Komünist adayın listeden çıkarılmasında 'hak ihlali' görülmedi

Zdanoka, Letonya Komünist Partisi'ne “aktif olarak katılmış” kişilerin Saeima (Letonya'nın ulusal parlamentosu) parlamento seçimlerinde aday olmalarını engelleyen 1995 tarihli Letonya Parlamento Seçimleri Kanunu'nun uyarınca adaylıktan men edilmişti. 1971'den 1991'de dağılana kadar Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin bölgesel kolu olan Letonya Komünist Partisi'nin bir parçasıydı. 2018 parlamento seçimleri için Letonya Rus Birliği partisinden aday olmaya çalışmıştı.

Mahkeme, başvuranın isminin aday listesinden çıkarılmasının serbest seçim hakkına müdahale olduğunu kabul etmekle birlikte, hükmün ihlal edilmediği sonucuna vararak Letonya lehine karar verdi.  

Bu tür bir müdahalenin, sözleşmenin ilgili protokolü uyarınca haklı görülebilmesi için yasal olması, meşru bir amaç gütmesi ve bu amaçla orantılı olması gerekiyor. Mahkemenin oybirliğiyle aldığı karara göre, ek protokoldeki gereklilik, eylemin Letonya'nın bağımsızlığı, demokratik düzeni ve ulusal güvenliğinin korunması gibi meşru bir amaç gütmesi nedeniyle hızlı bir şekilde yerine getirilmiş.

Mahkeme orantılılık incelemesinde, kararın temel amacının Letonya'nın demokratik sürecinin bütünlüğünü korumak olduğuna dikkat çekti ve Zdanoka'nın eski Letonya Komünist Partisi ile arasına mesafe koymak için hiçbir çaba sarf etmediği belirtildi. Ayrıca, ülkenin mevcut jeopolitik durumunu incelemekten de geri kalmamış, Rusya Federasyonu'na doğrudan yakınlığının altını çizmiş ve Rusya'nın daha önce Gürcistan ve Ukrayna'yı işgal etmesine atıfta bulunuldu. Bu nedenle mahkeme, Letonya'nın “güvenliği, toprak bütünlüğü ve demokratik düzeninden” endişe duymak için meşru gerekçeleri olduğuna inanmıştır.

AİHM,  Letonya Parlamento Seçimleri Yasası'nın ilgili maddesinin 2018 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından daha da daraltıldığı göz önünde bulundurulduğunda, Avrupa Mahkemesi Letonya'nın takdir yetkisini aşmadığına sonucuna vardı.  

Söz konusu düzenleme 2018 yılında, Zdanoka'nın o yıl milletvekilliği adaylığının reddedilmesinin ardından Letonya Anayasa Mahkemesi'ne başvurarak tartışılan Parlamento Seçimleri Yasası hükmünü Letonya Anayasası ışığında yeniden değerlendirmesini talep etmesinin ardından daraltılmıştı.

Zdanoka, 2004'teki Avrupa Parlamentosu Seçimleri Yasası'nda böyle bir hüküm bulunmadığından, daha önce Avrupa Parlamentosu'na aday olabildi ve çeşitli görevlerde bulundu. Ancak bu yılın Mart ayında Letonya Devlet Güvenlik Servisi'nin Rus istihbarat ve güvenlik servisleriyle işbirliği yaptığı şüphesiyle hakkında cezai işlem başlattığı bildirildi.