Eserler böyle bulunuyor... Dedektifler tarihin peşinde

British Museum'dan çalındığı ortaya çıkan yaklaşık 2 bin eser gündemdeki yerini koruyor. Müze yetkilileri eserlerin bulunması ve kurtarılması için tüm dünyaya çağrı yaptı. Müze bu doğrultuda kayıp eserlere dair bilgileri de ilk kez paylaştı. Müzenin açıklamasına göre kayıp eserlerin çoğu, müzenin koleksiyonlarından birine aitti ve bir depoda saklanıyordu. Eserlerin akademik çalışmalar için kullanıldığı ve sergilenmediği açıklandı.

ÜLKELER ESERLERİNİN PEŞİNDE

British Museum'daki hırsızlıkların ortaya çıkmasından sonra, müzede eserleri olan ülkeler devreye girmeye başladı. British Museum'da ülkelerine ait eserler bulunan Yunanistan, Çin ve Nijerya eserlerinin artık orada güvende olmadığını öne sürerek iadelerini talep ediyor. British Museum’da çeşitli yollarla Anadolu’dan çalınan binlerce kültürel miras eseri de bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla British Museum’a mektup yollamış ve müzedeki Anadolu eserlerinin durumu hakkında bilgi istemişti.

TUNÇ VE HELEN ÇAĞLARINDAN KALMA

Müzenin açıklamasına göre eserlerin büyük çoğunluğu Yunanistan ve Roma dönemlerine ait ve esas olarak iki kategoriye ayrılıyor. Bunlar değerli taşlar ve mücevherler olarak sıralanıyor. Eserlerden altın yüzüklerin, küpeler ve diğer takıların; antik çağlardan, özellikle Geç Tunç Çağı’ndan ve Helenistik ve Roma dönemlerinden kalma olduğu belirtiliyor.

TÜRKİYE'NİN GENİŞ BİR TECRÜBESİ VAR

British Museum eserlerin bulunması için Londra Polis Teşkilatı'nın takipte olduğunu belirterek, “Sanat piyasasını aktif olarak takip ediyoruz” açıklamasını yaptı. Peki müzelerden çalınan bu tür tarihi eserler nasıl bulunuyor? Bugüne kadar dünyanın dört bir tarafından Anadolu'ya ait pek çok eseri bularak yurda getiren Kültür ve Turizm Bakanlığı bu konuda geniş bir tecrübeye sahip. Türkiye'nin bu alanda izlediği yol ve yöntemleri araştırdık.

DEDEKTİF ROMANLARI GİBİ

Kültür ve Turizm Bakanlığı, yurt dışına yasa dışı yollarla çıkarılan tarihi eserlerin yurda getirilmesi için uluslararası alanda dedektiflik yöntemleri uygulayan bir takip mekanizmasına sahip. Kültür ve Turizm Bakanlığı eserlerin iadesi konusunda koordinatör kurum. İçişleri Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı ile de birlikte çalışma yürütülüyor. Bakanlığın verilerine göre eserlerin takibinde müzayedeler büyük önem taşıyor. Önemli müzayedeleri takip eden uzman dedektifler, şüphelendikleri eserlerin görsellerini alarak tarama yapıyor. Şüphelerin büyümesi durumunda işlemler başlıyor.

ROMA VE OSMANLI ESERLERİ

Bakanlık, halihazırda Almanya, ABD, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Danimarka, Fransa, İngiltere, İtalya'nın da aralarında olduğu farklı ülkelerde bulunan Türkiye'ye ait eserler için de iade girişimlerini sürdürüyor. Bu eserler arasında Roma ve Osmanlı döneminde kalma parçalar bulunuyor.

MÜZAYEDE EVLERİ İNCELENİYOR

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün eski müdür yardımcısı Yahya Coşkun takip süreçlerinin nasıl yapıldığı ile ilgili detaylı bilgiler veren bilimsel bir makale kaleme aldı. Fikri Takip'te yayınlanan makalesinde Coşkun, özellikle son yıllarda çevrimiçi gerçekleştirilen satışlarla gündemde olan yurt dışı merkezli onlarca müzayede evinin, bakanlığın uzmanları tarafından dikkatle takip edildiğini, şüpheli görülenler için uzman raporları ışığında girişimde bulunulduğunu belirtiyor. Coşkun'a göre bir girişime konu olan eser sayısı kimi zaman yüzlerce olabiliyor. Coşkun özellikle müze koleksiyonlarında bulunan eserler için dosyaların uzun yıllara yayıldığını, kimi zaman diplomatik stratejilerle beklemeye alındığını ya da hızlandırıldığını kaydediyor.

SOSYAL MEDYA DA TAKİP ALTINDA

Sosyal medyanın da titizlikle takip edildiğini belirten Coşkun, kültür varlığı satışı ile ilgili paylaşımların mercek altına alındığını bildiriyor. Coşkun, internet ortamında karşılaşılan yasadışı kültür varlığı satışları ile kaçak kazılara veya izinsiz define aramalarına ilişkin çeşitli kanallardan yapılan paylaşımların izlendiğini ifade ediyor. Coşkun bu paylaşımların erişiminin engellenmesi ve gerekli işlemlerin yapılması için kolluk kuvvetleri ve adli birimlere yönlendirildiği bilgisini veriyor.