Kazakistan'da neler oluyor? 7 soru 7 cevap

1) KAZAKİSTAN’DA PROTESTO GÖSTERİLERİ NEDEN BAŞLADI?

Petrol ve doğalgaz kaynakları açısından zengin bir ülke olan Kazakistan’da devlet bu fosil yakıtların fiyatlarını kontrol ediyor. Küresel enerji piyasasında yaşanan son gelişmelerin ardından devlet fiyatların üzerindeki kontrolü kaldırdı. Böylece otomobillerin yüzde 70 ila 90’ı arasının LPG ile çalıştığı Kazakistan’da 1 Ocak itibariyle devlet petrol ve doğalgazdaki fiyatları serbest bıraktı. Bununla birlikte akaryakıt fiyatları uçtu. Karar daha sonra geri alındı.

2) PROTESTO GÖSTERİLERİ NASIL GERÇEKLEŞTİ?

Kazakistan'ın batısındaki Mangistau eyaletinin Canaözen kentinde hafta sonunda başlayan protesto eylemleri ülkenin birçok kentine yayıldı. Salı itibarıyla ülkenin her yerinde protesto gösterileri vardı. Kazakistan hükümeti hemen ülkedeki internet erişimini durma noktasına getirdi. Ülkeden dışarıya bilgi çıkışının önüne geçilirken, asker ile göstericilerin çatışma görüntüleri dikkat çekti. Polis Sözcüsü Saltanat Azirbek, "Onlarca saldırgan etkisiz hale getirildi" dedi.

Dün itibarıyla Sağlık Bakanlığı da gösterilerde 1000'den fazla kişinin yaralandığını; bu kişilerin 400'ünün hastanelerde olduğunu; 62 kişinin de yoğun bakım ünitesinde tedavi gördüğünü açıkladı. İçişleri Bakanlığı’na göre protestolarda 13 Kazak güvenlik görevlisi hayatını kaybetti. (Saat 18:00 itibarıyla)

3) PROTESTOLARIN SONUCUNDA NE OLDU?

Artan gaz fiyatlarını protesto etmek için başlayan eylemlerin yayılması sonrasında hükümet istifa etti. Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Başbakan Askar Mamin’in istifasını kabul ettiğini açıkladı. ‘Ulusun Babası’ olarak bilinen kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev de Ulusal Güvenlik Konseyi görevinden el çektirildi. Protestocular Nazarbayev’in gölge lider olduğunu ve ülkeyi yönettiğini düşünüyor.

4) NURSULTAN NAZARBAYEV NEREDE?

Ülkenin kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev 1994 yılında iktidara ilk çıktığında yaptığı bir açıklamada, “Demokrasi ve pazar ekonomisi için zemin sağlayacağım” demişti. LPG fiyatının serbest piyasada belirlenme adımı ile birlikte Nazarbayev aleyhine protesto gösterileri arttı. 81 yaşındaki Kazak lider üç yıl önce Cumhurbaşkanlığı görevinden istifa etmişti.

Şu an Nazarbayev’in nerede olduğu bilinmiyor. Sosyal medya heykellerinin yıkıldığı görüntüler ile dolu. Ülkenin en büyük kenti Almatı’daki Başkanlık Sarayı göstericiler tarafından basıldı. Nazarbayev Cumhurbaşkanlığı’nın ardından Ulusal Güvenlik Konseyi başkanı olarak ülke üzerinde etkili oluyordu. 81 yaşındaki politikacı bu görevini de dün itibarıyla sonlandırdı. Kazakistan sokakları, “Yaşlı adam, git” sloganları ile çınlıyordu.

Harvard Üniversitesi’nden Nargis Kassenova , “2019 yılında Nazarbayev bıraktığında insanların ciddi bir değişim beklentisi vardı. İnsanlar bu değişim ihtimalini görünce durumu daha da zorlamaya başladılar” dedi. Kassenova ülkede yaşananlara Arap Baharı’dan esinlenerek, ‘Kazak Baharı’ adını verdi. Kassenova’ya göre bundan sonra Nazarbayev için yaşanacakları Kazak politik elitinin tutumu belirleyecek.

5) ULUSLARARASI KAMUOYU NE DİYOR?

Mevcut Kazakistan hükümeti protesto gösterilerinin dış destekli olduğunu ifade ederek büyük kentlerde terör operasyonları başlattı. Rusya devlet medyasında da benzer yorumlar yer alırken Beyaz Saray Basın Sözcüsü Jen Psaki, “Bunlar Rusya’nın deli iddiaları” değerlendirmesinde bulundu. Rus askerleri Kazak hükümetinin talebi üzerine ülkeye giriş yaptı. Rus yardımı Sovyetler Birliği’nin ardından kurulan Bağımsız Devletler Topluluğu akdi üzerine gerçekleşti.

6) KAZAKİSTAN’IN RUSYA İLE NASIL BİR İLİŞKİSİ VAR?

Kazakistan nüfusunun beşte biri etnik olarak Rus ve Rusya lideri Vladimir Putin bu ülkeye kendisini yakın tutuyor. Rusya'nın 500 kilometre kara sınırının bulunduğu Kazakistan’da Rusya’nın kiraladığı bir uzay üssü de var. Rusya, Kazakistan’a asker gönderdi. Amerikan istihbaratı tarafından ülkenin şu an kaynayan Ukrayna sınırında 100 bine yakın askeri olduğu düşünülüyor. Askeri uzman Rob Lee Sibirya ve Ural Dağları’nda Kazakistan’a yakın olan Rus kuvvetlerinin zamanla Ukrayna’ya kaydırıldığını söyledi.

7) ÇİN’İN POZİSYONU NE?

Çin, Kazakistan’a komşu ülkelerden biri. Amerikan Girişim Enstitüsü'nün rakamlarına göre Çin, Kuşak ve Yol Projesi kapsamında Çin'e 2005-2021 yılları arasında 34 milyar dolarlık yatırım yaptı. Çin medyasından bazı isimler de Kazakistan'daki olayların arkasında ABD müdahalesi olduğunu, asıl amacın Rusya ve Çin'i yıpratmak olduğunu söylüyorlar. 

Kaynaklar: BBC, Washington Post, Reuters

Kaynak: Web Özel