişi hayatını kaybetti. Felaket, Cumhuriyet tarihinin ölçülen en büyük depremi olarak kayıtlara geçti. Bu depremi 1949 yılında 6.7 büyüklüğündeki Bingöl Karlıova, 1966 yılında 6.9 büyüklüğündeki Muş Varto depremleri takip etti. 1971 yılında gerçekleşen Bingöl depremi 6.8, 1975'te meydana gelen Lice depremi ise 6,6 büyüklüğünde ölçülmüştü.

24 Kasım 1976'da ise Türkiye'nin en büyük depremlerinden biri meydana geldi. Van'ın Muradiye ilçesinin Çaldıran bucağında büyüklüğü 7.5 olan bir deprem meydana geldi. Deprem sonucu 3 bin 840 kişi hayatını kaybetti. 1992 yılında meydana gelen 6,8 büyüklüğündeki Erzincan depremi ile 2003 yılında meydana gelen 6.4 büyüklüğündeki Bingöl depremleri de bu bölgede görülen diğer sarsıcı depremlerden.

Diğer yandan, Anadolu'nun doğu bölgelerinde 23 Ekim 2011'de meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki Van depremi ve 24 Ocak 2020'de yaşanan Elazığ depremi hala hafızalardaki tazeliğini koruyor.

Kaynaklar: Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve yakın yöresinin depremselliği (İmamoğlu, Çetin, 2007), Coğrafi bilgi sistemleri ile Kahramanmaraş ilinin afetselliğinin incelenmesi (Karaağaç, Karaman, Aktuğ, 2019), Deprem nedir ve nasıl korunuruz? (İşçi, 2008), Maraş Depremi 1114 (Kesik, 2012)