Reisi öldü! İran'da 'taht oyunları' başlıyor... İşte tüm komplo teorileri

Reisi'nin ölümü, eğer doğrulanırsa, görevdeki bir İran Cumhurbaşkanının ilk ölümü olmayacak. Halkın Mücahitleri örgütü, 1981 yılında İran Cumhurbaşkanı Muhammed Ali Recai'ye suikast düzenlemişti. 

Middle East Forum’da yayımlanan bir haber-yoruma göre, İslam Cumhuriyetinin anayasası, bir Cumhurbaşkanı öldüğünde "yeni bir Cumhurbaşkanı seçileceğini" belirtiyor. 1981'de yetkililer yeni bir seçim çağrısında bulundu, ancak 1989'da anayasada yapılan bir değişiklikle dinî lidere, hâlihazırda Ali Hameney'e, karar verme yetkisi tanındı.

Mevcut anayasaya göre, yeni bir seçim için yetki yok. Eğer cumhurbaşkanı ölürse ya da iki aydan daha uzun bir süre görevini yerine getiremezse, Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı, Meclis Başkanı ve Başyargıç, dinî liderin haleflik mekanizmasını işletmek seçmek üzere bir kurul oluşturuyor.

Bu da aslında Ali Hamaney'in karar vereceği anlamına geliyor. Dinî lider, Parlamentonun onayı olmadan doğrudan Başyargıcı atamaktadır. Halihazırda Başyargıç Gulam-Hüseyin Muhsini-Ece, Ali Hamaney'in sadık bir askeri! Aynı durum, Ali Hamaney'in birçok tasfiyesinden kurtulan eski Devrim Muhafızları Generali ve eski Tahran Belediye Başkanı Muhammed Bakır Galibaf için de geçerli. 

Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Muhammed Muhbir, dinî liderin iradesine kesinlikle rıza gösterecek düşük profilli bir figür olarak biliniyor.

İki olası sonuç var: Ya yeni bir seçim yapılacak ya da Ali Hamaney, kriz anında seçim yapılmasını önlemek için kurulun tek bir kişiyi seçmesini talep edecek. Uzun süredir Cumhurbaşkanlığına talip olan Galibaf sonunda isteğine kavuşabilir.

İranlılar Neye İnanacak?

Kaza masum olsa bile İranlılar komplo teorilerini benimsiyor. İranlı yetkililer, şüpheli durumlarda ve "sert inişlerde" ölmüşlerdir. Helikopter kazasının ilk açık ve doğrudan İran-İsrail askerî çatışmasından hemen sonra meydana gelmesi, birçok İranlının ve belki de rejimin İsrail'i suçlamasına yol açabilir.

Yine de başka komplolar ortaya çıkabilir. Pek çok İranlı, Reisi'nin Cumhurbaşkanlığını 85 yaşındaki kanser hastası Ali Hamaney'in yerine dinî lider olmak için bir basamak olarak görürken, Hamaney'in oğlu Mücteba da en üst pozisyona göz dikmiş durumda.

Hizipsel rekabet, uzun zamandır fokurduyor. Reisi uzun zamandır Devrim Muhafızlarının sevgilisi olsa da din adamlarının çoğu Mücteba'yı tercih ediyor. Bu nedenle, güçlü Kum İlahiyat Fakültesi, akademik kimliği olmayan Mücteba'yı öğretim görevlisi olarak işe aldı. Ruhban okulu, Ali Hamaney'in oğlunu kucaklayarak, Reisi'nin rakibini desteklediğini göstermeye çalıştı.

Öte yandan, Reisi başsavcıydı ve herkesin kirli çamaşırlarını ortaya dökmüştü; bir Cumhurbaşkanlığı tartışması sırasında rakibini korkutmak için onun yolsuzluklarını detaylandıran bir belge göstermişti. 

Özünde, Reisi siyasî kavgalar çıkarabilir ve şantaj yapabilir. Reisi'nin ölümüyle Mücteba alkolsüz şampanyayı patlatacaktır. Bu da, onu babasının yerine geçecek favori kişi yapacaktır… Ama şimdilik!

Reisi ölümüyle...

Devrim Muhafızları, yükseltecek yeni bir kişi bulmak için çabalayacak. Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin 1989'da ölümünden sonra Ali Hamaney uzlaşmacı bir aday olarak yükseldi.

Hameney, ateşle imtihandan sağ çıktı ve kendisini kontrol edemesinler diye onu yükseltenleri ortadan kaldırmak için dikkatlice manevra yaparak kendisini uzun süre hüküm süren bir lidere dönüştürdü. 

Ancak bugün Devrim Muhafızları orantısız bir güce sahip olduğu için benzer tavizler vermesi ya da rakip gruplara ve bireylere zemin bırakması zor olacaktır. Galibaf Cumhurbaşkanı olabilir ama bir din adamı olmadığı için dinî liderliğe yükselemez.

Mücteba için aileden gelen bir haleflik siyasî açıdan sorunlu olacaktır. Ne de olsa önce Humeyni sonra da Hamaney, Şah dönemindeki kalıtsal yönetimin gayrimeşru olduğunu savunmuşlardı ve şimdi de kalıtsal liderliği İran halkına kabul ettirmekte zorlanacaklardır.

Ancak bundan sonra ne olursa olsun, Reisi'nin ölümü İslam Cumhuriyetini aylarca meşgul edecek bir sandalye kapmaca oyununun ilk bölümü olacak ve sadece Reisi sonrası dönem için değil, Hamaney sonrası dönem için de sahneyi hazırlayacak!