New York'ta yeni dönem: 'Gözünün üstünde kaşın var' diyerek kovmak yok!
ABD'nin New York eyaletinde yaklaşık 70 bin fast-food çalışanı 5 Temmuz'da yürürlüğe girecek olan yasayı bekliyor. İşverene sebep göstermeksizin işten çıkarma özgürlüğü veren "isteğe bağlı istihdam hakkı" kaldırılıyor. Peki sistem nasıl işliyordu, şimdi ne olacak?
Melody Walker, ABD'nin ünlü restoran zincirlerinden Chipotle şubelerinden birinde öğlen yoğunluğunu atlattıktan sonra ekip arkadaşlarının önünde müdürü tarafından kovuldu. 36 yaşındaki bekar anne Walker, doğal olarak bir gerekçe istediğinde aldığı cevap “Gülümsemiyorsun” oldu. 2018'de yaşanan bu olayı hatırladığında Walker, “Arkadaşlarım da yanlış olduğunu düşünüyordu ancak ne diyeceklerdi ki” diyor ve şöyle devam ediyor: “Çünkü onlar da kovulurdu.”
ABD'nin en çok eleştirilen yasalarından biri olan “isteğe bağlı istihdam hakkı” (at-will employment) hemen hemen hiçbir gerekçe sunmadan, işverenin çalışanını işten çıkarmasının önünü açıyor. Özellikle AB'de ve Türkiye de dahil olmak üzere diğer pek çok ülkede patronlar ekseriyetle fesih için haklı bir gerekçe sunmak zorunda. ABD'de ise “isteğe bahlı istihdam” çerçevesi altındaki pozisyonlar çoğunluğu oluşturuyor.
Örnek vermek gerekirse ABD'de Google yazılım mühendisleri, Wells Fargo & Co. için çalışan bankacılar ve Mayo Clinic cerrahları... Hatta konuyu gündeme getiren Bloomberg'ün muhabirleri. Üst düzey yöneticiler, kamu sektörü, sayıları gün geçtikçe azalan sendikalı çalışanlar ve karmaşık bir mücadele nedeniyle Montana eyaleti güvenli çalışma alanları.
SUDAN SEBEPLER...
Bloomberg Businessweek'e konuşan çalışanlar bir müdüre iki saat geç geldiğini söyledikleri için, ırkçı saldırıya maruz kaldıktan sonra panik atak geçirdiği için, Covid-19'a yakalandıkları için kovulduklarını anlattılar. Nisan ayında Alabama'da bir federal yargıç, siyah bir çalışanın örgülerini kesmediği için kovulmasının işverenin hakkı dahilinde olduğuna hükmetti.
Normal şartlarda işverenler güvenlik endişesini dile getirdi diye, sendikalaşmaya çalışıyor diye, siyah, hamile, transseksüel, yaşlı veya Müslüman diye bir çalışanını işten çıkaramıyor ancak “isteğe bahlı istihdam” bu koruma kanunlarını etkisiz kılıyor. Walker mahkemede “Başka bir iş bulup ailemin hayatını rayına oturtmam aylarımı aldı. Kimsenin benim yaşadığımı yaşamasını istemiyorum.”
ARTIK YASAKLANIYOR: 70 BİN KİŞİ BEKLİYOR
2018'de kovulduktan sonra Walker, sendikalarla bir araya gelerek fast-food işletmelerinde başlayıp genele yayılacak bir yasa paketi için hazırlıklara başladı. Yaklaşık 3 senedir devam eden zorlu süreç 5 Temmuz'da yürürlüğe girecek ve 70 bin işçiyi koruyacak olan yasayla yeni bir mücadele boyutuna geçecek. Buna göre New York'ta fast-food işletmelerinde isteğe bağlı istihdam yasaklanacak. İşverenler, işçiyi kovarken haklı bir sebep ya da sebepler göstermek zorunda kalacak.
İşverenler, işçilerin görevlerini kötüye kullandıklarını veya görevlerini tatmin edici bir şekilde yerine getirmedikleri durumlarda işte çıkarılabiliyor. “Korkunç” bir hata yapmayan çalışanlar çıkarılmadan önce bir uyarı ve gerekirse disiplin cezası ile karşılaşıyor. Kovma en son raddede gerçekleşiyor.
Haksız yere işten çıkarıldıklarına inanan işçiler, tahkim yoluna başvurabilecek, şehrin Tüketici ve İşçi Koruma Departmanına şikayette bulunabilecek veya bir hakimin cezai tazminat verebileceği eyalet mahkemesinde dava açabilecek. Mevzuatın geçişine öncülük eden New York Belediye Meclis Üyesi Brad Lander, “Bu sadece temel sağduyu” diyor: “Bir sorun yoksa çalışmaya devam edersin.”
GÖZLER BIDEN'DA
Philadelphia'da yaklaşık bir otopark işçisini koruyan yasaya benzer bir hamle yapılan New York'un yanı sıra Seattle, Illinois ve New Jersey de hazırlıklarını hızlandırmakta. Senatör Bernie Sanders ise yasayı ulusal çapta bir hak haline getirmek istiyor. Seçildiği dönemden bu yana özellikle pandemi ile mücadele sürecinde “sosyal demokrat” bir görüntü çizen Başkan Joe Biden'ın bu talebi nasıl yorumlayacağı da merak konusu.
Brad Lander ise sert konuşuyor: “Pek çok insanın iğrenç müdürleri var. Herkes bu korumayı kendisi ve çocukları için istiyor.”
Son anketlerde, ABD vatandaşlarının yüzde 47'si bir noktada kötü bir nedenle veya sebepsiz yere kovulduklarını söyledi. Bunların çok azı işverenin yetkisini; politik duruşları nedeniyle cezalandırıp, ödüllendirilebileceklerini; yaptıkları paylaşımlar nedeniyle kovulabileceklerini biliyordu.
metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr
Kaynak: Bu haberdeki bilgilerin büyük bir kısmı Bloomberg'de yayınlanan "Most Americans Can Be Fired for No Reason at Any Time, But a New Law in New York Could Change That" başlıklı makaleden derlenmiştir.
Kaynak: Web Özel