Dünyanın dört bir yanında aynı soru: Aşı sevkiyatında ne oluyor?

Türkiye, koronavirüs ile mücadelesinde bir yılı geride bırakırken dünya da bir buçuk yıla doğru hızla ilerliyor. Bu ilerleyişte insanlık şu an üçüncü dalga ile mücadele etmekte. Bu dalganın ve gelecekteki muhtemel dalgaların bu denli sert geçmemesi için aşılanma ve bu sayede elde edilecek toplum bağışıklığı önemli bir rol oynuyor.

Dünya aşılamaya geçti, bu alanda herkesten hızlı adımlar atan da var, önemli yol kaydedip artık normalleşmeye geçme planları yapan da... ABD, Birleşik Krallık ve İsrail bu noktada öne çıkıyor. Bir de aşı tedariğinde zorluk çeken ülkeler var. 

Peki AB neden aşı bulmakta zorlanıyor? Türkiye ne durumda? Üçüncü dünya ülkeleri ne yapacak?..

TÜRKİYE: AŞI VARKEN ÇOK HIZLIYIZ AMA...

Türkiye şu an 5.5 milyon vatandaşına iki doz aşı uygulamış durumda. Our World In Data verilerine göre Türkiye, ABD ve Hindistan'ın ardından dünyada üçüncü sırada yer alıyor. En az bir doz aşı olan insan sayısında ise Türkiye 5. sırada yer almakta.

ABD (83.93 milyon), Hindistan (42.73 milyon), Birleşik Krallık (28.33 milyon) ve Brezilya'nın (11.56 milyon) ardından 5. sırada yer alan Türkiye'de 8.09 milyon insan en az bir doz aşı olmuş durumda. ?

Tablolar: Our World In Data (Fotoğrafa tıklayarak tabloyu büyütebilirsiniz. ?)

Tabloya göre Türkiye iyi bir konumda gözüküyor ancak endişeler geleceğe yönelik. Oturmuş sağlık sisteminin yanı sıra, hızlı işleyen bürokratik sistem ve tercih edilen Sinovac aşısının görece kolay saklama ve lojistik koşulları sayesinde Türkiye eldeki aşıları hızlı bir şekilde uyguladı ancak yeni dozlara ulaşmak gerekiyor.

Hürriyet'ten Nuray Babacan'ın haberine göre aşı tedariğinde yaşanan sıkıntılarla ilgili olarak farklı iddialar var. 10 milyon aşının nisan ayının başına kadar geleceği iddialarının yanı sıra aşının yetiştirilemediği, Çin'in kendi vatandaşlarını yoğun biçimde aşılamaya başlaması, başka ülkelerin Çin aşısına talip olması ve Çin'in Türkiye'den fiyat artışı istemesi öne sürülen iddialar arasında yer alıyor.

BAKAN KOCA'DAN PFIZER AÇIKLAMASI

Bu iddiaların yanı sıra Pfizer/BionTech aşısının Türkiye’de ne zaman kullanılacağı da tartışılırken Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 24 Mart akşamı yaptığı iki paylaşımla mRNA teknolojisi ile üretilen aşının Türkiye’ye geldiğini belirtti.

Biontech aşısı geçen hafta 5.800 doz test edilmek üzere ülkemize ulaştı. Dün ise yaklaşık 750 bin doz aşı teslim aldık. Testler ve klinik araştırma dışında ilk kez Biontech aşısı geldi. Güvenlik testleri yapılıyor ve önümüzdeki hafta sırası gelen vatandaşlarımıza uygulanacak. pic.twitter.com/ENDMpAd9rt

— Dr. Fahrettin Koca (@drfahrettinkoca) March 24, 2021

Bakan Koca, “Biontech aşısı geçen hafta 5 bin 800 doz test edilmek üzere ülkemize ulaştı. Dün ise yaklaşık 750 bin doz aşı teslim aldık. Testler ve klinik araştırma dışında ilk kez Biontech aşısı geldi. Güvenlik testleri yapılıyor ve önümüzdeki hafta sırası gelen vatandaşlarımıza uygulanacak” ifadelerini kullandı ve ekledi:

“Bugün ayrıca 700 bin dozdan fazla Biontech aşısı daha ülkemize ulaştı. Böylece yaklaşık 1.4 milyon doz kullanıma hazır aşı ulaşmış oldu. Bu aşı ülkemizde ilk defa kullanılacak. Aşı, saklama koşulları uygun olan her merkezimizde uygulanacak.”

