Şam'da büyükelçiliği olan tek batılı ülke Çekya bunu neden yapıyor?
Suriye'de başlayan iç savaştan sonra neredeyse bütün batılı ülkeler Şam'daki diplomatik temsilciliklerini kapattı. Bir istisna dışında: Çekya...
"Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad seçimleri yüzde 95.1’lik oy oranı ile kazandı." Bu haber son dakika olarak TV’lerde altyazı olarak geçtiğinde Avrupa bürokrasisi harıl harıl tepki açıklamaları hazırlıyordu. Fransa, İtalya ve ABD kendileri açısından seçimlerin ‘hukuksuz’ olduğunu açıkladı.
11 milyon insanın evini terk etmek zorunda kaldığı 1 milyona yakın insanın hayatını kaybettiği Suriye iç savaşında Avrupa Birliği ülkeleri ülkedeki diplomatik varlıklarına son verdi. AB ülkeleri arasında sadece Suriye’nin başkenti Şam’daki Çekya büyükelçiliği açık kaldı. Bu sebepten olsa gerek ki Beşar Esad’ın seçimi kazanması hakkında Çekya’dan bir açıklama gelmedi.
Suriye’de iç savaş çıktıktan sonra Türkiye dahil olmak üzere hemen hemen tüm batılı ülkeler ülkedeki diplomatik misyonlarını sona erdirmiş ve bazıları buradaki çalışanlarını Beyrut’a göndermişlerdi. Prag yönetiminin Şam’daki diplomatik misyonunu açık tutma kararı ülkelerindeki Rusya ve ABD’ye yakın çevreler tarafından da destek görmüştü.
VİZE KOLAYLIKLARI...
Peki bütün Batı Şam’dan çıkarken Çekya temsilciliğini neden tuttu? Bunun cevabı için 2010 yılında ülkeye büyükelçi olarak atanan Eva Filipi’yi mercek altına almak gerek.
Siyasal bilimci Marek Cejka, Filipi’nin Şam yönetimi ile sıcak ilişkileri olduğunu söylüyor. Cejka iç savaşın en kötü zamanlarında rejim yanlısı insanların ülkeden ayrılması için vize işlemlerinde kolaylık sağlayanın da yine Filipi olduğunu aktarıyor.
Eva Filipi, Şam’da görev yapmadan önce Lübnan ve Türkiye’de de çalışarak Orta Doğu politikası üzerine kendini geliştirmiş bir isim olarak öne çıkıyor.
Çekya’nın Şam’da bir temsilciliği olması ABD tarafından da olumlu karşılanıyor. ABD, Çekya yönetiminden diplomatik temsilciliğinin bulunmadığı bu ülkede yardım istedi. Bu yardımlara göre ABD vatandaşlarının başı Suriye’de dara düşerse onlara Çekya personeli tarafından gayri resmi yollardan da olsa yardım ulaştırılacaktı. Bu anlaşmanın ABD’nin rejimle de arka kapıdan da olsa iletişim kurmasına yardım ettiği iddia ediliyor.
1961-2015 yıllarında Küba’nın başkenti Havana’daki İsveç başkonsolosluğu da ABD adına böyle çalışmıştı. Şam’daki Çekya konsolosluğunun ‘ABD Çıkarları Departmanı’nda bir Çekya vatandaşı çalışıyor.
2017 yılında Foreign Policy Dergisi’ne röportaj veren ABD’nin son Şam büyükelçisi Robert Ford, Çekya’nın ülkede temsilciliğini açık bırakmak isteyen tek batılı ülke olduğunu bu yüzden onlarla anlaştıklarını söylemişti.
PRAG'IN KAZANCI NE?
Çekya, 2016 yılından bu yana Suriye’de insani yardım projeleri yürütüyor. Ulusal Müze’ye 2019 yılındaki arkeoloji çalışmalarından dolayı elçilik tarafından fon ayrıldı. Elçilik 2017 yılında rejim tarafından tutuklanan bir Polonyalının serbest bırakılması konusunda rol oynadı. Bir sonraki sene iki Alman vatandaşı da benzer şekilde kurtarıldı.
Önceki sene Çekya Dışişleri Bakanı Tomas Petricek Washington’ı ziyaret ettiğinde mevkidaşı Mike Pompeo tarafından ülkesinin Suriye’deki çabalarından dolayı tebrik edilmişti.
Çekya’nın Şam Büyükelçisi Filipi ülkedeki görevi hakkında gelen soruları yanıtsız bırakıyor. Kimilerine göre Cumhurbaşkanı Milos Zeman’ın ülkesini 2013 yılından bu yana Çin ve Rusya’ya yaklaştırma çabasında ve Şam’da açık olan büyükelçilik de bu amaca hizmet ediyor. 1989 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte o zamanki ismiyle Çek Cumhuriyeti, demir perde politikaları yerine ABD odaklı bir dış politika gütmeye karar vermişti. Son yıllarda Çekya’ya yatırım yapan Rus ve Çin şirketleri ise bu rüzgarı değiştiriyor en azından dengeliyor gibi.
Cumhurbaşkanı Zeman bazen açıktan ABD’nin Suriye politikasını eleştirirken diplomatik kanallardan Rusya’nın Suriye politikasını övmesi ile de biliniyor.
'Suriye'de yaşanan hiçbir şey sürpriz değildi'
HERKESİN YERİ DEĞİŞİYOR O KALIYOR
Normalde Çek diplomatların yaşları 70’e gelince emekli olması gerekiyor fakat Filipi adına çıkan düzenlemeler 77 yaşındaki büyükelçinin işine devam etmesini sağlıyor. Çekya büyükelçileri her dört yılda bir yer değiştirse de Filipi 10 yıldır görevinin başında.
Politik uzmanlara göre Çekya, Şam’da önemli bir diplomatik görev üstlense de bunun iç politikada bir karşılığı yok ve konu pek de gündem olmuyor. Muhalefet ise sıklıkla Şam’da diplomatik temsilci bulunmasının Esad yönetimini meşru kıldığını söyleyerek durumu eleştiriyor.
*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgiler Euronews’dan David Hutt imzasıyla yayımlanan ‘Prague is the only EU capital to keep an embassy open during Syria's war. Why?’ isimli makaleden alınmıştır.