4 SORU 4 CEVAP: 128 milyar dolarlık tartışma

Merkez Bankası'nın son iki yılda yaşadığı rezerv kayıpları yeniden siyasetin gündemine oturdu. Peki Merkez Bankası'nın rezervlerine ne oldu, net rezervlerin eksiye düşmesi ne anlama geliyor? Kuru belli bir seviyede tutmak için rezervlerin satılması doğru muydu, TL'nin değer kaybetmemesi için neler yapılabilirdi, tüm bunlar hane halklarını nasıl etkiliyor? Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan'ın dediği gibi "bir siyaset malzemesine mi dönüştürülüyor" yoksa muhalefetin ileri sürdüğü gibi rezerv politikası kötü mü yönetildi?

Tüm bunları Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan ve Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu Haberglobal.com.tr okurları için anlattı. Önce baştan alalım...

1-Nedir bu Merkez Bankası tartışması?

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu uzun süredir, iktidarı Merkez Bankası’nın döviz rezervlerini eritmekle suçluyor. Parti’nin Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak ise, dün Twitter’dan yaptığı açıklamada, “TCMB'nin 56 milyar dolar swap yükümlülüğü dikkate alındığında, 18 Şubat itibarıyla, net rezervler (Eksi) -57 milyar dolar. 2019 başında bu +54 milyar dolar idi. İki yılda ne oldu da, TCMB 70 sente muhtaç hale geldi? İşte bu 'devlet krizidir.' Bunun sorumlusu kim Sn. Erdoğan?” ifadelerini kullandı.

Dün muhalefete sert yanıtlar veren Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ise, Merkez Bankası rezervlerinin eksi 57 milyar dolar seviyesinde olmadığını, 95 milyar dolarlık rezervi olduğunu söyledi. “Bunlar sahtekar" diyen Erdoğan, "Ne diyorlar? Şu anda Merkez Bankası’nın döviz rezervi sıfırlandı, hatta daha ileri gittiler sıfırın altına düştü. Göreve geldiğimizde 27.5 milyar dolar döviz rezervi vardı. Merkez Bankası’nın şimdi 95 milyar dolar döviz rezervi var" diye konuştu. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu arasında Merkez Bankası üzerinden sert bir tartışma yaşanıyor. Fotoğraf: AA

'BERAT BEY'İN TALİHSİZLİĞİ...'

Son zamanlarda CHP'nin eski Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ı hedef alan bir kampanya yürüttüğüne dikkat çeken Erdoğan, "Berat Bey'in önce enerjide, ardından ekonomide ifa ettiği görevlerdeki en büyük talihsizliği, 'damat' sıfatının, bu alanlardaki birikimi, gayreti ve başarısının önüne geçirilmiş olmasıdır. Eğer herhangi bir siyasetçi olarak bu işleri yapsaydı kendisiyle ilgili değerlendirmeler daha objektif yapılabilirdi diye düşünüyorum" diye konuştu.

Ekonomistler ve analistler ise, kendilerinin Merkez'in rezervlerindeki sapmaları sorgulamalarıyla birlikte yanlış haber akışlarının çoğaldığını anlatarak "Merkez'in rezervleri buharlaştı" gibi yanlış söylemlere evrildiğini söylüyor.

2-Ne kadar rezerv var?

TCMB verilerine göre, brüt rezervler 2019 sonunda yaklaşık 80 milyar dolar iken Şubat 2020 itibarıyla 53.7 milyar dolar. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın dün "Merkez Bankası’nın 95 milyar dolar döviz rezervi var" ifadesi, 53.7 milyar dolar brüt döviz rezervi ve 42 milyar dolarlık altın rezervinin toplamından oluşuyor. CHP'ye dayanan hesaplamalarda ise, Merkez'in son 2 yılda yaklaşık 128 milyar dolarlık rezerv kaybı yaşadığı belirtiliyor.