Bugün ayrıca 700 bin dozdan fazla Biontech aşısı daha ülkemize ulaştı. Böylece yaklaşık 1.4 milyon doz kullanıma hazır aşı ulaşmış oldu. Bu aşı ülkemizde ilk defa kullanılacak. Aşı ,saklama koşulları uygun olan her merkezimizde uygulanacak.

— Dr. Fahrettin Koca (@drfahrettinkoca) March 24, 2021

Aşının menşei ne olursa olsun Türkiye'nin aşıya ulaşması ve aşı sayesinde toplum bağışıklığı kazanması normale dönüş için en kritik faktör.

Kamu çalışanlarının aşılanması noktasında da tedarik sıkıntısı görülürken, konuya ilişkin 12 Mart'ta Haber Global tarihli Erhan Ertürk ile Ana Haber Bülteni'nde yer alan haberde (aşağıdaki videoda ?) 1 milyon 259 bin öğretmenden yalnızca 80 bininin aşılandığına dikkat çekilmişti. Okulların da açıldığı normalleşme adımları içinde aşıya erişim oldukça önemli zira aşı vakaların hastaneye yatma oranını da ciddi oranda düşürüyor.

AB: TEDARİK SIKINTISI VE GERGİNLİKLER

Avrupa Birliği ülkeleri üçüncü dalgayı sert bir şekilde yaşarken bu dalganın etkisinin yüksek olmasında aşı tedariği noktasında yaşanan sıkıntı da önemli bir rol oynuyor.

Özellikle AstraZeneca ile yaşanan problem günden güne ısınıyor ancak sıkıntı ocak ayının sonlarına kadar gidiyor. 22 Ocak'ta AstraZeneca, Kıta Avrupası’nda yer alan tedarik zinciri içindeki bir tesiste “sorun yaşandığı” için AB’ye öngörülenden daha az doz aşı temin edebileceklerini belirtmişti.

AB ise AstraZeneca'nın AB dışında, başka ülkelere kesintisiz sevkiyatı sürdürdüğünden şüpheleniyordu. İhracat kısıtlaması fikrini gündeme taşıyan isimler arasında yer alan Almanya Sağlık Bakanı Jens Spahn, AB’nin, Avrupa’da üretilen ya da şişelenen hangi aşının AB bölgesini terk ettiğini bilmesinin adil olacağını dile getirmişti.

Almanya Sağlık Bakanı Jens Spahn (Fotoğraf: Reuters)

AstraZeneca, AB ile Ağustos’ta yapılan anlaşmada 400 milyon doz taahhüdü vermişti. AB aynı zamanda şirkete üretim kapasitesinin artırılması için 336 milyon Euro ön ödeme yapmıştı.

Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel, üreticileri imzalanan sözleşmelere uymaları konusunda net bir şekilde uyarırken “Gerekirse sözleşmelere saygı göstermelerini yasal yollara başvurarak sağlayacağız” demişti.

HENÜZ İNGİLTERE'DEN AB'YE İHRAÇ YOK...

AstraZeneca'nın İngiltere'deki iki fabrikası da AB'nin tedarikçileri arasında görünse de şu ana kadar İngiltere'den AB'ye aşı ihraç edilmiş değil.

Pfizer da bu süreçte ağır eleştirilerle karşı karşıya kalmıştı. İtalya ve Çekya’dan en sert tepkiler gelirken İtalyan hükümeti yaşanan gecikmeden ötürü hukuki süreç başlatacakları yönünde uyarıda bulunmuştu.

Roma'da bir sağlık merkezinde uygulanmayı bekleyen AstraZeneca dozları. Dolapta 'Dokunma' (Non toccare) yazmakta... (Fotoğraf: Reuters) 

Her AB üyesi Pfizer ile sevkiyat üzerine ayrı bir anlaşma yaptığını belirtmekte fayda var. AB, birliğe üye ülkelerde uygulanan Pfizer-BioNTech aşısından 600 milyon doz sipariş vermişti. Şu anda AB bölgesinde toplamda 60.44 milyon doz aşı uygulandı. 100 kişiye oranlandığında aşı 13.59 kişi sonucuna ulaşılıyor.

Kıyaslama yapmak gerekirse Türkiye'de bu oran, 16.11 olarak karşımıza çıkıyor.

ÖNE ÇIKANLAR...

Öne çıkan üç başarılı ülke ise ABD, Birleşik Krallık ve İsrail... Nüfusunun yarısından fazlasını tamamen aşılayan İsrail, normalleşme adımları atarken kontrolü de elden bırakmıyor. Her geçen gün yeni bir eyaletin kısıtlamaları gevşettiği ABD'de de aşılama tüm hızıyla devam ediyor. Tek doz aşı olan Johnson & Johnson aşılamada fark yaratacak.

