ABD'nin nükleer atık sorunu: Çözümü Finlandiya'da buldular

Rusya Ukrayna savaşında Rus ordusunun Ukrayna'daki Zaparojya Nükleer Santralini vurması, ABD'lilerde nükleer sızıntılar ile ilgili farkındalığı yeniden uyandırdı. Özellikle 1986'daki Çernobil kazası ve 2011'deki Fukuşima faciası sonrası oluşan bu farkındalık, Ukrayna savaşı ile ABD'lileri daha da düşünmeye sevk etti.

AB ve ABD'nin Rusya'dan petrol ve gaz alımını durdurması, enerji için nükleer santrallerin tekrar gündeme gelmesine neden oldu. Fosil yakıtların karbon salınımı, rüzgar ve güneş santrali teknolojilerin henüz istenilen seviyeye ulaşmaması nedeniyle Batılı ülkeler tekrar nükleer enerjiye yatırım planları yapıyor. Her ne kadar artık teknolojinin ilerlediği ve bu santrallerin güvenlik açısından bir sorun yaratmadığı öne sürülse de çözülmesi gereken başka bir sorun var. Nükleer santral yakıtlarının atıkları!

ABD'DE SAKLAYACAK YER YOK 

Nükleer yakıt atıkları kısaca, santrallerde yakıt olarak kullanılan çubuklardan arta kalan materyaller. Atıklar doğru ve güvenli şekilde depolanmaz ise, sağlık sorunlarına, ölümlere hatta çevre felaketlerine yol açıyor. Bu sorun uzun yıllardır ABD'nin baş ağrısı niteliğinde.

ABD'de çalışmakta olan 93 reaktör bulunmakta. Bu reaktörlerden çıkan yakıt atıklarını depolayacak bir yer yok. Radyasyon bulaşmış giysi ya da alet gibi materyallerin saklandığı yerler var ama buralarda yakıt atıklarını saklamak imkansız.

ABD'de 2013 yılında kapatılan San Onorfe Nükleer Santrali'ndeki gibi atıklar santral sahasında tutuluyor. ABD yönetimi atıkları taşıyacak bir yer olmadığını için bunları sitede tutmaya karar verdi.

Her ne kadar atıklar demir kapsüller içinde ve onları muhafaza eden beton kaplı çelik kutularda muhafaza edilse de çevre halkı yine de rahatsız. Aktif fay hattı üzerinde bulunan santral, her zaman deprem riski ile karşı karşıya. Ayrıca okyanus kenarında bulunması tsunami riskini de doğuruyor.

Emekli öğretmen ve çevre aktivistli Marni Magda, kutuların yeterli muhafaza sağladığını düşünüyor ancak "Yine de onları burada tutamayız" diyor. Magda, "Doğada kontrol edemediğimiz bir çok şey var" diyerek doğal felaketleri işaret ediyor.

ABD'de atıkları muhafaza edileceği yeraltında geçici ya da kalıcı depolama tesisleri yok. 35 eyaletteki 80 bölgede bu atıklar tutuluyor. 1986'da kalıcı ve derin depolama tesisi kurulması için Las Vegas'ın yakınlarındaki Yucca Dağı seçildi. Ancak projede hiçbir ilerleme kaydedilemedi. Proje 2010 yılında eski başkan Obama tarafından sonlandırıldı.

ABD nükleer atıkları tuz madenleri ya da buzulların altına gömme veya uzaya fırtlatmayı düşündü. Hatta bu atıkları işleyerek nükleer başlıklar üretmeyi bile gündemine aldı. (Uluslararası tepkiden çekinildiği için bu plandan vazgeçildi). Ancak hiçbiri atıkları saklamak için yeterli görülmedi.

FİNLANDİYA DEPO İNŞA EDİYOR 

Eskiden AB ülkeleri kendi nükleer atığını topraklarında tutmayıp, 3. ülkelerde depolama politikası uygularken, Finlandiya atıkları kendi topraklarında depolamak için önemli bir adım attı. Bu konuda yasa çıkaran ülke, Olkiluoto Nükleer Santrali yakınlarında 2.6 milyar euroya Onakalo Atık Deposu'nu inşa etmeye başladı.

Toprağın yaklaşık 500 metre derinlikte her biri 35 metre uzunluğunda 100 depo tünelinden meydana gelen tesisin toplam uzunluğu 15 km'yi bulacak. Atıklar önce demir tüplere konulacak. Demir tüpler de bakır kapsüllere yerleştirilecek. Korunaklı olan her bir tünel yaklaşık 35 kapsülü alabilecek. Depo önümüzdeki yıl hizmete girecek.

Finlandiya gibi İsveç de Forsmark Nükleer Santrali yakınında bir depo inşa etmeye başlıyor. Kanada da depo için Ontario eyaletindeki küçük bir kasabayı seçmiş durumda.

ABD, Finlandiya'nın attığı adımları izlemeye karar verdi. Ama işler Finlandiya'daki gibi kolay olmayacak. Uzmanlar, Finlandiya toplumunun ABD'den farklı olduğunu ifade ediyor. Bu kuzey ülkesinde halk, devletinin kendilerine zarar verecek bir hamle yapmayacağına inanıyor ve böylece bu tarz projeler için sorun çıkmıyor. Ancak ABD'de halkın devlete o kadar da güvendiği söylenemez.

New Mexico eyaletindeki Hobbs kasabası, depo için en uygun yer olarak görülüyor. Bu depo sayesinde ekonominin canlanacağını düşünen kasaba da istekli. Ancak karşı davalar da açılmış durumda.

Kaynaklar: Washington Post, Forbes 

Kaynak: Web Özel