Esad'ın 10 yıl sonra açtığı telefon ne anlama geliyor?

Suriye'deki durum 10 yıllık iç savaş sonunda da gizemini koruyor. Uluslararası kamuoyunun bir kısmı Esad’ın görevinin başında kalacağını düşünüyor.

Son seçimlerde Devlet Başkanı Beşar Esad seçimi yüzde 95’lik bir oy alarak kazandı. Türkiye seçimleri gayrimeşru olarak tanımladı. Birleşmiş Milletler (BM) ve ABD yıllardır Esad yönetimine yaptırım üzerine yaptırım uyguluyor. BM'nin yaptığı hesaba göre; iç savaştan bugüne 350 bin 209 insan hayatını kaybetti.

Şam’da neredeyse hiçbir batılı devletin büyükelçiliği yok. (Çekya hariç onun da özel bir durumu var). Bütün bu gelişmelerin çerçevesinde dün enteresan bir olay yaşandı. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad Ürdün Kralı II. Abdullah’ı telefonla aradı. İkili 10 yıl sonra ilk kez konuştu.

ÜRDÜN SINIRLARI YENİDEN AÇTI

Türkiye dünyada en fazla Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapan ülke. Bu mültecilerin diğer bir kısmı da Ürdün, Mısır ve Lübnan gibi ülkelere göç ettiler.

Esad’ın, II. Abdullah’ı telefonla araması Amman’ın Suriye ile sınırları yıllar sonra yeniden açmasından sonrasına denk geldi. Telefon görüşmeleri sonrasında yapılan karşılıklı resmi açıklamalarda iki ülke arasında işbirliğinin gündeme geldiği ifade edildi.

Ürdün tarafının telefon görüşmelerinden sonraki açıklamasında ‘kardeşçe iki ülke’ ifadelerini kullanması da dikkat çekti. Kral II. Abdullah görüşme boyunca Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğunu söyledi.

Suriye Savunma Bakanı da geçen ay Ürdün’ü ziyaret etmişti. Mısır, doğalgazını Ürdün, Suriye ve Lübnan üzerinden dağıtacak bir boru hattı projesi üzerine de çalışmalar geçen ay hızlandı.

Suriye Arap Cumhuriyeti, Kasım 2011 tarihinden bu yana 22 üyeli Arap Ligi’nin bir üyesi değil. Ürdün, Suriye ile diplomatik temasları 2011’de kesmemiş ama asgari düzeye indirmişti. Bu yüzden devletlerinin başındaki iki ismin görüşmesi dikkat çekiyor.

'SİSTEMİ DEVAM ETTİREBİLİR Mİ?'

Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Orta Doğu uzmanı Doç. Dr. Salih Bıçakçı, Suudi Arabistan’ın da Şam’da büyükelçiliğini yeniden açtığını anımsatarak herkesin Suriye’yi bir sorun olarak gördüğünü söylüyor. Bıçakçı, “Herkes Esad’ın 10 yıllık süreçte istifa edebileceğini düşünüyordu. Şu anda Esad’ın karşısında oluşturulmuş bir liderlik yok” diyor.

Suriye sorununu çözmek için diplomasinin şart olduğunu vurgulayan Bıçakçı, Esad rejiminin halkına zulüm yaptığını ama yine de varlığının devam ettiğini söylüyor. Orta Doğu uzmanı, “Esad devrilmedi” diyor.

Ürdün’ün durumuna değinen Bıçakçı, ülkenin ekonomik olarak kırılgan olduğunu ve çok sayıda Suriyeli mülteciye ev sahipliği yaptığını anlatıyor. Ürdün istihbaratının Orta Doğu’da yaşanan gelişmelerden haberdar olduğunu anlatan Bıçakçı şu ifadeleri kullanıyor: 

Esad bundan sonra sistemi devam ettirebilir mi bilmiyoruz. Bu uzlaşmaları Esad’la uzlaşma olarak düşünmemeli, eski rejimle konuşmaya başlamak olarak düşünün. Ortadoğu ülkeleri yavaş yavaş bu görüşmelere başlamak zorunda kalacak.

'DANIŞMADAN GÖRÜŞMEMİŞTİR'

Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu eski üyesi Profesör Nurşin Ateşoğlu Güney, Ürdün Kralı’nın Esad ile görüşmesinin, Suriye Devlet Başkanı’nın geleceği hakkında bir fikir vermediği görüşünde. Ateşoğlu Güney, “Esad yönetimi ülkenin tüm bölümüne hakim değil, toprak bütünlüğünü sağlamış değil” demekte.

Uluslararası ilişkiler uzmanı, Ürdün Kralı II. Abdullah’ın diğer ülkelere danışmadan Beşar Esad ile görüşmediğini düşünüyor. Çökmüş bir devletin komşuları için de sorun teşkil edebileceğini söyleyen Ateşoğlu Güney, “Bölgede büyük güç rekabeti aslında bitmedi.

ABD çekiliyormuş gibi gösterse de bir eli de orada. Sahada PYD gibi kullanabildiği aparatlar var. ABD'nin çekiliyormuş gibi görünen ortaya çıkarabileceği olası boşlukları herkes kendi lehine çevirmeye ve alanda etkili olmaya çalışıyor” diyerek sözlerini noktaladı.

Türkiye, Suriye ile uzun yıllardır resmi temas yürütmüyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2019 yılının şubat ayında iki ülke arası temaslara yönelik yaptığı bir açıklamada şu sözleri söylemişti: 

Şu anda tabii Suriye ile bizim alt düzeyde dış politika yürütülüyor. İstihbarat örgütleri bu noktada illa liderler ne yapıyorsa biz de onu yaparız havasında olamaz.

 cihat.aslan@haberglobal.com.tr