Tarihi Küba Füze Krizi'nde neler yaşandı? 'Hızlı kahverengi tilki...'

Dünya son 7 aydır daha önce hiç duymadığı kadar nükleer sözcüğünü duyar oldu. Rusya 24 Şubat'ta Ukrayna’nın işgaline başladı. Savaşın son evresinde Ukrayna’nın dört bölgesini ilhak ettiğini duyurdu. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in şakası olmadığını söylemişti. Putin, Ukrayna’daki kayıplardan sonra taktik nükleer silahların kullanılabileceğini söylemişti.

ABD Başkanı’nın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan geçen hafta Rusya’nın nükleer hazırlık içinde olduğuna ilişkin emare bulunmadığını belirtmişti. Dünya 20. yüzyılda nükleer savaşın kıyısına birkaç kez geldi. Bunların bir tanesinde de aktörlerden biri Türkiye idi.

ABD Başkanı Joe Biden da 1962 yılındaki Küba Füze Krizi’nden bu yana dünyada nükleer tehdidin en büyük boyutta olduğunu ifade ediyor. Manhattan Projesi sonucu muharebede kullanılan ilk nükleer silah olan atom bombası Japonya’nın Hiroşima ve Nagazaki kentlerini haritadan silmişti.

Peki Biden’ın bahsettiği Küba Füze Krizi'nde neler yaşanmıştı? Ekim 1962'de Sovyetler Birliği ve ABD'yi karşı karşıya getiren olay, Soğuk Savaş'ın zirve noktası olarak da görülüyor. Bu olayı anlatmadan önce krizin öncesindeki sürece değinmek gerekiyor.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Batı dünyasının liderliği İngiltere’den çıkarak, ABD’ye geçmişti. ABD atom bombası ile II. Dünya Savaşı’nı bitirmiş, bunun üzerine Sovyetler Birliği de atom bombası üretmiş, daha sonra yarış hidrojen bombasına kadar yükselmişti. 60’lı yılların başı hem Soğuk Savaş’ın yükseldiği hem de iki ülkenin birbirlerinin topraklarında casus avladığı bir dönemdi.

ABD FÜZELERİ FARK ETTİ

Sovyetler Birliği lideri Nikita Kruşçev, Mayıs 1960’ta ABD kıyılarına oldukça yakın bir noktada olan Küba’ya füze sistemleri yerleştirmeyi tasarladı. Haziran 1962’de ABD'nin, Sovyetlerin Küba’ya yerleştirdiği füzelerden haberdar olması tansiyonu yükseltti.

29 Ağustos 1962’de Sovyet teknikerler, ABD casus uçaklarının füze sistemlerinin üzerinde süzüldüklerini fark ettiler. 14 Ekim 1962 tarihinde füzelerin Küba’daki varlığı dünyaya duyuruldu. ABD Başkanı John F. Kennedy, adaya daha fazla Sovyet mühimmatının gelmemesi için Küba’yı denizden ablukaya aldı. 22 Ekim 1962’de ABD, Sovyet gemilerinin Küba’ya mühimmat sevkiyatı için yaklaşması durumunda gemilere el koyacağını duyurdu.

ABD karasal askeri hazırlıklarını da Başkan Kennedy talimatı ile yaptı. Küba’ya birkaç yüz kilometre uzakta olan Florida eyaletine, Küba’nın olası bir işgali için 100 bin asker yollandı. 180 savaş gemisi Karayipler’de pozisyon aldı. Bu gemilerde toplam 40 bin denizci vardı.

SAMSUN'DAKİ FÜZELER ÇEKİLDİ

Bütün bu gerilim sürerken üzerinden Kennedy ve Kruşçev arasında 28 Ekim 1962 tarihinde karşılıklı mektuplar gidip geldi. Kruşçev, Küba’ya uygulanan askeri ablukanın kaldırılması koşulu ile füzeleri Küba’dan çekmeyi kabul etti. Bunun karşılığında Kennedy, ABD’nin Küba’yı işgal etmeyeceği taahhüdünde bulundu. Kennedy ayrıca ABD’nin, Türkiye yerleştirdiği ve Sovyetleri menziline alan Jüpiter füzelerini de çekmeyi kabul etti. 24 Nisan 1963 tarihinde Dışişleri Bakanı Feridun Cemal Erkin son ABD füzesinin de ülkeden çıkarıldığını ifade etmişti.

Doktor Ufuk Altan’ın ‘Küba Füze Krizi’nde Türkiye’nin rolünün postkolonyal perspektiften değerlendirilmesi’ isimli çalışmasına göre; Türkiye Jüpiter füzelerinin ülkesine konuşlandırılmasını SSCB’nin toprak taleplerinden algıladığı tehdit ve ABD’nin ekonomik ve askeri yardımlarına duyulan ihtiyaca bağlıyor.

II. Dünya Savaşı’nda faşizme karşı birlikte savaşan Sovyetler Birliği ve ABD arasında dünya liderliği yarışı yıllar boyunca sürdü. Küba Füze Krizi’nden sonra Kremlin ve Pentagon arasında bir ‘kırmızı hat’ kuruldu. 1963 yılında kurulan bu hatta önce teleks kullanıldı, 1986 yılında faks makinesine geçildi. 2008 yılından bu yana taraflar gerektiği durumlarda özel korumalı e-mailler üzerinden haberleşiyor.

İLK DİREKT MESAJ: HIZLI KAHVERENGİ TİLKİ...

30 Ağustos 1963’te Moskova’dan Washington’a gönderilen ilk test mesajı şöyleydi: HIZLI KAHVERENGİ TİLKİ, TEMBEL KÖPEĞİN ARKASINDAN ZIPLADI 1234567890 (THE QUICK BROWN FOX JUMPED OVER THE LAZY DOG'S BACK 1234567890). Dönemin teknolojisi küçük harfler ile yazılmasına izin vermiyordu. Kopenhag yakınlarında bir buldozerin ezmesi ve bir seferinde de Finlandiyalı bir çiftçinin hattı koparması sonucu zaman zaman kırmızı hatta arızalar yaşandı.

Kaynaklar: History, Amerikan Devlet Arşivleri, Britannica

Kaynak: Web Özel