Döviz rezervlerindeki azalmanın 128 milyar dolar değil, 65.5 milyar dolar olduğunu hesaplayan Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ise, şunları söyledi: "2021 başı itibarıyla hesaplama yaparsak Merkez Bankası'nın 43.9 milyar dolar altın, 48.7 milyar dolar döviz brüt 92.6 milyar dolara sahip olduğu görülüyor. Net rakamlarla altın 32.4 milyar dolara, döviz eksi 18.8 milyar dolara geriliyor, net uluslararası rezervler 13.6 milyar dolar çıkıyor.

Swap yoluyla 5.8 milyar dolar altın, 54.9 milyar dolar döviz, toplam 60.7 milyar dolar ödünç alındığı görülüyor. Swaplar Hariç Net Rezerv Pozisyonu eksi 47.1 milyar dolar oluyor. Yıla 18.4 milyar dolarla başlanıp, 2020’yi eksi 47.1 milyar dolarla kapatınca 1 yılda döviz rezervlerinde 65.5 milyar dolar eksilme görülüyor."

Merkez Bankası’nın rezerv durumu internet sitesinden şeffaf olarak takip edilebilmekte. 12 Şubat haftası için rezerv bilgilerine buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

3-Rezervlere ne oldu?

Peki, Merkez Bankası'nın rezervlerine ne oldu? "Buharlaştı" söylemine itiraz eden ekonomistlerin açıklaması şöyle: "Şu an 95 milyar dolar brüt rezerv görüyorsak, aslında 200 milyar doları aşkın görmemiz gerekiyordu. Olması gerekenin altında çıkıyor rakam. Çünkü muhasebeselleştirmede farklılılaştırma yapıldı. İki rakam birbirini tutmamaya başladı. Bu durum defalarca Merkez Bankası'na da soruldu ama yanıt alınamadı. O para buhar olmadı. Farklı bir muhasebeselleştirmeyle kamu bankalarına verildi. Kamu bankaları dünya kadar döviz sattı iki yıldır.

Bir haftada 3 milyar dolar satıldığını gördük. Kuru kontrol altında tutmak için piyasaya döviz satıldı. Kurda 6.85 seviyelerini korumak amacıyla, 1.5 ayda 30 milyar dolar satıldı. Yani buhar olan bir para yok. Hatalı yapılan uygulamalar var. Söz konusu 128 milyar dolar piyasaya satılmıştır. O satılan para ülkenin döviz ihtiyacı varken dışarıya gitti. Fakat tartışma şekli, söylemler hatalı."

 Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu

4-Merkez Bankası rezervlerini artırmak için nasıl bir yola başvurabilir?

Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan, "Son 3 aydaki ekonomi politikaları, önceki dönemin tersine veya o uygulamaların düzeltilmesi şeklinde oldu. Faizi piyasa şartlarının altında tutmak, çok yoğun bir şekilde dövize yönelimi artırdı. Dövizdeki yükselişi yavaşlatmak için de rezervler kullanıldı. Burada kamu bankaları aracılığıyla döviz satımı yapıldığını gördük. Bu durum kamu bankalarını döviz açık pozisyonlarını da olumsuz etkiledi. Rezervlerde de azalmaya yol açtı. Ancak bu sürdürülebilir bir durum yaratmadı" dedi.

Ancak yüksek faiz politikasıyla birlikte enflasyonla daha etkin bir mücadelenin verildiğini aktaran Erkan, şöyle devam etti: "Merkez Bankası, ilerleyen dönemde kaybedilen rezervlerin yerine konması için döviz alımı yoluna da gidecek. Rezervler kademeli şekilde güçlendirilecek. Kurun serbest dalgalanmasını bozmadan bu döviz alımlarını yapmaya dikkat edilecek. Bundan sonra sıkı para politikasının uygulanmaya devam etmesi, enflasonla mücadele diğer taraftan da rezervlerin yeniden tesisi şeklinde adımlar gelecektir." 

Kaynak: Web Özel