6 soru 6 cevap: İsrail'in İran'ı vurması hakkında neler biliyoruz?

İsrail ile İran arasındaki gerilim son zamanlarda tavan yapmış durumda. Son olarak İsrail, İran'ın topraklarında bir saldırı düzenleyerek gerilime yeni bir boyut kazandırdı. İki ülkenin birbirlerini büyük tehdit olarak gördükleri aşikar. Uzmanlar, hem İsrail'in hem de İran'ın iç siyasetinde yaşanan krizlerin de gerilimi beslediğinin altını çiziyor.

Hatırlanacağı üzere İran kadınların özgürlük çığlığı ile süren protestolarla ve Tahran'daki Azerbaycan Büyükelçiliği'ne düzenlenen terör saldırısıyla tartışılmakta. Peki yaşananların arka planında neler yatıyor? Aslında yaşanan ne? Savaş ihtimali var mı? Akıllarda bunlar ve bunlara benzer pek çok soru işareti canlanmakta...

1 – EN SON NE YAŞANDI?

Batı kaynakları tarafından öne sürülene göre Mossad, İHA saldırısıyla İran'ın İsfahan şehrinde yer alan bir mühimmat fabrikasını vurdu. Fabrika, İran Uzay Araştırma Merkezi'ne ait tesisin hemen yanında yer almakta. Saldırının sorumlusu olarak İran da İsrail'i gösteriyor.

İsfahan, İran'ın füze üretimi, araştırmaları ve geliştirmeleri için kritik bir şehir. Şehirde, İsrail'e ve ötesine ulaşabilecek orta menzilli balistik füze Şahab-3 (Meteor-3) de üretilmekte.

2 – İSRAİL NASIL BÖYLE BİR OPERASYONA KALKIŞTI?

Aslında bu, neredeyse “sıradan” olarak nitelendirilebilecek bir olay. Mesela 30 Ocak'ta yaşanan, Irak'tan Suriye'nin doğusuna silah taşıyan bir konvoyun vurulduğu ve en az 7 kişinin hayatını kaybettiği hava saldırısının da İsrail tarafında gerçekleştirildiği öne sürülüyordu. Zira saldırıda İran'ın desteklediği terörist gruplar hedef alınmıştı.

İsrail aynı zamanda uzun süredir İran'ın nükleer faaliyetlerine yönelik saldırılar yapıyor. Mossad, İran içinde sabotajlar ve suikastler düzenlemekte. Örneğin 20 Kasım 2020'de İran'ın nükleer programının mimarı olarak görülen nükleer fizikçi Muhsin Fahrizade öldürülmüş ve İranlı yetkili makamlar da dahil olmak üzere pek çok kaynak suikastin başrolünde İsrail'in yer aldığını vurgulamıştı.

İran Devrim Muhafızları'nda görevli Albay Hasan Sayad Hüdayi ise 22 Mayıs 2022'de evinin önünde iki motosikletli suikastçi tarafından öldürülmüştü. O dönemde The New York Times, suikastin arkasında İsrail'in yer aldığını dile getirmişti.

İsrail aynı zamanda drone saldırıları da düzenliyor. Ağustos 2019'da Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta İran destekli Hizbullah'ın baskın olduğu bir mahalleye;

Haziran 2021'de Tahran'ın sırtlarındaki Karaj'da yer alan uranyum santrifüj tesisine;

Ocak 2022 ve Mayıs 2022'de ise farklı askeri tesislere İsrail tarafından drone saldırısı gerçekleştirilmişti.

Albay Hüdayi ile ilgili bir hatırlatma yapmakta fayda var. Hüdayi Devrim Muhafızları'na bağlı Kudüs Gücü'nde görevliydi. ABD, Kudüs Gücü'nü terör örgütlerini ve Orta Doğu'daki saldırıları desteklemek ve organize etmekle suçluyor. Hatırlanacağı üzere Kudüs Gücü'nün komutanı Kasım Süleymani 3 Ocak 2020'de ABD tarafından düzenlenen bir hava saldırısında öldürülmüştü.

Gözler haliyle pek çok saldırıda olduğu gibi bu saldırıda da ABD'ye çevrildi.

3 – SALDIRILARDA ABD'NİN PAYI VAR MI?

ABD, İsfahan'daki saldırının hemen ardından olayda bir parmağının olmadığını açıkladı. Saldırı, ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken'ın İsrail ziyareti sırasında gerçekleşirken geçen hafta CIA Direktörü William J. Burns'ün İsrail'i ziyaret etmesi de gözleri ister istemez ABD'ye çevirdi.

4 – İRAN'DA NE OLUYOR, İSRAİL'DE NE OLUYOR?

Bu çerçeve olayların gidebileceği nokta açısından oldukça önemli. Bilindiği üzere İran, uzun zamandır rejim karşıtı eylemlerle sarsılmakta. Rejimin İranlı protestoculara yönelik tutumu ve idam kararları global çapta tepki çekiyor. Uzmanlar İran'ın bu yaşananların da etkisiyle bölgede daha agresif bir tavır içine girdiğini dile getiriyor. İran'ın uzun zamandır bölgedeki istikrarı baltalamaya yönelik eylemleri desteklediği de öne sürülüyor.

İsrail'de ise yeniden göreve gelen Netanyahu ile gerginlik tavan yapmış durumda. Önce İsrail'in Cenin Kampı Baskını, sonrasında İsraillileri hedef alan ve 7 kişinin yaşamını yitirdiği saldırılar ve daha sonra işgal altındaki Batı Şeria'da yaşananlar... Batı Şeria'da ocak ayı, 2015'ten bu yana en kanlı ay oldu. Ocak 2023'te 8'i çocuk 35 Filistinli yaşamını yitirdi.

5 – GENİŞ ÇAPTA ÇATIŞMA İHTİMALİ VAR MI?

Korkulan bu ihtimal... İki ülkenin içerideki karışıklıklardan yola çıkarak birbirine karşı daha agresif bir tutum sergilemesinden korkuluyor. Bununla birlikte İran, “misilleme” ve “intikam” mesajları vermekte.

6 – RUSYA VURGUSU!

İsrail ve Filistin arasında yaşananlar üzerine Blinken, Netanyahu ile düzenlediği ortak basın toplantısında net mesajlar vererek “İki devletli çözüm” vurgusu yaparken Netanyahu, konuyu sürekli İran'a getirdi. “İran'ın barbarlığını herkes gördü” diyerek ülkede yaşanan gerginliğe vurgu yapan Netanyahu aynı zamanda İran'ın Rusya'nın bir numaralı İHA tedarikçisi olduğunun da altını çiziyordu. Uzmanlar, bu vurguyla İsrail'in saldırılarına meşruiyet kazandırmak istediğini ifade ediyor. Rusya-Ukrayna Savaşı'nda Ukrayna'ya askeri destek vermeyen İsrail'in "İran'ı vurarak bir destek yoluna gittiği" argümanını ise ABD'li yetkililer geri çevirdi. The New York Times'a görüş bildiren yetkili makamlar, İsrail'in saldırıyı kendi güvenlik endişeleriyle gerçekleştirdiğini vurguladı.

Kaynaklar: The New York Times, The Wall Street Journal, Bloomberg, AA, BBC, The Times, Euronews

Kaynak: Web Özel