Senegal sandık başına gidiyor

Seçim, Devlet Başkanı Macky Sall'ın oylamayı yıl sonuna kadar erteleme çabasının başarısızlıkla sonuçlanması ve şiddetli protestolara yol açmasının ardından yaşanan büyük belirsizliğin ardından gerçekleşecek.

Pazar günkü oylama öncesinde yaşanan son gelişmelerden biri de muhalefet lideri Ousmane Sonko'nun geçen hafta cezaevinden salıverilmesi ve Dakar sokaklarında sevinç gösterilerine yol açarak seçim heyecanını tazelemesi oldu.

Pazar günkü seçim, 1960 yılında Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana Senegal'in dördüncü demokratik iktidar devri olacak. Ülke, son yıllarda düzinelerce darbe ve darbe girişimine sahne olan bir bölgede istikrarın temel direği olarak görülüyor.

Senegalli bir düşünce kuruluşu olan Afrikajom'un kurucusu Alioune Tine Pazar günkü seçimin ülkenin demokrasi tarihinde korkunç bir rekor kırdığını ve hak gruplarının Sall hükümetini medyayı, sivil toplumu ve muhalefeti baskı altına almakla suçladığını söyledi. Tine, "Bu, en çok ölüm, yaralanma ve siyasi tutuklunun olduğu en uzun ve en şiddetli cumhurbaşkanlığı seçim süreciydi" dedi.

İnsan Hakları İzleme Örgütü son üç yılda ülke genelinde yaklaşık bin muhalif ve aktivistin tutuklandığını açıkladı. Ancak Sall, iktidarı elinde tutmaya çalıştığı iddialarını reddetti.

Yarışta Senegal tarihindeki en yüksek sayı olan 19 aday var. Bunlar arasında eski bir başbakan, aday olması yasaklanan Sonko'nun yakın bir müttefiki ve Dakar'ın eski bir belediye başkanı bulunuyor. Önde gelen adaylar arasında ikinci tura kalınması bekleniyor.

Son aylarda yaşanan şiddetli ayaklanmalara rağmen, analistler Senegalli gençlerin çoğunluğunun başlıca kaygısının işsizlik olduğunu söylüyor. Bağımsız bir anket araştırma grubu olan Afrobarometer'e göre Senegal'in 17 milyonluk nüfusunun yaklaşık yarısı 18 yaşın altında.

Senegalli eski bir siyasi parti lideri olan Marième Wone Ly, "Şu anda Senegal seçimleri için en büyük soru yoksulluktan nasıl kurtulacağımızdır. Tünelin ucunu göremiyoruz. İnsanlar bunu göremiyor" dedi. 

Dünya Bankası verilerine göre Senegallilerin yaklaşık üçte biri yoksulluk içinde yaşıyor. Binlerce kişi ekonomik fırsat arayışıyla riskli ve çoğu zaman ölümcül yolculuklar yaparak Batı'ya doğru kaçtı.

Analistler, eski bir başbakan olan Amadou Ba ve Sonko tarafından desteklenen Bassirou Diomaye Faye'nin önde gelen adaylar arasında yer alabileceğini söylüyor. Faye de geçen hafta, Pazar günkü oylama öncesindeki son günlerini kampanya yolunda geçirmek üzere hapishaneden serbest bırakıldı.

Senegal'in en yüksek seçim otoritesi, Sonko'nun daha önce hakaret suçundan mahkum olması nedeniyle Ocak ayında oy pusulasından diskalifiye edildiğini açıkladı. Destekçileri Sonko'nun hukuki sorunlarının hükümetin adaylığını engelleme çabalarının bir parçası olduğunu savunuyor.

Erteleme girişimi protestolara neden oldu

Popüler muhalefet lideri, 2021 yılında tecavüzle suçlanmasıyla başlayan bir dizi yasal sorunla karşı karşıya kaldı. Bu suçlamadan beraat etti ancak geçen yaz gençleri yozlaştırmaktan suçlu bulunarak iki yıl hapis cezasına çarptırıldı ve bu da Senegal genelinde ölümcül protestoların fitilini ateşledi.

Senegal geçen yaz, Sall'ın üçüncü bir dönem daha görevde kalmaya çalışacağı endişesiyle protestocuların sokaklara dökülmesiyle ölümcül bir huzursuzluğa sürüklenmişti. Anayasal reformlar, 2016 yılında yapılan referandumda kararlaştırıldığı üzere, bir cumhurbaşkanının üst üste iki dönemden fazla görev yapmasını yasaklıyor.

Sall sonunda üçüncü bir dönem girişimlerinde bulunduğu iddialarını reddetti.

Yarışta üst sıralarda yer almak isteyen diğer adaylar ise daha önce de yarışan ve 20 yıl kadar önce yolsuzluk iddiaları nedeniyle görevden alınıp kısa bir süre hapse atılmadan önce başbakanlık yapmış olan Idrissa Seck ile Dakar'ın eski belediye başkanı ve uzun süredir muhalefetin önde gelen isimlerinden olan Halifa Sall. Sall ve Cumhurbaşkanı akraba değiller.

Yıllardır cumhurbaşkanlığına adaylığını koyan ilk kadın olan Anta Babacar Ngom yarıştaki tek kadın cumhurbaşkanı adayı, ancak çok az kişi onun önemli bir oy oranı elde etmesini bekliyor.

Sall'ın Sonko ve Faye'yi serbest bırakma yönündeki sürpriz hamlesi, son aylarda tırmanan gerilimin yatışmasına yardımcı oldu. Seçim gözlemcileri Pazar günkü oylamanın barışçıl geçme ihtimalinin daha yüksek olduğunu söylüyor.

Bir sivil toplum seçim gözlemcisi olan Rokhiatou Gassama, "Düğümün gevşetilmesi olayları biraz yumuşattı ve kamusal alana biraz sakinlik getirdi. Benim analizime göre barışçıl bir seçim olacak" diyor.