Yeni icat edilen kelime Fransa'yı nasıl ayağa kaldırdı? 'İdeolojik bir saldırı!'

Avrupa dillerini öğrenmeye çalışan Türkler'in anlam veremediği konuların başında nesnelerin dahi cinsiyetlerinin olması geliyor. Hint-Avrupa dil ailesinin neredeyse tamamında belli formlarla yer alan bu ayrım yüzünden nesneler sıfat aldıklarında değişiyor, aslında pek de mantıklı bir açıklaması bulunmayan bu ayrım nedeniyle insanlar bir dizi kurallar ezberlemek zorunda kalıyorlar.

Bunun yanında üçüncü tekil şahıslara nasıl hitap edileceğini ifade etmeye yarayan zamirlerin de cinsiyetlere sahip olması bir dilbilimi sorunu olmayı çoktan aştı.

PEKİ SORUN NE?

Şöyle açalım; Türkçe'de hem gizli öznelerin varlığı hem de yüklemlere gelen şahıs ekleri bu sorundan Türkçe'yi uzaklaştırıyor. Ancak örneğin İngilizce'deki 'He' (o: erkek) ve 'She' (o: dişi) kişi zamirleri ile 'his' (onun: erkek) ve 'her' (onun: dişi) kelimeleri peşinen insanlara erkek veya dişi demiş oluyor.

Sorun da buradan doğuyor; günümüz toplumunda bireyin kendisini nasıl tanımladığını bilmeden sadece dış görünüşe veya toplumsal normlara göre bireyleri “erkek” veya “dişi” tanımlamak uygun değil. Dediğimiz gibi Türkçe'de böyle bir sorun yok. 'O' en azından bu sorunu çözmekte. Hatta dünya çapında Türkçe'deki 'o' bu özelliğiyle örnek olarak gösteriliyor.

İngilizce konuşulan toplumlarda cinsiyet belirtmeyen 'they' (onlar) zamiri bireyler tarafından tercih edilmekte. Fransızca'da bulunan çözüm ise hoş bir kelime oyunu olsa da ciddi anlamda tartışma yaratmış durumda. Fransızcanın ünlü sözlüğü olan ve adının aksine devasa bir yer tutan Le Petit Robert'in (Küçük Robert) kelime haznesine cinsiyet belirtmeyen bir üçüncü tekil şahıs zamiri eklendi. Söz konusu yeni kelime: 'iel'.

FORMÜLE BAKAN DA İSYAN ETTİ

Fransızcadaki 3. tekil erkek şahıs ifadesi 'il' ile 3. tekil dişi şahıs ifadesi 'elle' birleşerek 'iel'i oluşturmuş. Fransızca da yukarıda bahsettiğimiz Hint-Avrupa dillerinden ve yoğun bir biçimde cinsiyet ayrımının dilbilgisinin her yerinde etki ettiği bir dil. Öte yandan dilin muhterem yetkilileri tarafından da bu durum şiddetle korunmakta.

Örneğin Fransa Milli Eğitim Bakanı Jean-Michel Blanquer bu yeniliğe net bir şekilde karşı çıkıyor:

“Nedeni ne olursa olsun, Fransızcayı manipüle etmemelisiniz.”

Bakanın yanında yer alan isimlerin arasında Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un eşi Brigitte Macron da yer almakta. “İki zamirimiz var” diyen Brigitte Macron Fransızcanın mevcut şekliyle çok güzel olduğunu ifade ediyor ve iki zamirin uygun olduğunun altını çiziyor.

'ROBERT'İN GÖREVİ...'

Le Petit Robert sözlüğünün genel direktörü Charles Bimbenet ise Blanquer'nin ifadelerine katılmıyor. Bimbenet sözlüğün amacını şöyle aktarıyor:

“Robert'in görevi; hareket halinde ve çeşitlenmiş bir Fransız dilinin evrimini gözlemlemek ve buna göre hareket etmek, dünyayı tasvir eden sözcükleri tanımlamak ve dünyanın daha iyi anlaşılmasına yardımcı olmaktır."

'FRANSIZ TOPLUMUNUN ALTI OYULUYOR'

Blanquer de Macron da daha büyük resmi gördüklerini iddia ederken “kimlik temelli mağduriyete dayanan ve ABD'den ithal ideolojilerle yaratılmaya çalışılan sözde renk körü bir toplumun, Fransız toplumunun altını oyduğunu” öne sürüyor.

Merkez sağ milletvekili François Jolivet ise Le Petit Robert'in kararına karşı kampanya yürütürken aynı zamanda bu hamlenin ideolojik olduğunu da savunuyor:

“Bu ortak dilimizi baltalayan açık bir ideolojik saldırıdır... Kelimeleri meşrulaştırdığınızda, düşünceleri meşrulaştırmış olursunuz. Söz konusu kelime ülkemizde neredeyse var olmayan bir kelime. Bu militanlıktır.”

AKADEMİ DE KARŞI

24 yaşındaki üniversite öğrencisi Lilian Delhomme 'iel' zamirini kullanmaya başladığını ve Fransızca öğretmeni olan Brigitte Macron'un sözlerinin kendisinde şok etkisi yarattığını söylüyor. Siyaset bilimi öğrencisi Delhomme, Paris Üniversitesi'nde 'iel' zamirinin yaygınlaştığını vurguluyor ancak Fransız Dil Akademisi de 'iel' zamirine sıcak bakmıyor.

Akademi'nin daimi genel sekreteri Helene Carrere d'Encausse, “Kural, cinsiyetçi ayrımcılığa karşı bir hareketi destekliyor gibi görünse bile, yalnızca bu neden için verimsiz olmakla kalmayıp, Fransız dilinin pratiğine ve anlaşılırlığına da zararlı” ifadelerini kullanıyor.

*Bu haberdeki bilgilerin büyük bir kısmı The New York Times'ta “In a Nonbinary Pronoun, France Sees a U.S. Attack on the Republic” başlığıyla yayınlanan makaleden derlenmiştir.

Kaynak: Web Özel