'BAŞARININ SEBEBİ KAPİTALİZM VE AÇGÖZLÜLÜK'

Birleşik Krallık da aşılamada güçlü ilerliyor. Son olarak Başbakan Boris Johnson'ın sözleri ise tartışma yarattı. Özel bir toplantıda "Aşı konusunda başarıya ulaşmamızın nedeni kapitalizm, bunun nedeni açgözlülük, dostlarım" dediği öne sürülen Johnson'ın aktarılana göre şakayla karışık kurduğu bu cümle ağzından çıkar çıkmaz geri adım attığı ve katılımcılarından "sözlerini ortak hafızalarından silmelerini" istediği İngiliz basınında yer aldı.

COVAX MESELESİ

Aşının adil dağılımı meselesi de Birleşmiş Milletler'in gündeminde... Üçüncü dünya ülkeleri zamanla COVAX sayesinde aşıya ulaşacak. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Şubat 2021'de “Covid-19 aşılarının yüzde 75'ini sadece 10 ülke kullanırken 130'dan fazla ülkeye tek bir doz dahi aşı bile gitmedi” ifadelerini kullanmış ve Dünya Sağlık Örgütü'nün küresel aşı programı COVAX'in desteklenmesi gerektiğini söylemişti. COVAX’ın adı son olarak; AB ile AstraZeneca arasında yaşanan gerilimde de yer aldı.

Euronews’de yer alan habere göre Avrupa Komisyonu'nun talebiyle İtalyan güvenlik güçleri Roma yakınlarında Catalent firmasına ait fabrikada depolanmış bir şekilde Covid-19 aşısı bulmuştu. Bir İtalyan yetkili bulunan aşıların Belçika'ya gönderileceğini açıkladı.

Gabriel Attal (Fotoğraf: Reuters)

'AB ENAYİ YERİNE KONAMAZ'

Fransız hükümet sözcüsü Gabriel Attal (fotoğrafta ?) da yaklaşık 30 milyon doza el konduğunu belirterek "AB, aşılar konusunda enayi yerine konamaz” dedi. AstraZeneca, söz konusu aşıların büyük bir kısmının teslim adresinin AB ülkeleri olduğunu geri kalanının da Dünya Sağlık Örgütü'nün önceliğinde kurulan COVAX programı üzerinden yoksul ülkelere gönderilmesinin planlandığını açıkladı.

AKSAKLIKLAR...

Öte yandan UNICEF, COVAX adına yaptığı açıklamada üretim aksaklıkları nedeniyle programa dahil olan ülkelere teslimatın gecikeceğini açıkladı. Buna ek olarak Hindistan, AstraZeneca aşısının ihracatını, artan vakalar nedeniyle aşıların ülke içinde kullanımına ihtiyaç duyulması nedeniyle, geçici olarak durdurma kararı aldı.

COVAX projesi; DSÖ, GAVI ittifakı ve Salgın Hastalıklara Hazırlık Buluşları Koalisyonu (CEPI) tarafından yoksul ülkelerin aşı alımındaki dezavantajlı konumuna çare üretmek için hayata geçirildi.

COVAX programı için şu ana kadar 6 milyar dolar toplandı. 2021'de program için 2 milyar dolar daha toplanması gerekiyor.

COVAX projesi kapsamında, son olarak Hindistan'daki Serum Enstitüsü tarafından üretilen 600 bin doz AstraZeneca/Oxford aşısı Hindistan'ın ihracatı durdurma kararından bir gün önce, 24 Şubat’ta Gana'nın başkenti Akra'ya ulaştı. Kenya, Somali, Honduras, Etiyopya, El Salvador ve Kamboçya da COVAX sayesinde aşıya ulaşan ülkeler arasında yer alıyor.

Gavi İttifakı, yoksul ülkelerin aşıya erişimini sağlamak amacıyla 2000 yılında kurulmuş uluslararası bir kamu-özel ortaklığıdır. Gavi İttifakı; UNICEF, Dünya Bankası, Dünya Sağlık Örgütü, Bill & Melinda Gates Vakfı ve Dünya Bankası öncülüğünde kuruldu. (Fotoğraflar: Reuters)

COVAX, Pfizer-BioNTech, AstraZeneca-Oxford, Johnson & Johnson ve Sanofi/GSK ile aşı anlaşmaları yaptığını duyurdu. Son olarak Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (RDIF) Direktörü Vladimir Primak, Sputnik V aşısının COVAX’a katılımı için gerekli başvurunun yapıldığını duyurdu.

Kaynaklar: Reuters, Our World In Data, Gavi, DSÖ, BBC, Euronews, COVAX

Kaynak: Web Özel