100 yıllık münasebet: Türkiye-Afganistan

Amerika Birleşik Devletleri Afganistan’dan çekildikten sonra Türkiye hem bölgede alacağı rol hem de sınırlarına gelen yeni Afgan mülteciler ile birlikte yeni bir döneme giriyor. 

Afganistan Türkiye’nin çok köklü tarihi ilişkilerinin olduğu bir ülke. Örneğin Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulduktan sonra alınan ilk kararlardan biri Kabil’de diplomatik temsilcilik açmak olmuştu.

Burada Afgan asıllı bir Türk subayı olan Abdurrahman Samadan temsilci olarak atanmış ve bu olay bir yabancı ülkenin Afganistan'da kurduğu ilk diplomatik misyon olarak kayıtlara geçmişti. Ayrıca Afgan halkının Kurtuluş Savaşı’na yaptığı maddi yardımlar da iki ülkenin ilişkilerinin güçlenmesine sebep olmuştu.

TBMM'Yİ TANIYAN İKİNCİ DEVLET

Afganistan ise TBMM’yi tanıyan ikinci devlet olma özelliğine sahipken (1921) Türkiye, 1920-1960 yılları arasında Afganistan’ın modern bir devlet olma çalışmalarına ciddi şekilde destekte bulunmuştu.

Sovyetler Birliği’nin ülkeyi işgali ile birlikte Türkiye-Afganistan ilişkileri 1989 yılına kadar bir duraklama dönemine girdi.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın Türkiye-Afganistan ilişkileri üzerine hazırladığı bilgi notunda yer alan ifadelere göre Türkiye’nin Afganistan politikası şu dört ayak üzerine oturuyor.

?Afganistan’ın birlik ve bütünlüğünün korunması, güvenlik ve istikrarının sağlanması

?Ülkede halk desteğini ve katılımı ön planda tutan geniş tabanlı siyasi yapının güçlenmesi

?Afganistan’ın terörden ve aşırı akımlardan arındırılması

?Halkın huzur ve refaha kavuşturulması

1 MİLYAR DOLARDAN FAZLA YARDIM

Türkiye’nin 2004 yılında devreye aldığı Afganistan’a yönelik kalkınma programının değeri 1.1 milyar dolara ulaşarak Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki en kapsamlı dış yardımlar arasında yerini aldı.

ABD işgalinden sonra Afganistan’da oluşturulan yeni yönetimi devlet başkanı statüsünde ziyaret eden ilk isim Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmuştu. (18 Ekim 2014)

Türkiye Afganistan’da kalıcı bir barış sürecinin tesis edilebilmesi için Afganistan ve Pakistan’la bir araya gelerek 2007 yılında Üçlü Diyalog Grubu’nu kurdu ve 2011 senesinde “Asya’nın Kalbi-İstanbul süreçlerini başlattı”

Türkiye 2001 yılından yakın zamana kadar Afganistan’da görev yapan NATO gücünün ülkedeki önemli parçalarından biriydi. Şimdi ise Kabil Uluslararası Havalimanı’nın güvenliğini sağlaması bekleniyor.

ASKER HALK İLE BAĞ KURDU

Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi’nden Doğancan Başaran’ın kaleme aldığı '100. Yılında Türkiye-Afganistan İlişkileri' isimli makalede yer alan ifadelere göre Türk askeri, Afgan halkı tarafından Afganistan’da her zaman diğer askeri unsurlardan daha çok ilgi gördü ve halk ile bağ kurmasını bildi.

Başaran, “Kısacası Afganların büyük çoğunluğu, ülkelerindeki diğer yabancı kuvvetleri işgalci olarak görürken; Mehmetçiğe sevgiyle bakmıştır. Elbette bunda, Türkiye’nin askeri varlığının ötesinde, devlet düzeyinde Afganistan’a yalnızca güvenlik perspektifiyle bakmaması ve bu ülkenin sosyal ve ekonomik kalkınmasına odaklanması etkili olmuştur” değerlendirmesinde bulundu.

ERDOĞAN: TALİBAN TÜRKİYE İLE RAHAT GÖRÜŞMELİ

Taliban’ın geçen günlerde yayımladığı sekiz maddelik bildiride Türkiye’ye ülkeden çıkma çağrısı yapması dikkat çekmişti.

Taliban’ın Katar Ofisi Sözcüsü Süheyl Şahin 10 Haziran’da “Türkiye son 20 yıldır NATO’nun bir parçası olarak Afganistan’da bulunuyor. Bu nedenle ABD ile 29 Şubat 2020’de imzaladığımız anlaşmaya göre Afganistan’dan ayrılmalı” açıklamasında bulunmuştu. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan Taliban’ın bu tarz çıkışlarına karşı geçen günlerde yaptığı açıklamada "Nasıl ki ABD ile bazı görüşmeleri Taliban yaptıysa Türkiye ile çok daha rahat yapması lazım çünkü Türkiye'nin, onun inancıyla alakalı ters bir yanı yok." diyerek cevap verdi.

Geçen hafta Haberglobal.com.tr’den Metin Aktaşoğlu’na konuşan Prof. Dr. Ahmet Kasım Han, Taliban hakkında, “Kendi işlerine başkalarını karıştırmayan bir yaklaşımları var” demiş ve “Taliban'ın demografik tabanını oluşturan Paştun kimliği, dışarıdan kendi yaşam biçimine, muhtariyetine müdahale edilmesinden haz etmeyen bir kimlik” ifadelerini kullanmıştı.

100 yıllık geçmişi olan bu iki ülkenin ilişkileri önümüzdeki dönemde nasıl olacak hep birlikte göreceğiz...

Kaynak: ANKASAM: 100. Yılında Türkiye-Afganistan İlişkileri, Dışişleri Bakanlığı: Türkiye - Afganistan Siyasi İlişkileri, AA, Reuters, Haberglobal.com.tr